Σπάνια κειμήλια, όπως ιερές εικόνες και σκεύη, η πρώτη λάρνακα του σκηνώματος του Οσίου Ιωάννου, ιερατικές στολές, τοπικές ενδυμασίες, κοσμήματα, η παλαιά έκδοση του Ιουστιάνειου Κώδικα), τα οποία έφεραν στον τόπο μας οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες από την Καππαδοκία το 1924, φιλοξενούνται στο Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού
«Οι επισκέπτες συγκλονίζονται από την απόφαση των προσφύγων να πάρουν μαζί τους, όχι τα προσωπικά αντικείμενα και άλλα περιουσιακά στοιχεία αλλά τα ιερά και τα όσια της Πίστεως και της φυλής μας!»
Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ
Στο Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού, στο Προκόπι της Εύβοιας, οι μνήμες από τις αλησμόνητες πατρίδες της Μικράς Ασίας παραμένουν και σήμερα ζωντανές αποτελώντας πηγή αναστοχασμού για το παρελθόν και το μέλλον του Ελληνισμού. Ημερομηνία ορόσημο ήταν η 10η Σεπτεμβρίου 2018 -όταν και εγκαινιάστηκε με κάθε επισημότητα το εν λόγω μουσείο σηματοδώντας ένα νέο σημείο αναφοράς για τη μελέτη της ιστορίας του Μικρασιατικού πολιτισμού.
«Η απόφαση για την δημιουργία του μουσείου ελήφθη από τις πρώτες ημέρες της αρχιερατείας μου. Και πρέπει να πω ότι η δημιουργία μουσείου στο Ιερό Προσκύνημα του Οσίου Ιωάννη του Ρώσου, στο Προκόπι Ευβοίας, ήταν επιθυμία και των αγίων προκατόχων μου Μητροπολιτών Νικολάου (Σελέντη) και Χρυσοστόμου ‘Α (Βέργη)» τονίζει μιλώντας στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» ο Μητροπολίτης Χαλκίδος κ. Χρυσόστομος και συνεχίζει την αναφορά του στα όσα έχουν σχέση με το μουσείο αυτό: «Σκοπός ήταν η διαφύλαξη και προβολή όλων εκείνων των ιερών κειμηλίων, τα οποία έφεραν στον τόπο μας οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες από το Προκόπι της Καππαδοκίας το 1924, δίχως να υπολογίσουν κόπους, πόνους, κινδύνους και θυσίες».
Οπως τονίζει ο Μητροπολίτης «ήταν ένα ηθικό χρέος μας απέναντί τους αλλά και καθήκον να προβάλουμε τον μικρασιατικό πολιτισμό. Έτσι, λοιπόν, με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου του Ιερού Προσκυνήματος ανετέθη η εκπόνηση μελέτης στους μουσειολόγους κ. Ηλία Παπαγεωργίου και κ. Παντελή Φελέρη, ενώ ταυτοχρόνως υπεβλήθη αρμοδίως αίτημα ένταξης του έργου αυτού -που περιελάμβανε την αναστήλωση του κτιρίου του παλαιού πλέον ξενώνα- και την μετατροπή του σε μουσείο μικρασιατικού πολιτισμού. Η μελέτη αυτή εγκρίθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και το έργο εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ».
ΞΥΛΙΝΗ ΛΑΡΝΑΚΑ
Οπως αναφέρει ο σεβασμιώτατος κ. Χρυσόστομος: «Στους χώρους του μουσείου εκτίθενται ιερές εικόνες, ιερά σκεύη, η πρώτη λάρνακα του ιερού σκηνώματος του Οσίου Ιωάννου, στολές ιερατικές και τοπικές ενδυμασίες, κοσμήματα, η παλαιά έκδοση του Ιουστιάνειου Κώδικα κ.α» και προσθέτει: «Ολα τα εκθέματα είναι σημαντικά. Το καθένα με την αξία του και τον συμβολισμό του. Πολύ με συγκινεί η παλαιά πρώτη ξύλινη λάρνακα που φιλοξένησε το ιερό λείψανο του Οσίου, καθώς και ο αρχιερατικός σάκος του αγίου ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου Σμύρνης, ο οποίος φέτος με αφορμή την συμπλήρωση 100 ετών από την Μικρασιατική Καταστροφή έχει και επετειακή σημασία».
Αναφερόμενος στην απήχηση που έχει το μουσείο στην ελληνική κοινωνία ο Μητροπολίτης Χαλκίδας τονίζει χαρακτηριστικά: «Οι επισκέπτες συγκλονίζονται από την απόφαση των προσφύγων να πάρουν μαζί τους, όταν αδίκως τους ξερίζωσαν από τις εστίες τους, όχι τα προσωπικά αντικείμενα και άλλα περιουσιακά τους στοιχεία -που ήσαν μάλιστα πολλά επειδή ήσαν άρχοντες και νοικοκυραίοι- αλλά τα ιερά και τα όσια της Πίστεως και της φυλής μας!».
ΚΟΙΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
Η επέτειος της Μικρασιατικής Καταστροφής προσφέρει την αφορμή για την διοργάνωση ποικίλων εκδηλώσεων με επίκεντρο το Μουσείο του Μικρασιατικού Πολιτισμού. Οπως αναφέρει ο μητροπολίτης κ. Χρυσόστομος: «Αποστείλαμε πρόσκληση σε όλα τα σχολεία της μητροπολιτικής μας περιφερείας και τις νεολαίες των ενοριών μας να προσέλθουν καθώς επίσης και σε Μικρασιατικά σωματεία και συλλόγους. Σε συνεργασία με την Σχολή Παραδοσιακής Μουσικής ”Γέφυρες” ήδη πραγματοποιούνται κοινές δράσεις με επίκεντρο την μικρασιατική παράδοση, ενώ συγκροτείται χορωδία νέων και παρέχεται η εκπαίδευσή τους στα παραδοσιακά μουσικά όργανα και τους παραδοσιακούς χορούς. Θα ακολουθήσουν και άλλες δραστηριότητες όπως π.χ εκθέσεις, ομιλίες, συναυλίες κ.ά».
Τα εκθέματα φυλάσσονταν ως κόρη οφθαλμού σε μπαούλα και χρηματοκιβώτια
«Ο μεγαλύτερος αριθμός των εκθεμάτων προέρχονται από το Προκόπι της Καππαδοκίας. Ολα όσα είχαν φέρει οι πρόσφυγες μαζί τους από την Καππαδοκία το 1924 ήταν κλειδωμένα σε μπαούλα και χρηματοκιβώτια και φυλασσόντουσαν από τους ανθρώπους του Ιδρύματος ως κόρη οφθαλμού» αναφέρει μιλώντας στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» ο κ. Ηλίας Παπαγεωργίου μουσειολόγος-συντηρητής αρχαιοτήτων και δημιουργός του μουσείου αυτού.
«Το 2012 αντικρίσαμε για πρώτη φορά τα αντικείμενα αυτά μαζί με τους συνεργάτες μας, όταν πήγαμε στο Προκόπι και ξεκινήσαμε την μουσειολογική μελέτη. Μετά την συμφωνία το 1923 για ανταλλαγή των πληθυσμών -ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία- τα τιμαλφή που είχαν φέρει μαζί τους οι Ελληνες από την Καππαδοκία κατακρατήθηκαν από την Επιτροπή Ανταλλαξίμων στον Πειραιά. Και ό,τι εθεωρείτο σημαντικό από πλευράς αξίας το δίνανε είτε στο Μουσείο Μπενάκη, είτε μοιραζόντουσαν τα διάφορα εκκλησιαστικά κειμήλια σε μητροπόλεις και ναούς» τονίζει ο κ. Μιχαηλίδης.
ΤΟ ΠΙΟ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΟ
Και συνεχίζει: «Οι κάτοικοι από το Προκόπι επειδή δεν ένιωθαν απολύτως καμία εμπιστοσύνη προς τις αρχές, αποφάσισαν να μην παραδώσουν τα δικά τους κειμήλια στην εν λόγω επιτροπή. Έτσι λοιπόν μαζί και με το σκήνωμα του Αγίου Ιωάννη του Ρώσου τα πήραν μαζί τους στο Προκόπι της Εύβοιας. Ως πιο συγκινητικό από όλα τα εκθέματα θεωρώ ότι είναι οι κώδικες καταγραφής της ακίνητης περιουσίας από το Προκόπι της Καππαδοκίας. Πρόκειται για πέντε χειρόγραφα τετράδια. Σε αυτά οι πρόσφυγες είχαν καταγράψει λεπτομερώς -λίγο πριν την αναχώρησή τους- τα οικόπεδα, τα σπίτια, τα χωράφια κ.ά τα οποία άφηναν πίσω τους. Αναγράφονται λεπτομέρειες όπως π.χ πόσο κρασί παρήγαγαν τα αμπέλια, με ποιο τρόπο αποκτήθηκε κάποιο χωράφι κ.α. Είναι ιδιαίτερα συγκινητικό ότι το εξώφυλλο του κάθε κώδικα είναι καλλιτεχνικά γραμμένο. Έβαλαν εκεί όλη την τέχνη της παρόλο ότι γνώριζαν πως θα έφευγαν για πάντα από τον τόπο τους. Η καταγραφή αυτή ήταν υποχρεωτική με βάση τα όσα όριζε η Συνθήκη της Λωζάννης. Ωστόσο οι κάτοικοι του Προκοπίου δεν αποζημιώθηκαν ποτέ για τα όσα δήλωσαν τότε».
