Το Εθνολογικό Μουσείο που λειτουργεί από το 2002 στην πόλη της Αλεξανδρούπολης, στεγάζεται σε ένα πέτρινο νεοκλασικό κτίριο του 1899
Στη Θράκη συνεχίζει να χτυπά η καρδιά του ελληνισμού εδώ και αιώνες πρoσφέροντας σημαντικά επιτεύγματα σε όλους τους τομείς. Ένα από αυτά για το οποίο θα πρέπει να είμαστε όλοι μας ευγνώμονες αφορά στην ύπαρξη και λειτουργία του Εθνολογικού Μουσείου Θράκης.
Το εν λόγω μουσείο είναι ένας μη κερδοσκοπικός oργανισμός ο οποίος λειτουργεί από το 2002 και αποσκοπεί στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, την μελέτη, έρευνα και προβολή του πολιτισμού της Θράκης. Βρίσκεται στην Αλεξανδρούπολη και στεγάζεται σε ένα πέτρινο νεοκλασικό κτίριο του 1899.
Πρόκειται για ένα έργο αυτοχρηματοδοτούμενο και περιστασιακά επιχορηγούμενο από φορείς. Αποτελεί παράδειγμα ενεργού παρέμβασης στην πολιτιστική παρουσία της ευρύτερης περιοχής και για τον λόγο αυτό προτάθηκε το 2005 για το Πανευρωπαϊκό Βραβείο Μουσείων και έλαβε Εύφημη Μνεία για τις παρεμβάσεις του στην τοπική κοινωνία.
Το 2015 τιμήθηκε από το Μουσείο Μπενάκη για τη συμβολή του στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, την έρευνα και την προβολή του πολιτισμού της Θράκης εντός και εκτός της Ελλάδας.
«Η βιωματική μου σχέση με τον παραδοσιακό κόσμο της Θράκης με οδήγησε στην ίδρυση του Μουσείου. Ο στόχος είναι να διασωθεί ό,τι πιο αυθεντικό έχει παραδώσει η Θράκη και να προβάλλω την ιδιότυπη και ποικιλόμορφη πολιτισμική έκφραση των ”κατά φύσιν” εθνοτικών ομάδων της περιοχής που καθημερινά και για αιώνες αποτυπώνεται στον ευρύτερο χώρο της» αναφέρει μιλώντας στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» η κυρία Αγγελική Γιαννακίδη, ιδρύτρια και πρόεδρος του ΕΜΘ.
Όπως τονίζει «Το εθνολογικό και ιστορικό υλικό του ΕΜΘ, το οποίο συγκεντρώθηκε με πολύ κόπο και για το οποίο απαιτήθηκε πολύς χρόνος, πιστεύω ότι διασώζει την τοπική ιστορία και παράδοση ως τμήμα μιας δυναμικής που δεν στρέφεται μόνο προς το παρελθόν, αλλά βοηθάει και στη διαμόρφωση του αύριο».
Και καταλήγει, λέγοντας: «Οραμά μας είναι να καταστεί το ΕΜΘ ένας χώρος γνωριμίας με την ιστορία και τον πολιτισμό της Θράκης, ένα κέντρο έρευνας και πνευματικής δημιουργίας».
Δύο άξονες
Η συλλογή του Μουσείου αποτελείται από 5.000 αντικείμενα, αρχειακό φωτογραφικό υλικό, καταγραφές και 3.700 βιβλία. Στον χώρο του Μουσείου εκτίθεται ένα μέρος της συλλογής του Μουσείου που αριθμεί 500 αντικείμενα οργανωμένα σε ενότητες.
Οι θεματικές ενότητες καλύπτουν την εποχή από τα τέλη του 17ου αιώνα έως και τις αρχές του 20ου. Το εκθεσιακό εθνολογικό και ιστορικό υλικό έχει οργανωθεί σε δύο χρονικούς άξονες: Ο πρώτος αφορά στον γραμμικό εξελικτικό χρόνο της ιστορικής παρουσίας στη Θράκη, o oποίος εμφανίζεται επιταχυνόμενος ιδιαίτερα μετά την αστικοποίηση του χώρου το 19ο και κυρίως τον 2ο αιώνα.
