Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ*
Ελάχιστα γνωστό παραμένει έως και σήμερα στο ευρύτερο κοινό το συμφωνικό έργο «Μικρασιατική Ραψωδία» του Γιάννη Κωνσταντινίδη (1903-1984). Το έργο αυτό θεωρείται το σημαντικότερο από τα συμφωνικά του έργα και ο σπουδαίος αυτός συνθέτης το εμπνεύστηκε από τα δημοτικά τραγούδια και τους σκοπούς της Μικρασίας, έτσι όπως αυτά αποτυπώθηκαν στη μνήμη του ήδη από την περίοδο της παιδικής του ηλικίας και τον ακολούθησαν -ως μια μορφή πολιτισμικής παρακαταθήκης- καθόλη τη διάρκεια της ζωής του.
Το 1903, στη Σμύρνη, πρωτοείδε το φως της ζωής ο Γιάννης Κωνσταντινίδης. Προερχόταν από εύπορη οικογένεια και χάρη στη μόρφωση που έλαβε καλλιέργησε από πολύ νωρίς το ενδιαφέρον του για τη μουσική. Λίγο πριν από την Μικρασιατική Καταστροφή η οικογένεια του κατάφερε να εγκατασταθεί στον Πειραιά. Η διαμόρφωση της μουσικής του παιδείας συντελέστηκε στην Γερμανία. Από το 1923 έως το 1931 σπούδασε πιάνο και σύνθεση στην Ανώτατη Μουσική Ακαδημία του Βερολίνου και στο Ωδείο Στερν (1923-1931).
Στη συνέχεια επέστρεψε στην Ελλάδα και εργάστηκε στο ελληνικό μουσικό θέατρο ως μαέστρος και συνθέτης από το 1932 έως το 1950. Την περίοδο εκείνη καθιερώθηκε και γνώρισε πολλές επιτυχίες γράφοντας συνθέσεις που αγαπήθηκαν από το ελληνικό κοινό με το ψευδώνυμο Κώστας Γιαννίδης. Μεγάλη επιτυχία είχαν και οι συνολικά 50 οπερέτες, οι μουσικές κωμωδίες, όπως και η μουσική που συνέθεσε για κινηματογραφικές ταινίες αλλά και για το ανέβασμα επί σκηνής πολλών επιθεωρήσεων. Πολλές ήταν και οι βραβεύσεις του με σημαντικότερες από αυτές το Α΄ Βραβείο του Φεστιβάλ Μεσογειακού Τραγουδιού της Βαρκελώνης, το 1960, με το τραγούδι «Ξύπνα αγάπη μου» που είχε ερμηνεύσει η Νάνα Μούσχουρη, όπως και το Α΄ Βραβείο που κέρδισε στο 1ο Φεστιβάλ Τραγουδιού στην Θεσσαλονίκη, το 1962, με το τραγούδι «Αλυσίδες».
ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΖΩΗΣ
Για πρώτη φορά το έργο του Κωνσταντινίδη «Μικρασιατική Ραψωδία» παρουσιάστηκε στο αθηναϊκό κοινό στις 16 Φεβρουαρίου 1981 ερμηνευμένη από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Τη συναυλία εκείνη είχε παρακολουθήσει τότε ο κ. Λάμπρος Λιάβας, καθηγητής εθνομουσικολογίας στο ΕΚΠΑ, ο οποίος έθεσε στη διάθεση της «Ορθόδοξης Αλήθειας» ένα κείμενό του στο οποίο περιέγραψε λεπτομερώς τις εντυπώσεις του για το συγκεκριμένο έργο: «Η ακρόαση του έργου ήταν για μένα μια συγκλονιστική εμπειρία. Με τους δημοτικούς μικρασιάτικους σκοπούς μετουσιωμένους μέσα από μια λεπτεπίλεπτη συμφωνική γραφή, ”σαν μια κραυγή ενός κόσμου που χάνεται”, όπως έγραφε ο ίδιος (σ.σ ο Γιάννης Κωνσταντινίδης) στο πρόγραμμα της συναυλίας» υπογραμμίζει ο κ. Λιάβας και συνεχίζει την αναφορά του: «Η συμφωνική αυτή σουίτα πέρασε από διάφορα στάδια και διαδοχικές αναθεωρήσεις από το 1949 έως ότου καταλήξει στην τελική της μορφή, την οποία ο συνθέτης συνέχισε να επανεξετάζει έως και τον θάνατό του, με την επιθυμία για τελειότητα που τον χαρακτήριζε. Αποτελείται από τρία μέρη που παίζονται χωρίς διακοπή: α) Πρελούντιο–Οστινάτο, β) Ιντερμέτζο και γ) Φινάλε».
«Το Πρελούντιο βασίζεται σ΄ έναν λαϊκό σκοπό («Μια μαύρη πέτρα του γιαλού») ιδιαίτερα διαδεδομένο σε όλα τα παράλια της Μικρασίας και τα νησιά του Αιγαίου έως την Κύπρο, που ο συνθέτης άκουγε συχνά όταν ήταν παιδί στη Σμύρνη» τονίζει ο κ. Λιάβας και συνεχίζει: «Οπως έγραψε ο ίδιος: σ’ αυτό το μέρος η εναρμόνιση και η ορχηστρική του επεξεργασία με τους διάφορους ηχητικούς σχεδιασμούς έχουν προσδώσει στο απλό αυτό τραγούδι έναν κάπως αυστηρό χαρακτήρα, θα μπορούσε να πει κανείς σχεδόν τραγικό. Ισως, άθελά του, ο συνθέτης να έγραψε ένα μουσικό επιτύμβιο μιας ζωής κι ενός κόσμου για πάντα χαμένων! Στον σκοπό αυτό παρεμβάλλεται ένας δεύτερος: ένα ποντιακό τραγούδι του γάμου, που ο συνθέτης άντλησε από τη συλλογή του Γ. Παχτίκου ”260 Δημώδη Ελληνικά Άσματα” (Αθήνα 1905). Το τραγούδι αυτό, με τίτλο ”Ώρα καλή στην πρύμνη σας” τραγουδιόταν στο τέλος του γαμήλιου συμποσίου, όταν έφευγαν οι συγγενείς και οι φίλοι. Το Οστινάτο που ακολουθεί βασίζεται στον πανελλήνια γνωστό σκοπό από τα κάλαντα των Φώτων: ”Ήρθανε τα Φώτα κι οι Φωτισμοί” που επαναλαμβάνεται συνολικά δέκα φορές, κάθε φορά με διαφορετική εναρμόνιση, ρυθμική υπόκρουση και ενορχήστρωση, έχοντας ως πρότυπο το ”Μπολερό” του Μωρίς Ραβέλ. Το μέρος αυτό έχει κάπως προγραμματικό χαρακτήρα, που περιγράφει ο συνθέτης ως εξής: ”Μια παραμονή των Φώτων, πριν πολλά χρόνια, στους δρόμους κάποιας μικρασιατικής πολιτείας. Ομάδες μικρών και μεγάλων παιδιών με γραφικά φαναράκια ή φωτισμένα αυτοκατασκεύαστα καραβάκια, με τρίγωνα και τουμπελέκια γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τον πατροπαράδοτο σκοπό”».
*Αναδημοσιευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”
