Τέτοια ήταν η φιλοπατρία και ο αριθμός των εθελοντών στην Κωνσταντινούπολη που ήθελαν να καταταγούν στον στρατό, που, όπως έλεγε ο Ελληνας πρέσβης δεν θα χρειαζόταν να κηρυχθεί επιστράτευση!
Μεγάλη υπήρξε η συνεισφορά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης τόσο στο Έπος του ’40 αλλά και στα υπόλοιπα πεδία των μαχών όπου οι Έλληνες πολέμησαν τις δυνάμεις του Άξονα.
Οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης -πρώτοι αυτοί από την οποιαδήποτε άλλη κοινότητα του ελληνισμού της διασποράς- έσπευσαν να εκδηλώσουν την φιλοπατρία τους εκφράζοντας την θέληση να καταταγούν στον ελληνικό στρατό και να πολεμήσουν τους Ιταλούς εισβολείς.
Τα πρώτα κατορθώματα του ελληνικού στρατού εναντίον των Ιταλών γίνονται η αφορμή για να γραφτούν εγκωμιαστικά σχόλια σε όλα τα έντυπα του δυτικού κόσμου, ενώ παρόμοια σχόλια φιλοξενήθηκαν και στον τουρκικό τύπο σκορπώντας ενθουσιασμό και εθνική ανάταση στα μέλη της ελληνικής κοινότητας. Ειρήσθω εν παρόδω ότι την περίοδο εκείνη κατοικούσαν στην Πόλη περίπου 62.000 Ελληνες υπήκοοι.
Από τις πρώτες ημέρες της έναρξης του ελληνοϊταλικού πολέμου άρχισαν να συρρέουν πολλοί νέοι της Πόλης έξω από το ελληνικό προξενείο προκειμένου να δηλώσουν έτοιμοι προς κατάταξη. Ανάμεσά τους υπήρχε και ένας μεγάλος αριθμός Κωνσταντινουπολιτών οι οποίοι είχαν υπηρετήσει την θητεία τους τα προηγούμενα χρόνια στον ελληνικό στρατό και στην συνέχεια είχαν επιστρέψει και συνέχιζαν κανονικά την ζωή τους στην Πόλη, ενώ υπήρχαν και κάποιοι απότακτοι αξιωματικοί οι οποίοι συμμετείχαν στο στρατιωτικό κίνημα του 1935 στην Ελλάδα.
Εκτός από εκείνους οι οποίοι είχαν εκδηλώσει την επιθυμία να πάνε στην Ελλάδα για να πολεμήσουν -κυρίως άτομα των οποίων η ηλικία δεν ξεπερνούσε τα 20 χρόνια- έξω από το Προξενείο της Ελλάδας συγκεντρώνονταν και μεγάλος αριθμός Ελλήνων προκειμένου να προσφέρουν χρηματικά ποσά αλλά και διάφορα είδη προς ενίσχυση του αγώνα.
Ο πρόξενος από την πλευρά του ένιωσε αιφνιδιασμένος και έσπευσε να τους διαβεβαιώσει, ότι θα ενημέρωνε όσο πιο γρήγορα μπορούσε την ελληνική κυβέρνηση σχετικά με το αίτημά τους να καταταγούν στις δυνάμεις του ελληνικού στρατού.
Γραφειοκρατία
Χαρακτηριστικό του κλίματος που επικρατούσε εκείνες τις ημέρες -στις αρχές Νοεμβρίου του 1940- ήταν ότι πολλοί εθελοντές διανυκτέρευαν έξω από την είσοδο του ελληνικού προξενείου -τυλιγμένοι με κουβέρτες προκειμένου να ζεσταθούν- έως ότου λάβουν την πολυπόθητη απάντηση των προξενικών αρχών!
Όταν ο πρόξενος τούς ενημέρωσε ότι μπορούν να καταταγούν, έσπευσαν αμέσως όλοι να γραφτούν στους καταλόγους. Η τόσο μεγάλη προσέλευση των Κωνσταντινοπολιτών είχε εντυπωσιάσει σε τέτοιο βαθμό τον πρέσβη της Ελλάδας στην Άγκυρα Ραφαήλ Ραφαήλ, έτσι ώστε ο ίδιος σε επιστολή του προς το ελληνικό υπουργείο εξωτερικών τόνιζε ότι δεν θα χρειαζόταν καν να κηρυχθεί επιστράτευση στην Ελλάδα!
Οι εθελοντές αντιμετώπιζαν ωστόσο ένα σοβαρό εμπόδιο-απόρροια του κλίματος της γραφειοκρατίας που επικρατούσε τότε στην Κωνσταντινούπολη.
Υποχρεώνονταν να υπογράψουν και μια υπεύθυνη δήλωση, σύμφωνα με την οποία εν γνώση τους κατατάσσονταν στον ελληνικό στρατό και ότι έτσι δεν θα είχαν την δυνατότητα επιστροφής και επανένωσης με τους δικούς τους!
