Φιλελληνική «συμμαχία» Ευρώπης- ΗΠΑ ενάντια στον τουρκικό ζυγό

Το κίνημα για την υπεράσπιση της ελευθερίας των Ελλήνων δεν άφησε ασυγκίνητο κανέναν λαό, ενώ πλήθος εθελοντών συστρατεύθηκε στο πλευρό τους

Ο αγώνας των Ελλήνων για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού δεν άφησε ασυγκίνητους τους ευρωπαϊκούς λαούς. Μαζί με τις υπόλοιπες χώρες το κίνημα του φιλελληνισμού εξαπλώθηκε και στην Ιταλία, όπου από την πρώτη στιγμή εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον πολλών εθελοντών για να συστρατευθούν στο πλευρό των Ελλήνων.

ΙΤΑΛΙΑ: Σε 137 υπολογίζονται οι Ιταλοί οι οποίοι βρέθηκαν στα πεδία των μαχών -ως μέλη του φιλελληνικού τάγματος- και από αυτούς οι 42 θυσιάσθηκαν για τα δίκαια των Ελλήνων. Ο πιο γνωστός από αυτούς υπήρξε ο κόμης Σανταρόζα, που έπεσε μαχόμενος ηρωικά στη Σφακτηρία το 1825. Οι περισσότεροι από αυτούς τους πολεμιστές είχαν αποκτήσει πολύτιμη εμπειρία από τη συμμετοχή τους στους Ναπολεόντιους Πολέμους, αλλά και από τις εθνικές εξεγέρσεις που είχαν ξεσπάσει στα ιταλικά κρατίδια ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα.

ΕΛΒΕΤΙΑ: Γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθεί ο φιλελληνισμός βρήκε και στην Ελβετία. Στη Βέρνη είχε ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1821 ιδρυθεί το πρώτο φιλελληνικό κομιτάτο. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε αφορμή ώστε να ιδρυθούν το αμέσως επόμενο διάστημα 28 τέτοιες επιτροπές, οι οποίες μετά από συστηματικές και επίμονες προσπάθειες κατάφεραν να συγκεντρώσουν μεγάλα χρηματικά ποσά τα οποία διατέθηκαν για τις ανάγκες της ελληνικής επανάστασης. Βασικός παράγοντας που συνέβαλε στην ευόδωση αυτής της καμπάνιας υπήρξε ο Ελβετός τραπεζίτης Ευναρντ, ο οποίος και διέθεσε για τον αγώνα των Ελλήνων μεγάλα ποσά από την προσωπική του περιουσία, αλλά και συγχρόνως αποτέλεσε αναντικατάστατο παράγοντα προκειμένου να επιτευχθεί ο συντονισμός, η επικοινωνία και η συνεργασία ανάμεσα στις φιλελληνικές ανά την ευρωπαϊκή ήπειρο επιτροπές. Με αμείωτη ένταση επίσης ο Έυναρντ φρόντιζε να ενημερώνει και να κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης στην πατρίδα του περί τις εξελίξεις στο ελληνικό ζήτημα.

ΟΛΛΑΝΔΙΑ: Συγκλονισμένη παρακολουθούσε την έκβαση των μαχών στην Ελλάδα και η κοινωνία της Ολλανδίας. Το Φεβρουάριο του 1822 σχηματίζεται η πρώτη φιλελληνική επιτροπή στο Άμστερνταμ, για να ακολουθήσουν εκείνες της Χάγης και της Ουτρέχτης. Στα πλαίσια της συγκέντρωσης χρημάτων διοργανώθηκαν έρανοι, εκθέσεις ζωγραφικής και συναυλίες. Δεν ήταν λίγοι οι Ολλανδοί που αποφάσισαν ο καθένας από αυτούς ξεχωριστά να μεταβούν με δικά τους μέσα στην Ελλάδα -αφού η επίσημη πολιτική του κράτους της Ολλανδίας- αντιμετώπιζε επιφυλακτικά την ελληνική επανάσταση προκειμένου να συνδράμουν με τις στρατιωτικές τους ικανότητες τις ελληνικές δυνάμεις. Συνολικά οι εθελοντές που έσπευσαν να ενταχθούν στα ένοπλα σώματα των Ελλήνων δεν ξεπέρασαν τα είκοσι άτομα.