Ο δεύτερος άξονας έχει σχέση με τον ακίνητο χρόνο της μακράς διάρκειας, ο οποίος ακολουθεί τον κύκλο της σποράς και του καρπού και είναι άμεσα συνδεδεμένος με τις αγροτικές παραγωγικές δραστηριότητες.
Η περιήγηση με βάση τους δύο χρόνους γίνεται μέσα από την βιντεοσκοπημένη ξενάγηση, τα αντικείμενα, τους χάρτες, το φωτογραφικό υλικό, την προβολή ψηφιακών ταινιών και το βοηθητικό ιστορικό υλικό.
Επανασύσταση ΄21
Την περίοδο αυτή το Εθνολογικό Μουσείο Θράκης συμμετέχει από κοινού με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στη διοργάνωση της έκθεσης «ΕΠΑΝΑCYΣΤΑΣΗ ΄21: ΘΡΑΚΗ», η οποία φιλοξενείται αυτή την περίοδο στο κτίριο του ΕΜΘ στην Αλεξανδρούπολη και θα διαρκέσει έως τις 31 Μαΐου 2022. Τα περισσότερα από τα εκθέματα ανήκουν στις συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, ενώ ορισμένα από αυτά προέρχονται από το ΕΜΘ.
Μεγάλη υπήρξε η συνεισφορά του ελληνισμού της Θράκης και αμέτρητες ήταν οι θυσίες των κατοίκων της κατά τη διάρκεια της Εθνεγερσίας του 1821. Την συμβολή της Θράκης στον αγώνα των Ελλήνων έχει επισημάνει άλλωστε και ο Ιωάννης Φιλήμων, ο οποίος αναφέρει στο «Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας» μεταξύ άλλων και τα εξής:
«Αν οι Ελληνες έμποροι της Δύσης και του Βορρά εκυοφόρησαν την Επανάστασην του ΄21 και οι Ελληνες της Οδησσού την εγέννησαν, οι Έλληνες της Θράκης την θήλασαν». Σύμφωνα πάντα με τον Φιλήμονα από τα 700 μέλη της Εταιρείας τα 31 είχαν καταγωγή από τη Θράκη.
Η μοναδική στολή του Ιερού Λόχου
Στη συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζονται εμβληματικά εκθέματα τα οποία σχετίζονται με την ευρύτερη περιοχή της Θράκης. Η προσοχή των επισκεπτών ασφαλώς και πέφτει πρώτα από όλα στη μοναδική στολή, η οποία έχει διασωθεί από τον ρουχισμό των στρατιωτών του Ιερού Λόχου του Δημήτριου Υψηλάντη.
Ανήκε στον Κωνσταντίνο Ξενοκράτη που καταγόταν από το Σαμάκοβο της Ανατολικής Θράκης. Πήρε μέρος στη μάχη του Δραγατσανίου και ήταν από τους ελάχιστους επιζήσαντες. Μαζί με τον αδελφό του έκτισαν σχολεία στο Σαμάκοβο και τη Βιζύη και χάρη στις δικές του δαπάνες ανεγέρθηκε το Ξενοκράτειο Παρθεναγωγείο στο Μεσολόγγι. Το σπίτι τους στο Βουκουρέστι το μετέτρεψαν σε νοσοκομείο της ομογένειας, το οποίο λειτούργησε έως και το 1921.
