Η Φωτεινή η Σαμαρείτιδα αποτελεί αγία του χριστιανισμού ως η Σαμαρείτιδα που συνομίλησε ο Ιησούς στο φρέαρ του Ιακώβ.
Το όνομά της, όπως και λοιπές ιστορικές μαρτυρίες αγνοούνται. Σύμφωνα με την ευαγγελική περικοπή, ήταν γυναίκα προερχόμενη από την πόλη Συχάρ, όπου κάθε ημέρα πήγαινε στο πηγάδι το λεγόμενο του Ιακώβ, να φέρει νερό. Εκεί συνάντησε τον Ιησού, ο οποίος της φανέρωσε πτυχές του εαυτού της. Συνομιλώντας μαζί της μάλιστα στην Αγία αποκάλυψε πως αυτός είναι το ύδωρ το ζων, το νερό το οποίο γίνεται πηγή ύδατος και προσφέρει ζωή αιωνία. Τιμάται από την Εκκλησία κατά την Κυριακή της Σαμαρείτιδος, την 5η Κυριακή μετά το Πάσχα, καθώς και στις 26 Φεβρουαρίου.
Η Αγία Φωτεινή βαπτίστηκε από τους Αποστόλους την ημέρα της Πεντηκοστής μετά την Ανάσταση του Κυρίου.
Υπάρχουν επίσης αρχαίες παραδόσεις οι οποίες απηχούν στα μηναία της εκκλησίας. Σύμφωνα με αυτά η Αγία Φωτεινή μαρτύρησε επί Νέρωνος, μαζί με τις αδελφές της και τους υιούς της Ιωσή και Βίκτορα, στη Ρώμη. Στα μηναίο περιέχεται μακροσκελής ιστορία περί της δράσεως της αγίας Φωτεινής, η οποία όμως μάλλον δεν απηχεί σε πραγματική ιστορία. Έτσι η Φωτεινή φαίνεται να κήρυξε μετά του υιού της Ιωσή το ευαγγέλιο στην Καρθαγένη της Αφρικής, όπως και ο Δούκας και αδελφός του Βίκτωρας. Όλοι μαζί συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στη Ρώμη, όπου υπέστησαν βασανιστήρια.
Το κωδωνοστάσιο του Ι. Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης, πιστό αντίγραφο του ιστορικού κωδωνοστασίου του Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Φωτεινής στην Σμύρνη που καταστράφηκε το 1922.
Στη Σμύρνη σώζεται η παράδοση ότι η Αγία Φωτεινή δίδαξε και μαρτύρησε στην πόλη. Για τον λόγο αυτόν ήταν αφιερωμένος στη μνήμη της ο Μητροπολιτικός Ναός της Σμύρνης που είχε μάλιστα κωδωνοστάσιο 33 μέτρων, το υψηλότερο κτίσμα της Σμύρνης έως το 1922 οπότε και καταστράφηκε από του Τούρκους.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι Σμυρναίοι πρόσφυγες δημιούργησαν τη Νέα Σμύρνη και έκτισαν Ναό της Αγίας Φωτεινής σε ανάμνηση του ομώνυμου Μητροπολιτικού ναού της Σμύρνης. Το ξυλόγλυπτο Τέμπλο, ο Δεσποτικός Θρόνος και ο Ιερός Άμβωνας που βρίσκονται εντός του Μητροπολιτικού Ναού, μεταφέρθηκαν με συντονισμένες ενέργειες της Πολιτείας, Ιερέων και κατοίκων, από τον Ιερό Ναό Αγίου Ιωάννου του «Επάνω Μαχαλά» της Σμύρνης (ο οποίος δεν κάηκε κατά την πυρπόληση της Σμύρνης διότι βρισκόταν σε λόφο) και είναι πανομοιότυπα με αυτά που στεγάζονταν στον αφανισμένο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή Μητροπολιτικό Ναό Αγίας Φωτεινής Σμύρνης.
Το 1974, όταν δημιουργήθηκε ξεχωριστή Ιερά Μητρόπολη Νέας Σμύρνης, ο Ναός της Αγίας Φωτεινής καθιερώθηκε ως ο Μητροπολιτικός Ναός. Το 1996 ανεγέρθηκε με συνεισφορά του Ιδρύματος Ωνάση, το κωδωνοστάσιο των 33 μέτρων, πιστό αντίγραφο του ιστορικού κωδωνοστασίου του Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Φωτεινής στην Σμύρνη που καταστράφηκε το 1922.
️Από τα ιερά λείψανα της Αγίας Φωτεινής σώζονται σε Μονές του Αγίου Όρους, τμήμα της τιμίας κάρας της στην Ιερά Μονή Γρηγορίου, μία ωλένη με άφθαρτη σάρκα στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος, μία ωμοπλάτη και ένας εκ των ποδών της στην Ιερά Μονή Ιβήρων, ενώ αποτμήματα λειψάνων της φυλάσσονται στις Μονές Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων, Κοιμήσεως Θεοτόκου Γηρομερίου Θεσπρωτίας και Κύκκου Κύπρου. Επίσης τμήμα της τιμίας κάρας της φυλάσσεται και στην παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Παύλου στη Ρώμη.
Πηγή: Εστία Νέας Σμύρνης