Σπήλαιο στη Βόρεια Ελλάδα χρησίμευε ως παλαιό καταφύγιο για τους Χριστιανούς

Το σπήλαιο της Αγίας Μαρίνας, βρίσκεται περίπου 1 χλμ δυτικά της Δάφνης στον Δήμο Βισαλτίας.

Στο κεντρικό τμήμα του παρεκκλησίου – ασκητηρίου έχουν έρθει στο φως υπολείμματα τοιχογραφιών που χρονολογούνται από την περίοδο των Παλαιολόγων, με χαρακτηριστικές παραστάσεις της ένθρονης Παναγίας και του Χριστού.

Όπως λένε οι ντόπιοι, την περίοδο της Τουρκοκρατίας το μικρό σπήλαιο ήταν κρησφύγετο των κυνηγημένων χριστιανών.

Στην κορυφή του γρανιτένιου βράχου, στις πλαγιές του οποίοι είναι το σπήλαιο της Αγίας Μαρίνας, διασώζονται ερείπια βυζαντινής οχύρωσης. Πρόκειται για τον λεγόμενο πύργο της Αγίας Μαρίνας, με 14 περιμετρικές αντηρίδες, ενσωματωμένες στο τοίχος. Ο πύργος –που δεν σώζεται σε καλή κατάσταση- χρονολογείται το πρώτο μισό του 14ου αιώνα και πιθανόν να αποτελούσε ιδιοκτησία της Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους.

Σε απόσταση 3 χλμ ΝΔ της Δάφνης, σε δασώδη περιοχή του Κερδύλλιου όρους, διασώζεται επίσης τμήμα τοίχους μήκους 15 μ. (ύψος 4,5 μ. και πάχος 1,80 μ.) το οποίο είναι γνωστό ως «Κάστρο των Εζεβών». Φέρεται πως ήταν κέντρο στρατιωτικής και εκκλησιαστικής οργάνωσης του βυζαντινού οικισμού – «Χωρίο των Εζεβών» όπως αναφέρεται σε χειρόγραφο του 1602 της Μονής Ιβήρων Η Εζιόβα αποτελούσε το κέντρο της περιοχής πριν αναπτυχθεί η Νιγρίτα και γίνει διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο.

Μάλιστα υπήρχε και επισκοπή Εζεβών που υπαγόταν στη Μητρόπολη Σερρών. Ο επίσκοπος Εζεβών Ιωαννίκιος (1290-1300 μ.Χ.) ήταν και πρώτος κτήτορας της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών.

Η ακμάζουσα κοινότητα των Εζεβών -με συμπαγή ελληνικό πληθυσμό- παραχωρήθηκε από το σουλτάνο Μουράτ Β’ μαζί με τα γύρω χωριά και τα κτήματα στη μητρυιά του, δεύτερη σύζυγο του Μωάμεθ του Πορθητή, Μάρω η οποία ήταν κόρη του δεσπότη της Σερβίας Γεωργίου Μπράνκοβιτς και της Ειρήνης, θυγατέρας του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Ματθαίου Καντακουζηνού, για την εγκατάσταση της.

Η κυρά Μάρω στην εποχή της ήταν ένα πανίσχυρο πρόσωπο που ανεβοκατέβαζε Πατριάρχες και γλύτωνε από το θάνατο πολλούς χριστιανούς. Μετά το θάνατο της άφησε όλη την περιουσία της -τα κτήματα κυρίως- στη Μονή Χιλανδαρίου.

Στο κέντρο του χωριού Δάφνη σήμερα, στέκεται μισοερειπωμένος ο λεγόμενος Πύργος της Μάρως, κτισμένος με ποταμίσιες πέτρες και κονίαμα για συνδετικό κρίκο. Ο πύργος, με σωζόμενο ύψος 14 μ., ήταν τριόροφος και ήταν σε χρήση έως τον 18ο αιώνα.