Περισσότεροι από 800 στρατιώτες ρίχτηκαν στη μάχη
Η πρώτη αποστολή από εφέδρους και εθελοντές από την Κωνσταντινούπολη για το μέτωπο της Βορείου Ηπείρου αναχώρησε από την Πόλη στις 16 Νοεμβρίου. Στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου πολέμησαν -σύμφωνα με τα επίσημα έγγραφα- περί τα 272 άτομα, ενώ ανεπισήμως κατάφεραν να μεταφερθούν στην Αθήνα και άλλα 30 άτομα.
Όσο δε για αυτούς που έχασαν τη ζωή τους, αυτοί υπολογίζονται σε πάνω από 130. Επισταμένη έρευνα σχετικά με τους Έλληνες εθελοντές από την Κωνσταντινούπολη είχε διεξάγει κατά το παρελθόν ο κ. Βασίλης Στεφανάκης, με τον οποίο επικοινώνησε η «Ορθόδοξη Αλήθεια».
Ο κ. Στεφανάκης με αφορμή την περίπτωση του Κωνσταντινουπολίτη πατέρα του, Σωκράτη Στεφανάκη, ο οποίος συμμετείχε σε πράξεις σαμποτάζ εναντίον των Γερμανών, ξεκίνησε από το 2003 έρευνα για τους Έλληνες Κωνσταντινουπολίτες οι οποίοι συμμετείχαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο ίδιος μας είχε δηλώσει ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του σε πάνω από 800 θα πρέπει να ανέρχονται οι εκ της Πόλης προερχόμενοι που πολέμησαν με τον ελληνικό στρατό και σε μια περίοδο, η οποία ξεκινά από το έπος της Αλβανίας και φτάνει έως το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου (1945).
Κανείς δεν τίμησε τη γενναιότητά τους
Όταν η Ελλάδα συνθηκολόγησε τον Απρίλιο του 1941 μαζί με τους Έλληνες στρατιώτες, που υποχωρούσαν με όποιο τρόπο έβρισκαν, μια ομάδα από 78 εθελοντές Κωνσταντινουπολίτες συγκεντρώθηκαν στις 29 Ιουνίου 1941 στο λιμάνι του Πειραιά αναζητώντας τρόπο επιστροφής στην Πόλη. Για τον σκοπό αυτό είχε ναυλωθεί από το υπουργείο Ναυτιλίας ένα πετρελαιοκίνητο ιστιοφόρο ονόματι «Ευαγγελίστρια».
Για το θέμα αυτό έχει διεξάγει πολυετή έρευνα ο κ. Νίκος Μιχαηλίδης ο οποίος μίλησε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» παραθέτοντας σημαντικά στοιχεία. «Αφού εφοδιάσθηκαν με τα απαραίτητα διαβατήρια αναχώρησαν στις 3 Ιουλίου από τον Πειραιά. Την επόμενη ημέρα λίγα μίλια μετά το Κάβο Ντόρο, στις 06:59 το πρωί, ένα αγγλικό υποβρύχιο αναδύθηκε μπροστά από το “Ευαγγελίστρια” και άνοιξε πυρ με το κανόνι του.
Το “Ευαγγελίστρια” άρχιζε να βυθίζεται και εθελοντές και πλήρωμα έπεσαν στην θάλασσα για να σωθούν. Οι άνδρες όμως του υποβρυχίου κατόπιν διαταγής του κυβερνήτη άνοιξαν πυρ και σκότωσαν όλους τους επιζώντες! Οι εθελοντές που δεν επέλεξαν το Ευαγγελίστρια για να πάρουν τον δρόμο της επιστροφής στην Κωνσταντινούπολη, κατάφεραν να ταξιδέψουν στην Πόλη μέσω της Χίου» σημειώνει ο κ. Μιχαηλίδης.
Και προσθέτει: «Στη Μέση Ανατολή οι Κων/πολίτες εθελοντές πήραν μέρος στις μάχες του Ελ Αλαμέιν (1942), ενώ κάποιοι άλλοι κατατάχτηκαν στην 3η Ορεινή Ταξιαρχία και πολέμησαν στο Ρίμινι (Ιταλία) και στη συνέχεια στα Δεκεμβριανά, στην Αθήνα.
Οι οικογένειες εκείνων που επέβαιναν στο “Ευαγγελίστρια” όχι μόνο δεν συνταξιοδοτήθηκαν, αλλά αντιμετώπισαν και πολλά γραφειοκρατικά θέματα. Στις αφηγήσεις των επιζώντων αλλά και των συγγενών τους, πέρα από την αγάπη για την Ελλάδα διέκρινες την πίκρα και την απογοήτευση, επειδή κανείς δεν τίμησε και δεν επιβράβευσε τη γενναιότητα των εθελοντών Κωνσταντινουπολιτών».
Σωτήρης Λέτσιος
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”