της Έφης Ευθυμίου
Με μια ανακοίνωση που περισσότερο μπερδεύει παρά δίνει σαφείς εξηγήσεις για το θέμα που έχει δημιουργηθεί, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας επιχειρεί να κατευνάσει τον θόρυβο που προκάλεσε η απόφαση του Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε κ. Σεραφείμ, να προχωρήσει στη χειροτονία της διακόνισσας Αγγελικής.
Στην ανακοίνωση που εξέδωσε, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας τονίζει πως η ιεραποστολή στην Αφρική, έχει όντως ανάγκη της διακόνισσες, κυρίως για το ποιμαντικό έργο και για τις βαπτίσεις των ενηλίκων γυναικών, αλλά και εξαιτίας κάποιων αυστηρότερων -ανδροκρατούμενων- περιβαλλόντων.
Διευκρινίζει ακόμη ότι ως θεσμός, υπήρξε τεκμηριωμένος στην Εκκλησία, και απευθυνόταν πάντα μόνο σε γυναίκες τις οποίες οι τοπικές συνθήκες και τα ήθη τις απέκλειαν από την εκκλησιαστική ζωή.
Ακόμη, επιβεβαιώνει ότι η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου έλαβε αρχικά την απόφαση της αναβίωσης του θεσμού των διακονισσών, αλλά την παρέπεμψε σε περαιτέρω μελέτη, προκειμένου να διαμορφωθούν οι λεπτομέρειες που έχουν να κάνουν με την αμφίεση, τον τρόπο διακονίας και τη λειτουργική θέση των διακονισσών στη ζωή της Εκκλησίας σήμερα.
“Ωστόσο, ο Σεβ. Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε κ. Σεραφείμ, επί σειρά πολλών ετών ιεραπόστολος στην Αφρική, προσχώρησε στην υλοποίηση της αρχικής αποφάσεως της Ιεράς Συνόδου, η οποία όμως δεν έχει καταστή ενεργή έως σήμερα, αφού δεν έχει ολοκληρωθή η επί του θέματος μελέτη προς λήψη της τελικής Συνοδικής Αποφάσεως”, αναφέρει χαρακτηριστικά η ανακοίνωση του Πατριαρχείου.
Η ανακοίνωση κλείνει με την αιχμή από την πλευρά του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, αυτό το ενδιαφέρον που προκάλεσε η χειροτονία διακόνισσας, να επιδεικνυόταν και στην εισπήδηση της Ρωσικής Εκκλησίας στο κανονικό έδαφος του Αλεξανδρινού Πατριαρχείου.
Αυτό που δεν μας λέει ωστόσο το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας σε αυτή την ανακοίνωση, είναι τελικά η ουσία του θέματος. Είναι κανονική η χειροτονία που τέλεσε ο Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε;
Σε ανακοίνωσή του ο κ. Σεραφείμ πριν από λίγες ημέρες, ανέφερε πως είχε στείλει αίτημα στο Πατριαρχείο από το 2022 για να εγκριθεί η χειροτονία της διακόνισσας, το οποίο αίτημα εγκρίθηκε από τον ίδιο τον Πατριάρχη τον Απρίλιο του 2023.
Επομένως ποιο το νόημα της αναφοράς στη συγκεκριμένη ανακοίνωση ότι η απόφαση της Ιεράς Συνόδου για τις διακόνισσες δεν μπορεί να καταστεί ενεργή καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί η μελέτη;
Επίσης, στις φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν, η χειροτονημένη πλέον διακόνισσα, φαίνεται να κοινωνεί τους πιστούς. Στην ανακοίνωση που εξέδωσε το Πατριαρχείο, τονίζεται ρητώς ότι “οι διακόνισσες δεν κατεστάθησαν ποτέ στην ιστορία της Εκκλησίας ως γυναίκες- λειτουργοί των Ιερών Μυστηρίων, αλλά ως αφιερωμένες γυναίκες-βοηθοί του εν γένει ποιμαντικού, λειτουργικού και αγιαστικού έργου της Εκκλησίας”.
