To σάλπισμα του ξεσηκωμού των Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους, που ως γεγονός προκάλεσε την ευαισθητοποίηση των απανταχού φιλελλήνων, δεν θα μπορούσε ασφαλώς να αφήσει ασυγκίνητους και τους Κυπρίους αδελφούς μας.
Από την πρώτη στιγμή της κήρυξης της Ελληνικής Επανάστασης άρχισαν οι νέοι της Κύπρου να συρρέουν ως εθελοντές στην πολυβασανισμένη πατρίδα.
Οι πρώτοι από αυτούς θυσιάστηκαν μαχόμενοι στο Δραγατσάνι πολεμώντας μέσα από τους στρατιωτικούς σχηματισμούς του Ιερού Λόχου, ενώ σε περίπου 1000 ανέρχονταν συνολικά οι Κύπριοι οι οποίοι εντάχθηκαν και πολέμησαν ηρωικά με τα ελληνικά σώματα στις μάχες, που έλαβαν χώρα σε διάφορα σημεία ανά την ελληνική επικράτεια.
Ένας από αυτούς τους ηρωικούς Κυπρίους που συνεισέφερε τα μέγιστα για την αποτίναξη της πατρίδας μας από τον τουρκικό ζυγό υπήρξε και ο Ιωάννης Σταυριανός.
Τα όσα ιστορικά στοιχεία για την προσωπικότητά του έχουν διασωθεί, οφείλονται στα απομνημονεύματα τα οποία ο ίδιος συνέγραψε και έχουν τον τίτλο: «Πραγματεία των περιπετειών του βίου μου και συλλογή διαφόρων αντικειμένων αγνώστων έτι εν τη ελληνική ιστορία».
Γεννήθηκε το 1804 στο χωριό Λόφου, το οποίο βρίσκεται στην επαρχία Λεμεσού. Πατέρας του ήταν κάποιος Χατζησταυριανός, ο οποίος δραστηριοποιείτο με επιτυχία στον τομέα του εμπορίου.
Ο γιος του, ο Ιωάννης, τον συνόδευε συχνά στα εμπορικά του ταξίδια αντλώντας χρήσιμες εμπειρίες μέσα από τις εμπορικές δραστηριότητες. Τη χρονιά του 1820 πατέρας και γιος επισκέπτονται για λόγους επαγγελματικούς την Αλεξάνδρεια.
Το ταξίδι εκείνο υπήρξε καθοριστικό για την μελλοντική πορεία του Ιωάννη, αφού τότε δίνεται η ευκαιρία και στους δύο να μυηθούν στη Φιλική Εταιρεία.
Μετά από δύο χρόνια, το 1822, ο πατέρας του πεθαίνει. Είχε προηγηθεί η υφαρπαγή της περιουσίας του από τους Τούρκους το καλοκαίρι του 1821. Γεγονός φυσικά το οποίο οδήγησε στον ανεπανόρθωτο κλονισμό της υγείας του.
Ο Ιωάννης Σταυριανός αποφασίζει να δράσει άμεσα και χωρίς να χάσει χρόνο. Αφού μπόρεσε να συγκεντρώσει όση από την πατρική περιουσία του είχε απομείνει, έβαλε πλώρη για την Αλεξάνδρεια. Εκεί, λοιπόν, έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιό του.
Με τα χρήματα που είχε πάρει μαζί του συγκρότησε μια ομάδα -καλά εξοπλισμένη- η οποία αποτελείτο από επτά άνδρες: Οι τέσσερις ήταν από την Κύπρο και οι υπόλοιποι τρεις από την Κρήτη. Η ομάδα αυτή με επικεφαλής τον Σταυριανό αναχωρεί το 1823 για την Ελλάδα.
Φτάνουν στο Ναύπλιο όπου εκεί κατατάσσονται στο σώμα του καπετάν Γιώργη Κύπριου. Στο ένοπλο αυτό σώμα ο Σταυριανός λαμβάνει τον βαθμό του μπουλουκσή. Γίνεται, δηλαδή, ομαδάρχης.
Πεδία μαχών
Επί δύο συνεχή χρόνια έχει έντονη συμμετοχή σε όλα τα πεδία των μαχών, ενώ το 1825 κατατάσσεται στον τακτικό στρατό και προσφέρει τις υπηρεσίες του στην Πελοπόννησο, στην Αθήνα αλλά και σε άλλες περιοχές. Πολέμησε με ανδρεία στις μάχες του Χαϊδαρίου, του Καματερού και του Πειραιά.
Οι στιγμές εκείνες ήταν ιδιαίτερα δραματικές ως προς την έκβαση του πολέμου. Στη μάχη του Ανάλατου (Απρίλιος 1827) ο ελληνικός στρατός ηττάται και ο Σταυριανός συλλαμβάνεται αιχμάλωτος.
