Εργασίες αποκατάστασης για να σωθεί η φημισμένη Ι. Μονή της Παναγίας αναμένεται να ξεκινήσουν εντός του 2014. Εκεί γινόντουσαν όλες οι συνελεύσεις των οπλαρχηγών της Κρήτης, και λειτουργούσε από το 1845 το πρώτο επίσημο σχολείο της περιοχής
«Αποτελούσε κέντρο και της κοινωνικής ζωής του Οροπεδίου λόγω του ότι ήταν πολύ εύρωστο. Πολλοί ήταν εκείνοι που προσέτρεχαν στο μοναστήρι για να πάρουν ψωμί αλλά και άλλα αγαθά»
Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ
Εντός του 2024 αναμένεται να ξεκινήσουν οι εργασίες αποκατάστασης των κτηρίων που ανήκουν στη φημισμένη και ιστορική ιερά μονή Παναγίας της Κρουσταλλένιας, η οποία βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Οροπεδίου Λασιθίου, στην Κρήτη, και αποτελεί αγαπημένο τόπο προσκυνήματος για τους ορθόδοξους πιστούς.
«Εχουν προκληθεί σοβαρά προβλήματα στα κτίσματα του μοναστηριού εξαιτίας των μεγάλων σεισμών που σημειώθηκαν στην Κρήτη τα τελευταία χρόνια αλλά και λόγω της επιβάρυνσης που έχουν δεχτεί από αυτά λόγω της πολύχρονης χρήσης τους» επισημαίνει μιλώντας στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» ο π. Αρσένιος, ηγούμενος από το 2013 της Ιεράς Μονής Κρουσταλλένιας, ενώ συνεχίζει την αναφορά του στη σημερινή εικόνα που παρουσιάζει το μοναστήρι: «Δεν γκρεμίστηκε κάποιο τμήμα αλλά ωστόσο προκλήθηκαν ρωγμές σε βασικά σημεία. Οι ειδικοί μας είπαν πως πρέπει να γίνουν άμεσα επισκευαστικές εργασίες, επειδή στην περίπτωση που συμβεί άλλος ένας νέος σεισμός δεν ξέρουμε κατά πόσο θ’ αντέξουν τα κτίρια».
ΜΕΛΕΤΕΣ
Οπως αναφέρει ο π. Αρσένιος αυτή την περίοδο εκπονούνται οι μελέτες προκειμένου να προχωρήσει η εκταμίευση της χρηματοδότησης του έργου, ενώ έχουν υπογραφεί τα ανάλογα έγγραφα τόσο από την Ιερά Μητρόπολη Πέτρας και Χερρονήσου αλλά και από τους αρμόδιους φορείς. «Αφού ολοκληρωθούν και κατατεθούν όλες οι μελέτες, τότε θα γίνει και η εκταμίευση των χρημάτων. Σε πρώτη φάση θα εκταμιευθούν περί τα 200.000 ευρώ. Υπάρχει εντούτοις ένα πρόβλημα λόγω του ότι κάποια τμήματα του μοναστηριού έχουν χαρακτηρισθεί ως δασικά. Το μοναστήρι όμως βρίσκεται εκεί με τα ίδια σύνορα εδώ και 1000 χρόνια. Οταν ανεγέρθηκε το μοναστήρι δεν υπήρχε ελληνικό κράτος. Ερχεται λοιπόν τώρα το κράτος και μας λέει πως κάποια κομμάτια είναι δασικά. Εάν δεν αποχαρακτηριστούν αυτά δεν θα είναι δυνατόν να προχωρήσουν σύντομα οι διαδικασίες. Για το θέμα αυτό πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι έχουμε μια πολύ καλή συνεργασία με την Μητρόπολη Πέτρας και Χερρονήσου, η οποία διαθέτει τις δυνατότητες, την τεχνογνωσία αλλά και τους αρμόδιους ανθρώπους. Αυτή τη στιγμή ωστόσο είμαστε κοντά στο ν’ αποχαρακτηρισθούν ως δασικά αυτά τα τμήματα».
ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ
Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 961 από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά, ωστόσο γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη του μοναστηριού έχουμε από το 1272, όπως υπενθυμίζει ο π. Αρσένιος παρουσιάζοντας και τα υπόλοιπα ιστορικά στοιχεία σχετικά με το συγκεκριμένο μοναστήρι: «Η περιοχή του Οροπεδίου αποτελούσε το επίκεντρο εξεγέρσεων των Κρητών. Στο εν λόγω μοναστήρι λάμβαναν χώρα όλες οι συνελεύσεις των οπλαρχηγών της Κρήτης, προκειμένου να λάβουν τις αποφάσεις τους για την πορεία του απελευθερωτικού αγώνα κατά των ξένων κατακτητών. Για αυτό τον λόγο γνώρισε το μένος των κατακτητών και υπέστη αλλεπάλληλες καταστροφές.
Η Ιερά Μονή της Κρουσταλλένιας αποτελούσε κέντρο και της κοινωνικής ζωής του Οροπεδίου λόγω του ότι ήταν πολύ εύρωστο και είχε την δυνατότητα να βοηθά τους κατοίκους της περιοχής. Πολλοί ήταν εκείνοι που προσέτρεχαν στο μοναστήρι για να πάρουν ψωμί και άλλα αγαθά. Σημαντική όμως ήταν η συμβολή και στον τομέα της εκπαίδευσης, αφού ήδη από το 1845 λειτουργούσε σχολείο εντός της Ιεράς Μονής. Αυτό ήταν το πρώτο επίσημο σχολείο που λειτούργησε στο Λασίθι, το οποίο έως και το 1926 διατηρήθηκε στις εγκαταστάσεις της μονής. Πολλοί επιφανείς δάσκαλοι προσέφεραν σε αυτό τις υπηρεσίες και τις γνώσεις τους. Γύρω στο 1900 στεγαζόταν εντός του μοναστηριού και αγροκήπιο, όπου εκεί οι ενδιαφερόμενοι μπορούσαν να πάρουν μαθήματα γεωπονίας. Επίσης, γινόντουσαν και επομορφωτικά σεμινάρια για ιερείς. Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι το μοναστήρι πάντα διακρινόταν για την πολυποίκιλη προσφορά του στα χρόνια της ακμής του».
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΕ 4000 ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΕΝΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΑΠΟ ΤΟ 1614
«Η βιβλιοθήκη μας διαθέτει περίπου 4000 βιβλία. Προσφέρει στους ενδιαφερόμενους μια μεγάλη ποικιλία βιβλίων: ιατρικά, ιστορικά, λογοτεχνικά κ.α» σημειώνει ο π. Αρσένιος. Και προσθέτει: «Το παλαιότερο εξ αυτών είναι ένα Ευαγγέλιο από το 1614. Δεν έχει δυστυχώς διασωθεί κανένα από τα χειρόγραφα βιβλία της μονής, αφού αυτά καταστράφηκαν από τους Τούρκους μετά τα δραματικά γεγονότα του 1866. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο π. Πορφύριος Ορφανός, ο οποίος είχε φτιάξει τον Αγίο Νικόλαο Θέρμης στη Θεσσαλονίκη, δώρισε στο μοναστήρι 2000 βιβλία.
Είναι αναγκαίο να προχωρήσει η ψηφιοποίηση και η αρχειοθέτηση της βιβλιοθήκης. Πρόκειται για μια χρονοβόρα διαδικασία, αλλά ωστόσο έχουμε συζητήσει για αυτό το θέμα με το Πανεπιστήμιο Ρεθύμνου. Εφόσον προχωρήσει η ανακαίνιση της μονής και υπάρξουν οι κατάλληλες εγκαταστάσεις, τότε θα δοθεί στη συνέχεια η δυνατότητα να φιλοξενήσουμε καθηγητές και φοιτητές, ώστε να εργαστούν για την ψηφιοποίηση των βιβλίων. Το μουσείο δημιουργήθηκε το 2013 και συμπεριλαμβάνει όλα τα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν κατά το παρελθόν οι πατέρες του μοναστηριού για την καλλιέργεια της γης και την μαγειρική: σκάφες για το ζύμωμα, καζάνια για την κατασκευή ρακής, βαρέλια στα οποία έβαζαν κρασί κ.α. Το μοναστήρι είχε υπό την ιδιοκτησία του πολλά αμπέλια, τα οποία δυστυχώς με την πάροδο των χρόνων και επειδή αυξήθηκε η υγρασία στην περιοχή αυτά ξεράθηκαν».