Είναι τελικά μέσα στις αρμοδιότητες της κάθε διακόνισσας να κοινωνεί και να συμμετέχει στα μυστήρια της Εκκλησίας; Και εάν όχι, καθίσταται ανενεργή ή άκυρη η χειροτονία της Αγγελικής από τον Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε κ. Σεραφείμ;
Ερωτήματα τα οποία ακουγόταν και επιζητούσαν διακαώς απάντηση από τις 2 Μαίου που έγινε γνωστή η χειροτονία, και στα οποία δυστυχώς το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας δεν δίνει καμία απάντηση/εξήγηση/διευκρίνιση, αφήνοντας το τοπίο ακόμη πιο θολό.
Ποια η θέση της Εκκλησίας της Ελλάδος
Τον ρόλο των διακονισσών στην Εκκλησία, είχε ανακινήσει προ 20ετίας περίπου ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος. Ως Μητροπολίτης Δημητριάδος είχε χειροτονήσει μία μοναχή ως διακόνισσα, σε μοναστήρι της Μητρόπολης.
Ακόμη, το 2002 ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ίδρυσε την Ειδική Συνοδική Επιτροπή Γυναικείων Θεμάτων, τα μέλη της οποίας ήταν όλα γυναίκες.
Επί των ημερών του, είχε ζητήσει να τεθεί προς συζήτηση στην Ιεραρχία, ο ρόλος των γυναικών στην Εκκλησία και η αναβίωση του θεσμού των διακονισσών.
Μάλιστα, εισηγητής τότε του θέματος ήταν ο Μητροπολίτης Χαλκίδος κ. Χρυσόστομος. Ο κ. Χρυσόστομος είχε επισημάνει: «Ουδέποτε εις την συνείδησιν της Εκκλησίας επεκράτησεν η αντίληψις διαφόρων κύκλων αιρετικών (γνωστικών, μοντανιστών, μαρκιωνιτών) κατά την οποία αι γυναίκες είναι δυνατόν να αποκτήσουν ιερουργικά, ιερατικά καθήκοντα, ανάλογα με εκείνα του πρεσβυτέρου ή και του επισκόπου. Αυτή είναι η μόνιμος και σταθερά εκκλησιαστική παράδοσις από της αποστολικής εποχής έως της σήμερον».
Στη συζήτηση που είχε γίνει το 2004, η Ιεραρχία είχε καταλήξει ότι ο θεσμός των διακονισσών ουδέποτε καταργήθηκε και πως επαφίεται στη «διακριτική ευχέρεια του επιχωρίου επισκόπου η καθοσίωση των γεροντισσών των ιερών μονών της επαρχίας αυτού, για τις ανάγκες της ιεράς μονής και μόνο».
Το orthodoxtimes.gr ζήτησε την γνώμη του Μητροπολίτη Μαρωνείας κ. Παντελεήμονος, εκπροσώπου της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, για το θέμα.
Ο κ. Παντελεήμων τόνισε πως τα θέμα αυτά κρίνονται με αποφάσεις που λαμβάνουν πανορθόδοξες Σύνοδοι ή οι κατά τόπους Εκκλησίες. Σύμφωνα με τον ίδιο, “δεν έχουμε χειροτονία στην ορθόδοξη παράδοση, αλλά χειροθεσία. Ο θεσμός των διακονισσών δεν είχε να κάνει με χειροτονίες, αλλά με χειροθεσίες, και αφορούσε στη βοήθεια που παρέχονταν στις ενήλικες γυναίκες πριν από την βάπτιση, κατά τα πρώτη έτη του Χριστιανισμού. Στη συνέχεια με τον νηπιοβαπτισμό, αυτή η ανάγκη εξέλειψε. Στην Εκκλησία της Ελλάδος δεν υπήρξαν ποτέ διακόνισσες. Πόσο μάλλον για να μεταδίδουν τη Θεία Κοινωνία”.
Σε ερώτηση σχετικά με το εάν θα καλούνταν σήμερα η Εκκλησία της Ελλάδος να αποφασίσει σχετικά με το θέμα, ο Μητροπολίτης Μαρωνείας τόνισε πως “δεν νομίζω να σκεφτόταν κάτι τέτοιο σήμερα (η Εκκλησία της Ελλάδος). Δεν υπάρχει λόγος για κάτι τέτοιο, δόξα τον Θεό, έχουμε πολλούς διακόνους, δεν χρειαζόμαστε και διακόνισσες”.