Ο Σταυριανός πολέμησε δίπλα στον Γεώργιο Καραϊσκάκη, τον οποίον θαύμαζε απεριόριστα για τις ηγετικές του ικανότητες, και καταγράφει την προσωπική του μαρτυρία για πώς σημειώθηκε ο θάνατος της θρυλικής αυτής μορφής της Επανάστασης.
Ο Σταυριανός αναφέρει ότι ο ίδιος βρισκόταν πολύ κοντά στο σημείο όπου πυροβολήθηκε ο Καραϊσκάκης. Η μαρτυρία του έχει μεγάλη ιστορική σημασία αφού ο ίδιος υποστηρίζει ότι ο γενναίος οπλαρχηγός δολοφονήθηκε από ελληνικό χέρι.
Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά στα απομνημονεύματά του «εκπυρσοκρότησεν όπλο από τον ημέτερον στρατόν και ευθύς ο πυροβολήσας ανεμείχθη εις τον στρατόν.
Αυτός ήτο ο επικατάρατος δολοφόνος του Καραϊσκου» Ο Σταυριανός αναφέρει επίσης ότι Τούρκος σε κοντινή απόσταση δεν υπήρχε σε καμία περίπτωση.
Στο μεγαλύτερο μέρος των απομνημονευμάτων του αναφέρεται στις μάχες των Αθηνών, 1826-1827, στις οποίες έλαβε και ο ίδιος μέρος πολεμώντας με αυταπάρνηση.
Αναφέρεται επίσης με ρεαλιστικό και παραστατικό τρόπο και στις διενέξεις και τις αντιζηλίες ανάμεσα στους Ελληνες, στην καθημερινότητα στο ελληνικό στρατόπεδο, όπως και στην ιδιότυπη ανταλλαγή βρισιών και βωμολοχιών μεταξύ των εμπολέμων.
Οι σοκαριστικές περιγραφές για τους βασανισμούς και τις εκτελέσεις
Συγκλονιστικές είναι και οι περιγραφές σχετικά τα όσα επακολούθησαν της καταστροφής των ελληνικών δυνάμεων και της αιχμαλωσίας των Ελλήνων πολεμιστών.
Ο Σταυριανός περιγράφει με χαρακτηριστικό τρόπο τους εξευτελισμούς, τους βασανισμούς και τις εκτελέσεις των Ελλήνων. Αναφέρεται μάλιστα και στο μαρτύριο του οπλαρχηγού Γεώργιου Δράκου, με τον οποίο συμβίωσε αρκετές μέρες στο ίδιο κελί.
Όντας πια δέσμιος των υπό την διοίκηση του Κιουταχή Τούρκων υπέφερε τα πάνδεινα, κατάφερε ωστόσο να επιβιώσει χάρη στην ευφυία του, τη γνώση της τουρκικής γλώσσας αλλά και τη φιλανθρωπία ενός Τσάμη οπλαρχηγού από την Παραμυθιά.
Αυτός τον κράτησε προσωπικό του αιχμάλωτο για έναν χρόνο, ενώ όλοι οι υπόλοιποι αιχμάλωτοι σφαγιάστηκαν.
Στην Ακροκόρινθο
Εχοντας πια γλυτώσει από το λεπίδι των Τούρκων και καταπονημένος καταφέρνει να επιστρέψει στα εδάφη, τα οποία κατέχονταν από τους Έλληνες.
Το 1829 υπηρέτησε στη φρουρά της Ακροκορίνθου. Μετά το τέλος του Αγώνα παρέμεινε στην Ελλάδα, όπου δημιούργησε οικογένεια. Νυμφεύθηκε την εκ Χίου Ελέγκω Καλγάκη, με την οποία απέκτησε οκτώ παιδιά. Υπηρέτησε στην ελληνική χωροφυλακή ως ενωμοτάρχης.
Το 1839 προήχθη σε υπομοίραρχο, ενώ το 1844 σε αντιμοίραρχο και διορίστηκε στην Καλαμάτα. Δεν έπαυσε, ωστόσο, να ενδιαφέρεται και να συμμετέχει στα κοινά. Πήρε μέρος στη εξέγερση του Ναυπλίου κατά του Όθωνα το 1862, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να φυλακιστεί στην Αίγινα.
Μετά την εκδίωξη του Όθωνα επανήλθε στην ενεργό υπηρεσία, προτίμησε όμως ν’ αποστρατευθεί το 1863 με τον βαθμό του ταγματάρχη.
Πέθανε στην Ελλάδα στις 2 Μαρτίου 1887.
Από τον Σωτήριο Λέτσιο
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”