Με την παρουσία υψηλών προσκεκλημένων από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα διεξαχθεί, από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, το Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο επί τη συμπληρώσει εκατό ετών (1923-2023) από της ιδρύσεως και πρώτης κυκλοφορίας του επιστημονικού περιοδικού της υπό τον τίτλο «ΘΕΟΛΟΓΙΑ».
Οι εργασίες του συνεδρίου θα διεξαχθούν από την 11η έως την 14η Οκτωβρίου 2023 στην Αθήνα, με κεντρικό θέμα: «Η ορθόδοξη Θεολογία εν πορεία στην “άυλη πραγματικότητα” της ύστερης νεωτερικότητας». Ένα θέμα που σχετίζεται με τις αλλαγές που επιφέρει η πρόοδος της τεχνολογίας και η τεχνητή νοημοσύνη στην καθημερινότητά και στον κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό μας βίο.
Στο Συνέδριο, μεταξύ άλλων, έχουν προσκληθεί από την Ιερά Σύνοδο και τον Πρόεδρο Αυτής, Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο, η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, ο Πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, Προκαθήμενοι και εκπρόσωποι Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Κωνσταντίνος Τασούλας.
Η επίσημη έναρξη του Συνεδρίου θα πραγματοποιηθεί στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό των Αθηνών στις 11 Οκτωβρίου 2023, ενώ οι λοιπές συνεδρίες (12-14 Ὀκτωβρίου 2023) θα λάβουν χώρα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Λίγα λόγια για το Συνέδριο
Οι επιστημονικές εξελίξεις, η τεχνολογική πρόοδος, η ψηφιακή πραγματικότητα, η βιοτεχνολογία με τις διαρκώς προστιθέμενες εφαρμογές και δυνατότητές τους φαίνεται ότι ανακαθορίζουν την αντίληψή μας για τον άνθρωπο, τον κόσμο, το περιβάλλον. Έχει ήδη ανατείλει η εποχή του μετα-σύμπαντος (metaverse), που «υπόσχεται» την αποδόμηση και κατάργηση των φυσικών περιορισμών του χώρου και του χρόνου. Η «επαυξημένη» πραγματικότητα, ο εικονικός κόσμος, τα τεχνητά περιβάλλοντα αποδιαρθρώνουν, απειλούν και υποκαθιστούν μαζικά το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Η ανθρωπότητα όμως δείχνει ανυποψίαστη για το μεταφυσικό υπόβαθρο της τεχνολογίας εν γένει και τις βαθύτερες προεκτάσεις των παρενεργειών της. Το όλο ζήτημα το περιορίζει σε επίπεδο χρήσης. Αλλά η ορθή χρήση της τεχνολογίας δεν αγγίζει το μεταφυσικό υπόβαθρό της και βεβαίως δεν λύνει το πρόβλημα, διότι θα μπορούσε, για παράδειγμα, ένα όπλο να έχει ποτέ καλή χρήση, να μην αφαιρεί ζωή, έστω και για αμυντικούς λόγους; Επιπλέον, πόσο ουδέτερη μπορεί να είναι η επιστήμη και ευρύτερα η τεχνητή όταν από τα αρχαία χρόνια ο Πλάτων μας έλεγε: «Πᾶσά τε ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται» (Πλάτ. Μενέξενος, 247α). Και πόσο μπορούμε να είμαστε σίγουροι μόνο για την αποκλειστικά καλή χρήση μίας εφαρμογής, όταν ο άνθρωπος δεν είναι τέλειος.
Πρέπει να σκεφθούμε το αυτονόητο: ότι καμμία τεχνολογική καινοτομία και εξέλιξη μάλλον δεν είναι ουδέτερη. Κάθε καινούργια τεχνολογία ανατρέπει την προηγούμενη τάξη των πραγμάτων. ∆εν έχει σημασία πώς χρησιμοποιούμε ένα καινούργιο μέσο. Ακόμα και η λεγόμενη «καλή» χρήση του, ανατρέπει την αντίληψη του κόσμου, που είχαμε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Η συνείδησή μας, η συμπεριφορά μας, η σκέψη μας προσαρμόζονται στις δυνατότητες και συνηθίζουν στις ευκολίες που μας παρέχει.
Η «τεχνολογικοποίηση» του ανθρώπινου βίου είναι πλέον καθολική και λαμβάνει διαστάσεις σωτηριολογικές, υπαρξιακές, οντολογικές. Η πίστη στην τεχνολογική πρόοδο και η διευκόλυνση που αυτή παρέχει λαμβάνουν στο εδώ και τώρα διαστάσεις μεσσιανικού χαρακτήρα, αποδυναμώνοντας και υποσκάπτοντας κάθε παραδοσιακή έκφραση θρησκευτικότητας. Προκύπτει λοιπόν ένα κρίσιμο ερώτημα: Κατά πόσον αλλοιώνεται ή όχι η θεολογική μας ταυτότητα και η εκκλησιαστική μας συνείδηση, αλλά και η ποιότητα των ανθρωπίνων σχέσεων, από την αλόγιστη διαμεσολάβηση της τεχνολογίας;
Περιοδικό Θεολογία
Η Θεολογία είναι επιστημονικό περιοδικό, το οποίο εκδίδεται από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Την Θεολογία, όπως και το επίσημο Δελτίον της Εκκλησίας της Ελλάδος Εκκλησία, ίδρυσε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος το 1923, σε μία εξαιρετικά δύσκολη περίοδο, όταν η Ελλάδα προσπαθούσε να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής. Η έκδοση αυτή κάλυψε ένα μεγάλο κενό, αφού η Εκκλησία της Ελλάδος, «καιρικών ένεκα λόγων», δεν είχε μέχρι τότε στη διάθεσή της ούτε δημοσιογραφικό όργανο ούτε περιοδική θεολογική έκδοση. Έκτοτε, το έργο της διεύθυνσης του περιοδικού υπηρέτησαν σημαντικές θεολογικές και ακαδημαϊκές προσωπικότητες.
