Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ*
Το Πήλιο είναι σε όλο τον κόσμο ξακουστό για την ιστορία του αλλά και για τις φυσικές του ομορφιές. Το ενδιαφέρον όμως των επισκεπτών αποσπούν τόσο οι ναοί αλλά και τα εξωκλήσια, τα οποία έτσι καθώς είναι διάσπαρτα σε όλα τα χωριά του «Βουνού των Κενταύρων» αποτελούν την ιδανική συνύπαρξη του θεϊκού στοιχείου με την αρμονία του αδιατάρακτου μέσα στους αιώνες φυσικού περιβάλλοντος.
ΣΤΗ ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ: Στο αφιέρωμα αυτό που έχει σχέση με τους ναούς και τα γραφικά εξωκλήσια του Πηλίου ξεκινούμε την αναφορά μας από την Μακρινίτσα, το λεγόμενο και «Μπαλκόνι του Πηλίου», όπου στην κεντρική πλατεία του χωριού αυτού -δίπλα στις κρήνες- δεσπόζει ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ο οποίος χτίστηκε το 1806. Πρόκειται για έναν μικρό και μονόχωρο ναό που διαθέτει την αψίδα του ιερού στα ανατολικά, γυναικωνίτη στα δυτικά και κιονοστήρικτη στοά κατά μήκος της δυτικής και της νότιας πλευράς.
Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ
Στην αρχική του μορφή ο ναός καλυπτόταν με θόλους, οι οποίοι κατέπεσαν εξαιτίας των καταστροφικών σεισμών του 1955, με αποτέλεσμα να τοποθετηθεί ξύλινη στέγη. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού χρονολογείται περί τα μέσα του 19ου αι. Η τοιχογραφία με την παράσταση του Προδρόμου στο βόρειο τοίχο του ναού είναι έργο σύγχρονο, το οποίο φιλοτεχνήθηκε στα μέσα του 20ου αιώνα. Όσον αφορά στο ξυλόγλυπτο τέμπλο αυτό χρονολογείται στα μέσα του 19ου αιώνα. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει και για τον πλούσιο, λιθανάγλυφο διάκοσμο που είναι έργο του Θεοδοσίου, του σπουδαίου λιθοξόου που καταγόταν από την Βράχα των Αγράφων.
ΟΙ ΤΑΞΙΑΡΧΕΣ ΣΤΗΝ ΤΣΑΓΚΑΡΑΔΑ
Eνας από τους πιο σημαντικούς και φημισμένους ναούς είναι ασφαλώς και αυτός των Αγίων Ταξιαρχών στην Τσαγκαράδα. Βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της συνοικίας των Αγίων Ταξιαρχών και το πιο χαρακτηριστικό σημείο της είναι το Βενετσιάνικου τύπου τέμπλο. Η κατασκευή του ναού ολοκληρώθηκε το 1746, ενώ η κατασκευή του τελείωσε το 1749. Σε κάποιο σημείο του τέμπλου είναι ευδιάκριτο το μετάλλιο στο οποίο αναφέρεται το όνομα του αγιογράφου και το έτος της κατασκευής του: «χείρ Νικολάου του Ροδίου. Ετος 1749». Το τέμπλο του ναού θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα σε όλο το Πήλιο.
ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, στην Ζαγορά, δίπλα στα αιωνόβια πλατάνια και την κρήνη των Ναϊάδων βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Πολλοί είναι αυτοί που επισκέπτονται τον ναό -ειδικά κατά τους θερινούς μήνες- για να προσευχηθούν και να θαυμάσουν την πηλιορείτικη αρχιτεκτονική του. Ο Αγιος Γεώργιος ανεγέρθηκε στις 14 Μαρτίου 1765 κατόπιν προτροπής του τότε πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικου αλλά και χάρη στη γενναιόδωρη συνδρομή των κατοίκων του χωριού και της γύρω περιοχής. Στη δυτική πλευρά του ναού και πάνω από τον Νάρθηκα είναι εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα, στην οποία αναγράφεται ότι ο ναός αυτός ανακαινίσθηκε στις 20 Ιουλίου 1765, ενώ στις 18 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της ανακαίνισής του. Ο ρυθμός του ναού είναι βασιλικός χωρίς τρούλο, τρίκογχος, ενώ πάνω στις κόγχες εικονίζονται γλυπτές και ανάγλυφες συμβολικές παραστάσεις. Ως προς την εσωτερική του διακόσμηση ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει για το τέμπλο του ναού -κατασκευής του 1774- τον άμβωνα και το δεσποτικό, αλλά και για τα ξυλόγλυπτα, που είναι φτιαγμένα από ξύλο κυπαρισσιού και επιχρυσωμένα με φύλο χρυσού. Πάνω σε αυτά διακρίνονται διάφορες εξαίσιες παραστάσεις με σταφύλια, πτηνά και λουλούδια.
Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΟ ΧΟΡΕΥΤΟ
Σκεπασμένο από την πλούσια βλάστηση του Πηλίου, με τις ακτίδες του ήλιου να ρίχνουν το φως τους ανάλαφρα, το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου, στο Χορευτό, μοιάζει με ένα καταφύγιο γαλήνης και περισυλλογής για τους οδοιπόρους που περνάν μέσα από τα μονοπάτια της περιοχής. Από τα μαρμάρινα σπαράγματα που διασώζονται στην κόγχη του ιερού βήματος δίνεται η πληροφορία, πως προηγουμένως στην θέση αυτή βρισκόταν ένας αρχαιοελληνικός ναός. Πάνω από το ιερό βήμα παραμένει ευδιάκριτη έως και σήμερα -και χαραγμένη πάνω σε πλάκα- η πληροφορία ότι το εξωκλήσι αυτό ανακαινίστηκε το 1651 χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες ενός μοναχού της εποχής ονόματι Διονυσίου. Τόσο το ξυλόγλυπτο τέμπλο όσο και οι αγιογραφίες έγιναν με χρήματα, που είχαν προσφέρει οικογένειες πλούσιων εμπόρων από την Ζαγορά.