ΣΕΡΒΙΑ: Η φλόγα της επανάστασης και της εθνικής αφύπνισης είχε ανάψει και διαδοθεί στα Βαλκάνια από τις αρχές ήδη του 19ου αιώνα. Και ήταν φυσικά οι εξεγέρσεις των Σέρβων, οι οποίες ξεκινούν το 1804, εκείνες που συνέβαλαν αποφασιστικά στη σφυρηλάτηση των στενών δεσμών αλληλεγγύης ανάμεσα σε αυτούς και στους Έλληνες.

Μεγάλη ασφαλώς ήταν και η συμβολή των επαναστατικών ιδεών του Ρήγα Βελεστινλή, χάρη στις οποίες προετοιμάστηκε η εθνική αφύπνιση και των δύο αυτών λαών. Από την πρώτη στιγμή εθελοντές σπεύδουν να σχηματίσουν σώματα μαχητών, οι οποίοι κατάλληλα εξοπλισμένα φτάνουν στην Ελλάδα και πολεμούν με αυταπάρνηση δίπλα στους Έλληνες. Ανάλογα συναισθήματα έναντι των Ελλήνων έτρεφαν και οι Μαυροβούνιοι. Ενδεικτικό παράδειγμα αυτής της στάσης αποτελεί η προκήρυξη του μητροπολίτη Μαυροβουνίου Πέτρου Πέτροβιτς, με την οποία τάχθηκε υπέρ της ελληνικής επανάστασης. Πολλοί Μαυροβούνιοι σπεύδουν στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες και κατατάσσονται στις δυνάμεις του Αλέξανδρου Υψηλάντη, ενώ αρκετοί ήταν και εκείνοι που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους λαμβάνοντας μέρος στις μάχες, οι οποίες διεξήχθησαν στην Πελοπόννησο, στην Στερεά Ελλάδα, στην Θεσσαλία ακόμη και στην Κύπρο.

ΡΟΥΜΑΝΙΑ: Στην Εθνεγερσία της ελληνικής φυλής ανταποκρίθηκαν ένθερμα και οι Ρουμάνοι. Διόλου μειωμένης αξίας η προσφορά τους προς το ελληνικό έθνος. Αρκετοί νεαροί Ρουμάνοι κατατάχτηκαν στον Ιερό Λόχο και βρήκαν ηρωικό θάνατο, ενώ κατά κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων του Ιερού Λόχου στην Μολδοβλαχία επιφανείς προσωπικότητες -μεταξύ των οποίων και ο μητροπολίτης Βενιαμίν Κοστάκη- συνέδραμαν τον Αλέξανδρο Υψηλάντη τόσο σε έμψυχο υλικό όσο και οικονομικά. Επίσης, στην προπαρασκευή της επανάστασης συμμετείχαν και πολλοί Ρουμάνοι με την ιδιότητα των μελών της Φιλικής Εταιρείας.

ΣΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΑ

Τον δικό της φόρο αίματος στην Ελληνική Επανάσταση κατέβαλλε και ο λαός της Πολωνίας. Στις εφημερίδες της Βαρσοβίας δημοσιεύονταν κείμενα συμπαράστασης προς τους σκληρά δοκιμαζόμενους Έλληνες, ενώ αρκετοί λογοτέχνες εξυμνούσαν τα κατορθώματα των Ελλήνων. Σε τριάντα ανέρχονται οι Πολωνοί που πολέμησαν σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, ενώ στη μάχη του Πέτα δεκατρείς Πολωνοί σκοτώθηκαν μαχόμενοι ηρωικά.