Δημήτριος Κεραμιδάς, Δρ. Θεολογίας: Δογματικά, δεν υπάρχει λόγος να μη γίνει χειροτονία Επισκόπων γυναικών
Ρωτήσαμε για το θέμα τον Καθηγητή Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο St Thomas Aquinas «Angelicum» της Ρώμης, Δημήτρη Κεραμίδα.
Ο κ. Κεραμιδάς τόνισε πως σε ό,τι αφορά στον θεσμό των διακονισσών, υπάρχει από τις αρχές της δημιουργίας του σώματος της Εκκλησίας. Απλώς είναι ανενεργός τόσο διάστημα. “Και πρόκειται για χειροτονία, όχι για χειροθεσία”, διευκρινίζει.
Σύμφωνα με τον ίδιο, δεν υπάρχει κανένα δογματικό ή κανονικό κώλυμα στη χειροτονία μιας γυναίκας ως διακόνισσα. “Στην περίπτωση της χειροτονίας από τον Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε κ. Σεραφείμ, δεν δίνεται ο ρόλος που είχαν οι διακόνισσες στην αρχαία Ορθοδοξία.
Η διακόνισσα Αγγελική έδωσε τη Θεία Κοινωνία, ασκώντας πλήρεις διακονικές αρμοδιότητες”.
Ο κ. Κεραμιδάς τονίζει πως η “κόκκινη γραμμή” στην Εκκλησία είναι η χειροτονία μιας γυναίκας σε πρεσβύτερο. “Αυτό δεν αναφέρεται πουθενά, χωρίς ωστόσο να σημαίνει ότι υπάρχει ρητή απαγόρευση για κάτι τέτοιο. Δογματικά, δεν υπάρχει λόγος να μη γίνει χειροτονία Επισκόπων γυναικών”, διευκρινίζει.
Και καταλήγει λέγοντας ότι στην Καθολική Εκκλησία υπάρχει μια Επιτροπή που εξετάζει το θέμα των διακονισσών, ενώ σε ό,τι αφορά στους Αγγλικανούς, τους Προτεστάντες και τους Λουθηρανούς, υπάρχει χειροτονία Επισκόπων γυναικών, με πλήρεις αρμοδιότητες.
Διαβάστε την ανακοίνωση του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας
Τις τελευταίες ημέρες ηγέρθη λόγος εξ αφορμής της ενεργείας του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ζιμπάμπουε και Αγκόλας κ. Σεραφείμ, ο οποίος προέβη κατά την παρελθούσα Μ.Πέμπτη, 2α Μαΐου 2024, σε χειροτονία διακονίσσης για τις ιεραποστολικές ανάγκες της κατ’αυτόν Ιεράς Μητροπόλεως. Το γεγονός προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων, έδωσε δε αφορμή για την διατύπωση ελευθέρως διαφόρων απόψεων και προσεγγίσεων.
Προς αποφυγήν συγχύσεων λοιπόν διευκρινίζονται τα κάτωθι:
– Η ιεραποστολή στην Αφρική έχει ανάγκη τις διακόνισσες, κυρίως για το ποιμαντικό έργο και για τις βαπτίσεις των ενηλίκων γυναικών, καθώς και σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, ως της χηρείας, σε αυστηρότερα ανδροκρατούμενα περιβάλλοντα, όπου επί μακρόν η χήρα γυναίκα απεκόπτεται του κοινωνικού και εκκλησιαστικού βίου.