Το Ευαγγέλιο της Σαμοθράκης τα πολύτιμα έγγραφα, ο θυρεός και τα ιστορικά ντοκουμέντα
Στον κύριο εκθεσιακό χώρο αντικείμενο θαυμασμού αποτελεί και το Ευαγγέλιο της Σαμοθράκης, το οποίο διόλου δεν το σεβάστηκαν οι Τούρκοι και το βεβήλωσαν με τις λόγχες των όπλων τους. Το ευαγγέλιο αυτό κατάφερε να διασώσει ο Ίων Δραγούμης, ο σπουδαίος αυτός διπλωμάτης, λόγιος και πατριώτης που τόσα προσέφερε στην Ελλάδα.
«Το ευαγγέλιο αυτό συμπεριλαμβάνεται στα εκθέματα της παρούσας έκθεσης αφού μας βοηθά να αναλογιστούμε όχι μόνο το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης, αλλά και όλη την συνθήκη της βίας και της τρομοκρατίας την οποία έζησαν οι χριστιανικοί πληθυσμοί της Θράκης αμέσως μετά την τραγική ήττα του Υψηλάντη στη μάχη του Δραγατσανίου» σημειώνει η κυρία Γιαννακίδη και προσθέτει:
«Μας βοηθά επίσης να αναλογιστούμε τη λαχτάρα για λευτεριά, η οποία έκανε όλους τους αγωνιστές, επώνυμους και ανώνυμους να ξεπεράσουν τον φόβο του θανάτου. Να μιλήσουμε για την απαράμιλλη γενναιότητα των Θρακών όπως αυτή καταγράφτηκε στα διάσπαρτα επαναστατικά κινήματα, τα οποία σημειώθηκαν σε όλο το θρακικό χώρο και ας ήταν ολοφάνερο το ολέθριο τέλος. Όπως ήταν π.χ. το κίνημα στη Σωζόπολη, στην Αίνο, στη χερσόνησο της Καλλίπολης και στα Λάβαρα του Νομού Έβρου».
Όσον αφορά στα υπόλοιπα εκθέματα τα βλέμματα αποσπούν τα έγγραφα του αγωνιστή Κάπου Παπαδόπουλου από την Αδριανούπολη αλλά και του Μακάριου Μαλαξού από την Αγχίαλο, οι οποίοι με τις πολύτιμες μαρτυρίες τους κομίζουν σημαντικές πληροφορίες για την μεγάλη συνεισφορά της Θράκης στον αγώνα της ανεξαρτησίας.
Σε άλλο σημείο του εκθεσιακού χώρου το ενδιαφέρον αποσπούν αντικείμενα, τα οποία αποτελούν ιστορικά τεκμήρια των αγώνων της Θράκης που συνεχίστηκαν σε όλο τον 19ο αιώνα έως την ενσωμάτωσή της στον εθνικό κορμό το 1920.
Κειμήλια-Σύμβολα
Αξίζει βεβαίως να γίνει λόγος και για τον θυρεό της Αδριανούπολης όπως και για το φιρμάνι από τα τέλη του 19ου αιώνα το οποίο αναφέρεται στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου της Κεσσάνης.
Ανεκτίμητο ιστορικό ντοκουμέντο αποτελούν ακόμη η προκήρυξη του Ίωνα Δραγούμη, η οποία τυπώθηκε στην Αλεξανδρούπολη (Δεδέαγατς η ονομασία της κατά την Οθωμανική περίοδο) κατά τους χρόνους του Θρακο-Μακεδονικού αγώνα, η σημαία του Τούρκου διοικητή Ανατολικής Θράκης Τζαφέρ Ταγιάρ, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε κατά την ελληνική προέλαση, η σφραγίδα του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) λίγο πριν από την συνθήκη Βουκουρεστίου και τη βουλγάρικη κατοχή, η κλειδαριά εκκλησίας από την Καλλίπολη κ.ά.
Όλα τα παραπάνω είναι κειμήλια-σύμβολα και «συνδετικοί κρίκοι» μεταξύ των παλαιών και των νέων πατρίδων, όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί η κυρία Γιαννακίδη.
Σωτήρης Λέτσιος
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”