Η συμβολή των σκανδιναβικών χωρών και το ρεύμα ταύτισης που δημιουργήθηκε στην Αμερική

ΣΟΥΗΔΙΑ-ΔΑΝΙΑ: Όσον αφορά στις χώρες της Σκανδιναβίας στις αρχές του 1822 καταφθάνουν στην Ελλάδα οι πρώτοι εθελοντές από την Σουηδία και λαμβάνουν μέρος στις κυριότερες μάχες. Στη Δανία οι φοιτητές -και δη ο σύλλογος των φοιτητών του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης- είναι εκείνοι οι οποίοι δραστηριοποιούνται και συσπειρώνουν γύρω τους όσους συγκλονίζονται από τον απόηχο της ελληνικής επανάστασης. Επίσης, ιδρύεται το 1827 μια επιτροπή, η οποία ως σκοπό της έχει την παροχή βοήθειας προς τους χειμαζόμενους Έλληνες. Χάρη στις άοκνες ενέργειες της συγκεκριμένης επιτροπής συγκεντρώθηκαν 16000 φράγκα, τα οποία εστάλησαν το 1829 και με ασφαλή τρόπο στην ελληνική κυβέρνηση, της οποίας ηγείτο ο Ιωάννης Καποδίστριας. Παρότι οι κυβερνήσεις της Κοπεγχάγης τήρησαν εχθρική στάση έναντι της Ελλάδας, ένας μικρός εθελοντών από την Δανία κατόρθωσε να άρει τις απαγορεύσεις και να αποβιβασθεί εντός της ελληνικής επικράτειας. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες της εποχής αυτοί δεν υστέρησαν ως προς την επίδειξη ηρωικού φρονήματος σε σχέση με τους υπόλοιπους φιλέλληνες.

ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ: Το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης σκόρπισε μεγάλο ενθουσιασμό και έτυχε μιας γενικότερης επιδοκιμασίας στο νεοϊδρυθέν κράτος των ΗΠΑ.

Οι ιδέες που εμπεριέχονταν στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας -και οδήγησαν στην ίδρυση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής- άσκησαν μεγάλη επίδραση στους επαναστατημένους Ελληνες, όπως και στη σύνταξη κατόπιν των ελληνικών συνταγμάτων. Αλλά και οι πολίτες από τις αναδυόμενες τάξεις της Αμερικής δέχθηκαν την επίδραση των ιδεών του ελληνικού πολιτισμού ως προς τη διαμόρφωση των πολιτισμικών τους προτύπων.

Έκτιζαν τα σπίτια τους στα πρότυπα της κλασσικής αρχαιότητας, ενώ συγχρόνως αναβίωνε το πνεύμα της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας και της τέχνης. Στους ξεσηκωμένους Ελληνες του 1821 αντίκρυζαν τους απογόνους ενός ένδοξου παρελθόντος, οι οποίοι θα έπρεπε με κάθε τρόπο να υποστηριχθούν στον αγώνα τους.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, όπως ήταν αναμενόμενο, αναπτύχθηκε ένα εντυπωσιακό ρεύμα ταύτισης και συμπάθειας προς τον ελληνικό λαό.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ

Υπό αυτές τις ευνοϊκές για την ελληνική υπόθεση συνθήκες ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης αναλαμβάνει την πρωτοβουλία και με επιστολή του τον Μάιο του 1821 προς τον Τζέιμς Μονρόου, πρόεδρο των ΗΠΑ, τον ενημερώνει για τα αιτήματα των Ελλήνων. Μεταξύ άλλων ο Μαυρομιχάλης έλεγε και τα εξής: «Αποφασίζοντες να ζήσωμεν ή ν’ αποθάνωμεν διά την ελευθερίαν, συρόμεθα προς εσάς από δικαίαν συμπάθειαν · διότι είς τον τόπον σας εδιάλεξε να κατοική η ελευθερία, από μόνους εσάς λατρευομένη καθώς ελατρεύετο από τους πατέρες μας. Αι αρεταί σας, ω Αμερικανοί, μας προσεγγίζουν εις εσάς, μ’ όλον ότι μας χωρίζουν ευρύταται θάλασσαι. Ημείς σας νομίζομεν πλησιέστερους από τα γειτονεύοντα με ημάς έθνη, και σας έχομεν φίλους και συμπολίτας και αδελφούς, διότι είσθε δίκαιοι, φιλάνθρωποι και γενναίοι». Παρόλο ότι ο πρόεδρος Μονρόε είχε εκφρασθεί θετικά για την ελληνική επανάσταση, είχε χαράξει στάση αποστασιοποίησης και αναμονής έναντι των εξελίξεων θέλοντας να παραμείνει πιστός στην «πολιτική του απομονωτισμού».

