Ο μικρός ναός χτίστηκε σε ανάμνησητης μαρτυρικής θυσίας των Ελλήνων που αναζήτησαν τη σωτηρία από τη μανία των Τούρκων και σφαγιάστηκαν από τους στρατιώτες του Χασάν Πασά
Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ
Οι ένδοξοι αγώνες της ελληνικής ψυχής για την ελευθερία της πατρίδας και του Χριστού την πίστη είναι και πάλι στο επίκεντρο της προσοχής όλων μας, αφού φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη μαρτυρική θυσία των Ελλήνων στο σπήλαιο της Μιλάτου, στο Λασίθι της Κρήτης, όταν οι στρατιωτικές δυνάμεις του Χασάν Πασά κατέσφαξαν όσους Ελληνες είχαν καταφύγει εκεί προσπαθώντας να σώσουν τις ζωές τους από την εκδικητική μανία των Τούρκων.
Στην Κρήτη το λάβαρο της επανάστασης υψώθηκε στις 29 Μαΐου 1821 στην Παναγία Θυμιανή, στα Σφακιά. Ο αγώνας των Κρητικών συνεχιζόταν με αμείωτη γενναιότητα. Η σφαγή που είχε διαδραματιστεί στη Μονή Τοπλού (Ιούνιος 1821), όπως και η δολοφονία των επισκόπων της Κρήτης, δεν στάθηκαν ικανά να κάμψουν το φρόνημα των οπλαρχηγών. Διαπιστώνοντας η Υψηλή Πύλη ότι δεν θα μπορούσε εύκολα να καταβάλλει το μαχητικό φρόνημα του κρητικού λαού, ζήτησε την συνδρομή του Μωχάμετ Αλυ της Αιγύπτου. Όπερ και εγένετο. Στα τέλη Μαΐου του 1822 αποβιβάστηκαν στη Σούδα 10.000 άριστα εκπαιδευμένοι Αιγύπτιοι έχοντας επικεφαλής τον Χασάν Πασά. Οι ενωμένοι στρατοί Τούρκων και Αιγυπτίων άρχισαν να σπέρνουν τον όλεθρο απ΄ άκρου εις άκρον στο νησί: Σφαγές, κάψιμο σπιτιών, λεηλασίες. Είχε ξεκινήσει η χρονιά του 1823 και παρά τις σποραδικές επιτυχίες των επαναστατών ο Χασάν Πασάς συνέχισε να προελαύνει έχοντας ως απώτερο στόχο το Οροπέδιο του Λασιθίου. Οι κάτοικοι του Καινούριου Χωριού, της Βουλισμένης, της Λατσίδας και της Μιλάτου αναζήτησαν καταφύγιο στο ομώνυμο σπήλαιο. Από όπου και εάν περνούσε ο Χασάν Πασάς αντίκρυζε έρημα χωριά. Το γεγονός αυτό τον εξόργισε. Όταν δε πληροφορήθηκε ότι πολλοί κάτοικοι είχαν κρυφτεί στο σπήλαιο διέταξε 5.000 στρατιώτες του να επιχειρήσουν για την κατάληψή του. Για περίπου 20 μερόνυχτα άνδρες, γυναίκες και παιδιά στοιβάζονταν εκεί μέσα κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, ενώ οι Τούρκοι έσφιγγαν ολοένα τον κλοιό γύρω από το σπήλαιο. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής εκείνης για όσο διάστημα παρέμεναν οι οικογένειες έγκλειστες γεννήθηκαν 40 παιδιά! Προκειμένου να εξαναγκασθούν οι πολιορκημένοι να βγουν από το σπήλαιο οι κατακτητές έβαλαν φωτιά στην βλάστηση, που υπήρχε κοντά στην είσοδο.
Με τους καπνούς να κατακλύζουν όλα τα σημεία του σπηλαίου οι πολιορκημένοι αποφάσισαν και επιχείρησαν την ηρωική έξοδο. Πρώτοι βγήκαν οι 30 οπλοφόροι που είχαν μείνει μέσα. Μετά από σύντομη και ηρωική αντίσταση έπεσαν νεκροί. Αμέσως μετά σφαγιάσθηκαν οι ηλικιωμένοι και κάηκαν ζωντανοί οι ιερείς, ενώ τα γυναικόπαιδα οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα.
ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΑΓΝΩΣΤΟΣ Ο ΑΚΡΙΒΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ
Ο Χαρίλαος Τερζάκης με τρόπο λιτό και συγκλονιστικό απεικόνισε εκείνες τις στιγμές, όπου οι άνθρωποι πάλευαν για να γλυτώσουν από το αγκάλιασμα του Χάρου: «Θρήνος κλαυθμός και οδυρμός/ λαγκάδια αντιλαλούσαν/ως κι οι πέτρες εδάκρυζαν απ΄ όπου κι αν περνούσαν/ Σκεφθείτε δα τα χάλια ντος, τσι πείνες οπού είχαν/ σ΄τσ ΄Αγόρους όταν φτάσανε, γυναίκες επνιγήκαν». Διακόσια χρόνια μετά οι ιστορικοί δεν έχουν καταλήξει ως προς τον ακριβή αριθμό των ανθρώπων που αναζήτησαν τη σωτηρία εντός του σπηλαίου. Αλλοι κάνουν λόγο για 2.000 άτομα και άλλοι ανεβάζουν τον αριθμό στους 3.700 ή ακόμη και στους 5.000. Είναι πολύ πιθανόν όμως οι αριθμοί αυτοί να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Σε ανάμνηση αυτής της θυσίας χτίστηκε στο εσωτερικό του σπηλαίου ένα εξωκλήσι, ενώ μιά εγχάρακτη επιγραφή στην είσοδο υποδέχεται και ενημερώνει τους επισκέπτες. Επίσης ουκ ολίγα είναι και τα τραγούδια και τα ποιήματα, τα οποία γράφτηκαν εμπνευσμένα από αυτό το γεγονός.
Τα εγκαίνια το 1931, η λιτή διακόσμηση και τα αναγκαία έργα
«Τα εγκαίνια του μικρού αυτού εξωκλησίου είχαν τελεστεί το 1931 και είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Αγίου Θωμά» αναφέρει στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» ο π. Ανδρέας Κουναλάκης, εφημέριος στην ενορία Μιλάτου όπου ανήκει το εξωκλήσι και υπεύθυνος από το 1999 για τη λειτουργία του.
«Από τις παλαιότερες εποχές έως και σήμερα την Κυριακή του Θωμά τελείται ανελλιπώς θεία λειτουργία παρουσία των αρχών της περιοχής, επισήμων αλλά και πλήθους κόσμου. Τον υπόλοιπο όμως χρόνο δεν γίνεται εκεί καμία άλλη τελετή. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια -μετά το 2000- το πανηγύρι έχει χάσει την αίγλη που είχε τα παλαιότερα χρόνια και δεν προσέρχονται πλέον πολλοί πιστοί. Κάποια στιγμή μάλιστα είχε γίνει η πρόταση να μεταφερθεί η εορτή του εξωκλησιού τον Αύγουστο, επειδή τότε θα ήταν μεγαλύτερη η προσέλευση των πιστών. Εξάλλου τους θερινούς μήνες έχουμε πολλούς επισκέπτες τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό» τονίζει.
ΑΝΟΙΧΤΟΣ Ο ΧΩΡΟΣ
«Το εξωκλήσι δεν διαθέτει τρούλο ούτε και αγιογραφίες, ενώ η διακόσμησή του είναι πολύ λιτή» συνεχίζει την αναφορά του ο π. Ανδρέας και προσθέτει: «Υπάρχουν μόνο το τέμπλο, η αγία τράπεζα, μια μικρή πρόθεση (ή προσκομιδή) και ένας μικρός χώρος σαν ντουλάπι όπου τοποθετούμε κάποια αντικείμενα που χρησιμοποιούμε. Διατηρούμε τον χώρο έτσι όπως είναι εκ του φυσικού του. Δεν υπάρχει κάποια πόρτα και καθημερινά είναι ανοιχτός ο χώρος για όσους θέλουν να τον επισκεπτούν. Αξιοσημείωτο είναι δε πως ποτέ έως σήμερα δεν έχει σημειωθεί κάποια πράξη βανδαλισμού. Ο κόσμος ανεβαίνει από τον κεντρικό δρόμο μέσα από ένα μονοπάτι, που έχει μια σχετική δυσκολία στην ανάβαση ειδικά για τους ηλικιωμένους. Στο μονοπάτι αυτό θα πρέπει πάντως να γίνουν κάποιες εργασίες ανακατασκευής. Επίσης, είναι βασικό και αναγκαίο να τοποθετηθεί ειδικός φωτισμός -σεβόμενοι βεβαίως τις φυσικές ιδιαιτερότητες του σπηλαίου- έτσι ώστε οι επισκέπτες να εισέρχονται με ασφάλεια. Εργασίες θα πρέπει να γίνουν έτσι ώστε να εμποδίζονται τα νερά από τις βροχές να περνάν στο εσωτερικό του σπηλαίου».
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”