Τα αμέτρητα τάματα των πιστών στον Αγιο
«Η έλευση του σκηνώματος του Αγίου Ιωάννη του Ρώσου στην Ελλάδα αποτέλεσε την αφορμή, ώστε να γίνει γνωστός και να λατρευθεί και από όλους τους Έλληνες, οι οποίοι δεν έπαψαν ποτέ από το 1924 έως και σήμερα να προσφέρουν στον εν λόγω άγιο τα δικά τους τάματα» σημειώνει ο κ. Παπαγεωργίου μιλώντας για τα υπόλοιπα εκθέματα.
Οπως λέει: «Αξίζει να αναφέρουμε και το βήλο, το παραπέτασμα της Ωραίας Πύλης, στο μεταξένιο ύφασμα του οποίου είναι κεντημένη η μορφή του Αγίου Ιωάννη. Έχει μάλιστα διασωθεί και μια φωτογραφία πριν από το 1924, στην οποία απεικονίζεται το ίδιο βήλο που κοσμούσε τότε το ιερό του Αγίου Ιωάννη στην Καππαδοκία. Οι πιο πολλές εικόνες προέρχονται από το προσκύνημα του Αγίου Ιωάννη του Ρώσου στην Καππαδοκία και πάνω σε αυτές είναι αναγνωρίσιμη η καραμανλίδικη γραφή. Αυτό αποδεικνύει ότι έχουν φιλοτεχνηθεί σε εργαστήρια της Μικράς Ασίας». Ο ίδιος προσθέτει: «Πρέπει επίσης να αναφερθούμε και σε άλλο ένα εξίσου ενδιαφέρον έκθεμα: Σε ένα καντήλι μικρασιατικής τεχνοτροπίας, το οποίο αν και είχε υποστεί πολλές φθορές από την κακή χρήση, το συντηρήσαμε και αναδείξαμε το κάλλος και την λάμψη του».
Οι πολιτισμικές παραδόσεις των Ελλήνων που εγκαταστάθηκαν στην Εύβοια προερχόμενοι από τη Μικρά Ασία έχουν διατηρηθεί και σήμερα αναλλοίωτες συνεχίζοντας να ασκούν την επιρροή τους και στις νεότερες γενιές. Στο Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού υπάρχουν αίθουσες οι οποίες είναι αφιερωμένες στην γαστρονομία, στην υφαντική και στις υπόλοιπες τέχνες. Στον πρώτο όροφο φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις, δίνονται διαλέξεις ενώ γίνονται και μουσικές εκδηλώσεις.
ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ
Επίσης υπάρχει και χώρος στον οποίο εκτίθενται τα τάματα των πιστών από την υπόλοιπη Ελλάδα, γεγονός που αποδεικνύει τη συνέχιση της λατρείας του αγίου. «Από τη στιγμή που ξεκίνησε η λειτουργία του μουσείου δεν έχουμε σταματήσει να δεχόμαστε δωρεές από απογόνους Μικρασιατών, τόσο από την Ελλάδα όσο και από τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Νιώθουν σίγουροι και οι ίδιοι ότι τα αντικείμενα αυτά θα συντηρηθούν σωστά και θα προφυλαχθούν από τη στιγμή που θα βρεθούν στο μουσείο» αναφέρει ο κ. Παπαγεωργίου και προσθέτει: «Υπάρχουν ακόμη και άλλα αντικείμενα τα οποία αν και έχουν καταγραφεί επισταμένως δεν έχουν ακόμη τοποθετηθεί στις προθήκες. Για αυτά υπάρχει η δυνατότητα δανεισμού τους σε άλλα μουσεία, έτσι ώστε να αποτελέσουν εκθέματα σε περιοδικές εκθέσεις». Οπως τονίζει: «ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η εικόνα της Θυσίας του Αβραάμ (φιλοτεχνημένη γύρω στο 1850), η οποία πρόκειται να δανειστεί στο Μουσείο Μπενάκη για τις ανάγκες μιας έκθεσης αφιερωμένης στη Μικρασιατική Καταστροφή. Η εικόνα αυτή παραλληλίζεται από εμάς με την θυσία του ελληνισμού στην Μικρά Ασία, έχει συντηρηθεί πολύ προσεχτικά και αποτελεί ασφαλώς ένα εμβληματικό έκθεμα μέσα στο χώρο του μουσείου μας».
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”