Ωστόσο ένας πρώην πρόεδρος, ο Τζων Άνταμς, υποστήριζε ότι οι ΗΠΑ θα έπρεπε να εργαστούν με σκοπό τη δημιουργία των συνθηκών, οι οποίες θα επέτρεπαν την εκδήλωση επαναστατικών κινημάτων σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ελβετία και η Ολλανδία!

ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΗΣ

Η επιστολή Μαυρομιχάλη αποτέλεσε την αφορμή για να ξεκινήσει σταδιακά η ανάπτυξη του φιλελληνικού ρεύματος και στις ΗΠΑ. Με πρωτεργάτη τον πολιτικό και ακαδημαϊκό Έντουαρντ Έβερετ, που συνέγραφε μαχητικά άρθρα στον αμερικανικό τύπο υπέρ της Ελλάδας, συγκροτούνται επιτροπές, διοργανώνονται ομιλίες, χοροεσπερίδες, θεατρικές παραστάσεις, διενεργούνται έρανοι, ενώ τυπώνονταν φυλλάδια και προκηρύξεις με σκοπό να ενημερωθεί η κοινή γνώμη για τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.

Αρκετοί ήταν οι αμερικανοί υπήκοοι που ταξίδεψαν από την μια άκρη του Ατλαντικού στην άλλη προκειμένου να πολεμήσουν για την ελευθερία των Ελλήνων.

ΚΑΠΕΤΑΝ-ΓΙΩΡΓΗΣ

Σε αυτούς που οφείλουμε να αναφερθούμε ασφαλώς και είναι ο Τζωρτζ Τζάρβις, ο «καπετάν Γιώργης ο Αμερικάνος» όπως έμεινε στην σφαίρα της λαϊκής συνείδησης για το απαράμιλλο θάρρος, τις ικανότητές του και την αντοχή στις κακουχίες. Έφθασε στην Ελλάδα το 1822 και έλαβε μέρος σε 13 ναυμαχίες και πολεμικές επιχειρήσεις.

Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΣΑΜΙΟΥΕΛ ΧΑΟΥ

Άλλη μια περίπτωση υποδειγματικής ανδρείας, αφοσίωσης και προσφοράς στους Ελληνες υπήρξε ο γιατρός Σάμιουελ Χάου. Πατά το πόδι σε ελληνικό έδαφος για πρώτη φορά το 1824 και βρίσκεται διαρκώς στην πρώτη γραμμή του πυρός.

Το 1827 επιστρέφει στις ΗΠΑ, φροντίζει για την ενίσχυση του φιλελληνικού κινήματος, ενώ πασχίζει για την συγκέντρωση χρημάτων και προμηθειών για τους Έλληνες. Οι κόποι του δεν πάνε χαμένοι, αφού πετυχαίνει να συλλέξει το ποσό των 60.000 δολαρίων, ενώ μεριμνά ο ίδιος έτσι ώστε όλο το συγκεντρωθέν υλικό να μεταφερθεί με οκτώ πλοία στην Ελλάδα.

Ηταν η πρώτη μορφή βοήθειας που σε τόσο μεγάλη έκταση λάμβανε η Ελλάδα έως εκείνη την περίοδο. Ο ίδιος μάλιστα ενήργησε για να διανεμηθεί όλο το υλικό με τον πιο υπεύθυνο και σωστό τρόπο.

Ο ΡΙΨΟΚΙΝΔΥΝΟΣ ΜΙΛΕΡ

Ένας από τους γενναίους Αμερικανούς μαχητές ήταν και ο Τζόναθαν Μίλλερ.

Έφθασε στο Μεσολόγγι το 1824, πήρε μέρος σε πολλές μάχες ως εθελοντής και κέρδισε το προσωνύμιο: «Ο ριψοκίνδυνος αμερικανός».

Την περίοδο εκείνη που βρέθηκε ο Μίλλερ στο μαρτυρικό Μεσολόγγι, οι υπερασπιστές είχαν δώσει το όνομα του Βενιαμίν Φραγκλίνου-είς εκ των «πατέρων» του αμερικανικού έθνους-σε έναν από τους προμαχώνες στα τείχη της πόλης!

Σωτήριος Λέτσιος

*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”