«Τη σημερινή ημέρα με τη χάρη του Θεού αρχίζουμε να διαβάζουμε το εκκλησιαστικό βιβλίο που λέγεται Τριώδιο… Εισηγητής και εμπνευστής του κανόνος με τις τρεις ωδές είναι ο μέγας ποιητής Κοσμάς ο Αγιοπολίτης. Αυτός πρώτος χρησιμοποίησε κανόνα με τρεις ωδές εις τύπον, όπως νομίζω, της Αγίας Τριάδος. Τα πρώτα τριώδια (κανόνες με τρεις ωδές) τα συνέθεσε για τις ημέρες της αγίας και Μεγάλης Εβδομάδος των Παθών του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος μας Ιησού Χριστού. Στο τριώδιο της κάθε ημέρας χρησιμοποίησε σαν ακροστιχίδα των τροπαρίων το όνομα της ημέρας. Αυτόν μιμήθηκαν κι άλλοι Πατέρες και ιδιαίτερα ο Θεόδωρος και ο Ιωσήφ, οι Στουδίτες, και συνέθεσαν τριώδια και για τις ημέρες των άλλων εβδομάδων της Μ. Τεσσαρακοστής. Μπορούμε να πούμε, λοιπόν, ότι αυτοί ουσιαστικά δημιούργησαν το βιβλίο του Τριωδίου…
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το βιβλίο Τριώδιο καταχρηστικώς ονομάζεται Τριώδιο, γιατί πολλές φορές έχει ολόκληρους κανόνες, ενώ άλλες φορές έχει τετραώδια (=κανόνες με τέσσερις ωδές). Νομίζω όμως ότι πήρε την ονομασία του από τα τριώδια, τα οποία παρουσιάζονται σ’ αυτό με μεγαλύτερη συχνότητα…
Με το βιβλίο αυτό του Τριωδίου οι άγιοι Πατέρες είχαν σκοπό να μας θυμίσουν με συντομία όλες τις ευεργεσίες που έκανε ο Θεός από την αρχή σε μας. Θέλησαν να υπογραμμίσουν σε όλους μας ότι πλαστήκαμε απ’ Αυτόν και παραβήκαμε την εντολή που μας έδωσε για την πνευματική μας εξάσκηση και γι’ αυτό διωχθήκαμε από τον Παράδεισο. Κι ακόμα ότι οδηγηθήκαμε στην πτώση από το φθόνο του αρχεκάκου όφεως και εχθρού μας, του διαβόλου, ο όποιος έπεσε από τον ουρανό εξ αιτίας του εγωισμού του και ήμασταν διαρκώς στερημένοι από τα αγαθά του Θεού και οδηγούμενοι από το διάβολο. Θέλησαν να μας θυμίσουν ακόμη ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού, ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, από την πολλή Του αγάπη για μας κατέβηκε από τον ουρανό και κατοίκησε στη μήτρα της Αγίας Παρθένου κι έγινε άνθρωπος, και με την όλη ζωή Του μας έδειξε το δρόμο για την άνοδό μας στον ουρανό. Αυτό το πέτυχε πρωτίστως με την ταπείνωσή Του, με τη νηστεία, με την αποχή από κάθε κακό, αλλά και με όλες τις πράξεις Του… Αυτά, λοιπόν, είναι ο σκοπός του Τριωδίου.
Επομένως οι τρεις αυτές εορτές που έχουμε τώρα σε σειρά, δηλαδή του Τελώνου και Φαρισαίου, του Ασώτου και της Δευτέρας Παρουσίας, επινοήθηκαν από τους θεοφόρους Πατέρες μας σαν μία προγύμναση και παρακίνηση για να προετοιμαστούμε για τους πνευματικούς αγώνες της νηστείας που ακολουθούν.
Έτσι, λοιπόν, πρώτα απ’ όλα μας προβάλλουν την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου. Ονομάζουν μάλιστα την πρώτη αυτή εβδομάδα προφώνηση ή προφωνήσιμο (θα μπορούσαμε να την πούμε και εισαγωγική εβδομάδα), γιατί γίνεται ό, τι ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση που πρόκειται οι στρατιώτες να ξεκινήσουν για σωματικούς πολέμους…
Επειδή, λοιπόν, μέγιστο όπλο για την αρετή είναι η μεταμέλεια και η ταπείνωση, ενώ αντίθετα μέγιστο εμπόδιο γι’ αυτήν είναι η αλαζονεία και η υπερηφάνεια, οι Πατέρες μας παραθέτουν πρώτα απ’ όλα αυτή τη σπουδαιότατη παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου από το Ιερό Ευαγγέλιο. Και με τη συμπεριφορά του Φαρισαίου μας προτρέπουν να αποτινάξουμε το πάθος της αλαζονείας και της υπερηφάνειας, ενώ με τη συμπεριφορά του Τελώνη μας ωθούν να ενδυθούμε την ταπείνωση και τη μετάνοια, τα οποία είναι μέσα θεραπευτικά της αλαζονείας και της υπερηφάνειας. Κι ας μην ξεχνάμε ότι αυτά τα δύο, η αλαζονεία και η υπερηφάνεια, είναι τα πρώτα και χειρότερα από όλα τα πάθη…» Αμήν.