ΜΕΓΑΛΕΣ ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ, ΠΕΝΙΧΡΑ ΤΑ ΕΣΟΔΑ
«Το μοναστήρι είχε υποστεί σοβαρές καταστροφές τους περασμένους αιώνες, όταν η Κρήτη βρισκόταν υπό την κατοχή των Ενετών και των Τούρκων αλλά και κατά την περίοδο του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου» τονίζει ο π. Αρσένιος λέγοντας και τα εξής: «Ωστόσο διασώθηκε η πτέρυγα στην οποία βρίσκονται των κελιά των μοναχών, η οποία ανάγεται στα τέλη του 19ου αιώνα. Η πτέρυγα αυτή όπως και το καθολικό του μοναστηριού ανακαινίστηκαν πριν από μια δεκαετία.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι στο σημείο όπου έχουν κτιστεί τα κελιά βρίσκονται η βιβλιοθήκη και το λαογραφικό μουσείο. Από την δεκαετία του 1960 και μετά άρχισαν οι νέοι της περιοχής να μεταναστεύουν στις πόλεις με αποτέλεσμα να περιπέσει ο τόπος σε μαρασμό. Σήμερα στην περιοχή του Οροπεδίου -όπου βρίσκεται και το μοναστήρι- κατοικούν μόνιμα γύρω στα 2000 άτομα. Το μοναστήρι ακολούθησε αναγκαστικά την μοίρα του τόπου, γι’ αυτό και δεν έγιναν πολλές ενέργειες για την ανακαίνιση και τη συντήρηση της ιεράς μονής. Με τα σημερινά δεδομένα είναι δύσκολη η διαβίωση εντός του μοναστηριού. Οι ανάγκες του μοναστηριού είναι πολλές, τα δε έσοδα είναι πενιχρά. Οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής είναι είτε ηλικιωμένοι είτε άνθρωποι του μεροκάμματου και τρέχουν καθημερινά για την επιβίωσή τους».
ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΑΤΑ ΣΕΙΡΑ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
«Δεν ανήκει στον παραδοσιακό τύπο των μοναστηριών των οποίων το καθολικό τους είναι κτισμένο στην μέση των μοναστηριών, ούτε περιβάλλεται από τείχη θυμίζοντας την εικόνα φρουρίου» σημειώνει ο π. Αρσένιος και καταλήγει λέγοντας: «Είναι χτισμένο πάνω σε λόφο και το καθολικό βρίσκεται στην κορυφή αυτού του λόφου. Το σημερινό καθολικό είναι το τρίτο κατά σειρά, αφού είχαν προηγηθεί άλλα δύο που ήταν βυζαντινού ρυθμού τα οποία καταστράφηκαν τους παλαιότερους αιώνες.
Το καθολικό που υφίσταται σήμερα ανήκει στην κατηγορία της μονόχωρης βασιλικής και σύμφωνα με τα όσα είναι γνωστά κατασκευάσθηκε τον 16ο αιώνα. Τα υπόλοιπα κτίρια του μοναστηριού (κελιά, μουσείο, βιβλιοθήκη, τραπεζαρία, σταύλοι κ.α) εκτείνονται σε τρία επίπεδα. Το μοναστήρι αυτή την περίοδο φιλοξενεί τρεις μοναχούς. Είναι ανοικτό καθημερινά και γίνονται κανονικά όλες οι προβλεπόμενες από το μοναστηριακό τυπικό ακολουθίες. Η ιερά μονή Κρουσταλλένιας εορτάζει στις 15 Αυγούστου. Τα τελευταία χρόνια πολλές είναι οι κοπέλες που ονομάζονται Κρυσταλλίες και Κρυσταλλένιες -και αν και δεν ήξεραν πότε γιορτάζουν- το πληροφορήθηκαν χάρη στο διαδίκτυο, ενώ συγχρόνως έμαθαν και για την ύπαρξη του μοναστηριού».
*Αναδημοσίευση από “Ορθόδοξη Αλήθεια”