Στο μοναδικό αγραφιώτικο τοπίο, ανάμεσα στα χωριά Άγραφα και Επινιανά, κυριολεκτικά κρυμμένη σε μια σπηλιά του απόκρημνου βράχου, προστατευμένη από ψηλά δέντρα, στέκει η Μονή της Παναγίας, από τα ομορφότερα θρησκευτικά μνημεία των Αγράφων.
Είναι γνωστή ως Μονή Στάνας, ονομασία που οφείλεται πιθανότατα στις στάνες των κτηνοτρόφων που υπήρχαν στην περιοχή την περίοδο της Τουρκοκρατίας ή στην παράδοση που τη συνδέει με το χωριό Στάνος της Αιτωλοακαρνανίας.
Σύμφωνα με την παράδοση, η ίδρυσή της σχετίζεται με την ιστορία της θαυματουργής εικόνας της Γέννησης της Θεοτόκου, που κατά μία άποψη βρέθηκε στη σπηλιά από κτηνοτρόφους τον 12ο αιώνα ή μεταφέρθηκε εδώ από τον Στάνο για να προστατευθεί, την περίοδο της εικονομαχίας. Η μονή φαίνεται ότι κτίστηκε τον 15ο ή 16ο αιώνα, εποχή που όλη η ορεινή Ευρυτανία ήταν πυκνά κατοικημένη και γνώριζε μεγάλη ακμή, καθώς οι Οθωμανοί είχαν εγκατασταθεί σε πιο πεδινές περιοχές.
Το συγκρότημα είναι περιορισμένο λόγω της στενότητας του χώρου, μάλιστα κοιτάζοντας κανείς από χαμηλά βλέπει μόνο τον κομψό τρούλο του καθολικού, με τα στενόμακρα παράθυρα. Ο ναός, που χρονολογείται στον 18ο αιώνα, είναι μικρός σε διαστάσεις, σταυροειδής εγεγγραμμένος με τρούλο και ανήκει σε παραλλαγή του αθωνικού τύπου ναού, που έχει δύο κόγχες στους πλάγιους τοίχους. Το εσωτερικό του είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες που διατηρούνται σε αρκετά σημεία, παρά τη φθορά που έχουν υποστεί από την υγρασία του σπηλαίου, με κυρίαρχη μορφή αυτή του Παντοκράτορα στον τρούλο. Ενδιαφέρον είναι το μικρό αλλά κομψό ξυλόγλυπτο τέμπλο, του οποίου οι εικόνες, όπως και οι υπόλοιπες που υπάρχουν μέσα στον ναό, είναι έργα σπουδαίων αγιογράφων της σχολής των Αγράφων, όπως ο Θεοφάνης και ο Διονύσιος.
Η μονή πανηγυρίζει στις 7 και 8 Σεπτεμβρίου με λαμπρό εορτασμό, καθώς η Παναγία τιμάται ιδιαίτερα στην περιοχή των Αγράφων.