-Η Εκκλησία γνωρίζει άριστα την θέση, την τάξη και τους όρους-προϋποθέσεις καταστάσεως μίας διακονίσσης, όπως αυτοί περιγράφονται στα Ευχολόγια, τους Κανόνες των Αποστολικών Διαταγών και της εν Τρούλω Συνόδου. Επισημαίνεται ιδιατέρως ότι οι διακόνισσες δεν κατεστάθησαν ποτέ στην ιστορία της Εκκλησίας ως γυναίκες- λειτουργοί των Ιερών Μυστηρίων, αλλά ως αφιερωμένες γυναίκες-βοηθοί του εν γένει ποιμαντικού, λειτουργικού και αγιαστικού έργου της Εκκλησίας, απευθυνομένων μόνον σε γυναίκες, όπου οι τοπικές συνθήκες και τα ήθη τις απέκλειαν από την εκκλησιαστική ζωή. Η πρώτη Εκκλησία ευρέθη μπροστά στο ποιμαντικό αυτό πρόβλημα και βρήκε την λύση, διά των διακονισσών. Όταν βεβαίως οι κοινωνίες προχώρησαν πνευματικώς, ωρίμασαν, ανεγνώρισαν τα δικαιώματα των γυναικών, ο θεσμός των διακονισσών περιήλθε σε αχρησία. Αλλά τεκμηριωμένως ο θεσμός υπήρξε και σίγουρα παραμένει στο ” πνευματικό οπλοστάσιο” της Εκκλησίας προς αντιμετώπιση παρομοίων καταστάσεων και σήμερα, υπό ειδικές τοπικές συνθήκες.
-Ενώπιον της αδιακόπου εξαπλώσεως του Ευαγγελικού λόγου στην Αφρική και της διαρκούς προσελεύσεως γηγεγών αδελφών στην Ορθοδοξία ηγέρθησαν ποιμαντικά ζητήματα, αφορώντα τις Αφρικανές γυναίκες, ακριβώς όμοια με αυτά που αντιμετώπισε η Εκκλησία των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Η Ιερά Σύνοδος του Πρεσβυγενούς Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής έλαβε κατ’ αρχήν την απόφαση της αναβιώσεως και ενεργοποιήσεως του θεσμού των Διακονισσών εντός της ποιμαντικής δικαιοδοσίας του. Όμως, παραπέμφθη η Απόφαση αυτή σε περαιτέρω μελέτη προς τελική διαμόρφωση των επιμέρους λεπτομερειών, όπως είναι η αμφίεση, ο τρόπος διακονίας και η λειτουργική θέση των διακονισσών στην ζωή της Εκκλησίας σήμερα.
Ωστόσο, ο Σεβ. Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε κ.Σεραφείμ, επί σειρά πολλών ετών ιεραπόστολος στην Αφρική, προσχώρησε στην υλοποίηση της αρχικής αποφάσεως της Ιεράς Συνόδου, η οποία όμως δεν έχει καταστή ενεργή έως σήμερα, αφού δεν έχει ολοκληρωθή η επί του θέματος μελέτη προς λήψη της τελικής Συνοδικής Αποφάσεως.
Ας έχουμε εμπιστοσύνη στην Εκκλησίας μας και δη στο Πρεσβυγενές Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, το οποίο θυσιαστικώς, αθορύβως και ανιδιοτελώς κηρύσσει Χριστόν και τούτον Εσταυρωμένον στα πέρατα της Αφρικανικής γης, βασισμένο στην παράδοση και στην πράξη της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Μακάρι να επιδεικνύετο η ίδια ευαισθησία, η οποία τώρα εμφανίζεται στην περίπτωση της προθέσεως ορθής αναβιώσεως μιας αρχαίας ποιμαντικής πράξεως της Αγιωτάτης Εκκλησίας μας και στα θέματα στελεχώσεως του ιερού κλήρου του Πατριαρχικού Θρόνου του Αγίου Μάρκου, της συστηματικής και εμπράκτου συναρωγής του Αποστολικού έργου στην Αφρική ή στο μείζον θέμα της αντικανονικής εισπηδήσεως ετέρας Αυτοκεφάλου Εκκλησίας στα όρια δικαιοδοσίας του Παλαιφάτου Πατριαρχείου Αλεξάνδρειας και στην βλάσφημη προσπάθεια της διασπάσεως του γηγενούς ποιμνίου Του, το οποίο εγνώρισε τον Χριστό μέσα από την έμπονη θυσιαστική διακονία και τον θάνατο ακόμη ταπεινών Ελλήνων ιεραποστόλων, προς δόξαν Θεού και φωτισμό των ευρισκομένων « εν σκότει και σκιά θανάτου» Αφρικανών αδελφών μας.
Εκ του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής
Αλεξάνδρεια, 11 Μαΐου 2024