ΤΟ ΓΕΝΕΣΙΟ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΟ ΝΕΟΧΩΡΙ
Ο ναός του Γενεσίου της Θεοτόκου, στο Νεοχώρι, είναι μια μονόκλιτη βασιλική με δίρριχτη στέγη και επικαλυμμένη με τις παραδοσιακές πλάκες Πηλίου. Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία σχετικά με την ακριβή ημερομηνία κατασκευής του ναού. Η μοναδική αξιόπιστη πληροφορία αναφέρει ότι ο ναός αυτός ανακαινίστηκε το 1843, θεωρείται ωστόσο ότι είναι η παλαιότερη εκκλησία του Νεοχωρίου και έως το 1912 αποτελούσε τον ενοριακό ναό του χωριού. Ο ναός έχει δύο εισόδους: Αυτή που χρησιμοποιείται σε καθημερινή βάση και βρίσκεται στην νότια όψη και αυτή που έχει καθιερωθεί ως επίσημη στο δυτικό σημείο του ναού. Το υπέρθυρο της δυτικής εισόδου είναι φτιαγμένο από γκρι, μαλακό σχιστόλιθο και φέρει λιθανάγλυφες αναπαραστάσεις σταυρού και πεντάλφας. Οσο για τις παραστάδες της θύρας αυτές είναι από ωχροκίτρινο πορώλιθο.
Η ΓΡΑΦΙΚΗ ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ
Η πλακόστρωτη κεντρική πλατεία του Μουρεσίου σφύζει από ζωή τους καλοκαιρινούς μήνες. Σε αυτό τον χώρο και κάτω από την σκιά των επιβλητικών φλαμουριών -που προσφέρουν δροσιά αλλά και το άρωμα του τήλιου- στέκεται ο γραφικός ναός της Αγίας Τριάδας. Από τις λίγες πληροφορίες που έχουν διασωθεί γνωρίζουμε ότι ο ναός ανακαινίσθηκε το 1776 από Ηπειρώτες τεχνίτες, οι οποίοι άρχισαν να συρρέουν στην περιοχή κατά τα μέσα του 18ου αιώνα. Στο εσωτερικό του ναού διασώζεται ένα εξαίρετο ξυλόγλυπτο τέμπλο, ενώ αξίζει ν΄ αναφέρουμε ότι στον ίδιο χώρο φυλάσσονται τα οστά των Τριών Ιεραρχών.
Η ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΗ ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ
Στην κεντρική πλατεία του Κισσού βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική η οποία ανεγέρθηκε το 1650 και διαθέτει τέσσερις τρούλους. Η εσωτερική του αγιογράφηση έγινε το 1802, ενώ σε αυτά έχει θέματα από την Καινή και την Παλαιά Διαθήκη, την Αποκάλυψη, την Φύση κ.α. Ζωγράφος ο καταγόμενος από το χωριό Χιονιάδες του Γράμμου Κωνσταντής Παγώνης. Οσοι κινούνται με το αυτοκίνητο αφήνοντας πίσω τους τις Μηλιές συναντούν σε μια γωνιά αυτής της διαδρομής δρόμο το μονόχωρο και πετρόκτιστο εξωκλήσι της Αγίας Τριάδας. Είναι κτισμένο σε μια τοποθεσία όπου κυριαρχούν οι βελανιδιές και οι καστανιές. Το βλέμμα των επισκεπτών αποσπά και το μικρό μνημείο, που βρίσκεται δίπλα στο ναό, και είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Μακεδονομάχου Κώστα Γαρέφη. Ο Γαρέφης καταγόταν από τις Μηλιές και σκοτώθηκε πολεμώντας ηρωικά στο Βέρμιο το 1906.
ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΑΡΤΕΜΙΣ
Εκτός από τις εκκλησίες ξεχωριστή θέση κατέχουν στο τοπίο του Πηλίου και τα εξωκλήσια. Από τα πιο χαρακτηριστικά είναι το εξωκλήσι της Θεοτόκου, στην παραλία Λύρη, στο Ανατολικό Πήλιο. Βρίσκεται λίγα μόλις μέτρα από την θάλασσα και κτίστηκε πάνω στα ερείπια του ναού της θεάς Άρτεμις. Τα λείψανα του ψηφιδωτού δαπέδου πιθανολογείται πως ήταν μέρος του ναού πριν ανεγερθεί παλαιοχριστιανική εκκλησία. Λίγα μέτρα από το εκκλησάκι είναι τοποθετημένα τα ευρήματα που έφερε στο φως πριν από πολλά χρόνια η αρχαιολογική σκαπάνη. Στο αφιέρωμα αυτό δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε και κάποια άλλα εξωκλήσια του Πηλίου όπως είναι η Παναγία στις Μούσγες, ο Προφήτης Ηλίας στο Λαύκο, το ξωκλήσι της Παναγίας ανάμεσα σε Λαύκο και Αργαλαστή, ο ναός Αγίων Αποστόλων στις Κόττες κ.α.
*Αναδημοσιευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”