Η συμβολή της Θεολογίας στην καλλιέργεια της ελληνικής ορθόδοξης θεολογίας στάθηκε μοναδική και εξελίχθηκε ως το εγκυρότερο επιστημονικό περιοδικό της ελληνικής θεολογίας. Στις σελίδες της φιλοξένησε άρθρα και μελέτες όχι μόνο ακαδημαϊκών, αλλά και νέων θεολόγων ή επιστημόνων συναφών κλάδων και επιστημών.
Κατά την πρώτη περίοδο έκδοσής της (1923-1939), η Θεολογία στοιχειοθετήθηκε και τυπώθηκε στο τυπογραφείο «Φοίνιξ» στην οδό Σταδίου. Αργότερα, από το 1956 την έκδοσή της ανέλαβε το Τυπογραφείο της Αποστολικής Διακονίας. Αρχικά τα γραφεία του περιοδικού στεγάσθηκαν στην Ιερά Μητρόπολη Αθηνών, στην οδό Αγίας Φιλοθέης, όπως και τα γραφεία της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Κατόπιν, όταν οι υπηρεσίες της Ιεράς Συνόδου μεταφέρθηκαν στο Κολωνάκι στο παλαιό Θεολογικό Οικοτροφείο της Αποστολικής Διακονίας στον χώρο της Μονής Πετράκη, η Θεολογία και τα άλλα περιοδικά μεταστεγάσθηκαν και αυτά στον ίδιο χώρο. Από το 2018 η Θεολογία, μαζί με τα άλλα περιοδικά της Εκκλησίας, στεγάζεται στο κτήριο επί της οδού Αθηνάς 30 στο Μοναστηράκι, όπου στεγάζεται ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Η Θεολογία ως επιστημονικό περιοδικό εκδίδεται με την μέριμνα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος ανελλιπώς από το 1923, αγγίζοντας ήδη έναν αιώνα παρουσίας του στα θεολογικά γράμματα. Το περιοδικό Θεολογία αποτελεί ήδη πολύτιμη παρακαταθήκη για την θεολογική έρευνα διεθνώς αλλά και ιστορική μαρτυρία για την ελληνική θεολογική επιστήμη. Οι προκλήσεις των καιρών, αλλά κυρίως οι θεολογικές και ποιμαντικές ανάγκες της εκκλησιαστικής διακονίας οδήγησαν σε ουσιαστικές και τυποτεχνικές αλλαγές, ώστε ο θεολογικός λόγος να ακούγεται ευρύτερα, να προκαλεί ζυμώσεις και γόνιμη συζήτηση, να γίνεται φανερή η επικαιρότητα και διαχρονικότητά του.
Μετά από την αποχώρηση το 2008 του αειμνήστου καθηγητού Ευαγγέλου Θεοδώρου, Διευθυντής Συντάξεως του περιοδικού Θεολογία ορίσθηκε από την Επιτροπή Διοικήσεως της Ε.Μ.Υ.Ε.Ε. το 2009 ο Σταύρος Γιαγκάζογλου. Από τότε απεφασίσθη η Θεολογία να κυκλοφορείται πλέον, αντί σε δύο, ξανά σε τέσσερα τριμηνιαία τεύχη ανά έτος. Από αυτά, τα δύο είναι ποικίλης θεολογικής ύλης και τα άλλα δύο αναφέρονται σε συγκεκριμένα κάθε φορά θεολογικά αφιερώματα, ενδιαφέροντα και προσβάσιμα και από τον μέσο αναγνώστη. Επιπροσθέτως, βάσει της αποφάσεως της Ε.Δ. της Ε.Μ.Υ.Ε.Ε., η Συντακτική Επιτροπή του περιοδικού έγινε από τριμελής επταμελής, έχει διετή θητεία και απαρτίζεται κάθε φορά εκ περιτροπής από έναν Μητροπολίτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, κάτοχο διδακτορικού τίτλου, και από καθηγητές των Θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης ανά επιστημονικό κλάδο. Επίσης ολοκληρώθηκε η ψηφιοποίηση όλων των τευχών της Θεολογίας που εκδόθηκαν από το 1923 έως 2016.
Από το 2016, που ανέλαβε τη Διεύθυνση Συντάξεως ο Αλέξανδρος Κατσιάρας κατόπιν σχετικής αποφάσεως της Επιτροπής Διοικήσεως της Ε.Μ.Υ.Ε.Ε., διατηρήθηκε η μέχρι τότε διάταξη της ύλης του πεδιοδικού και εφαρμόσθηκαν οι εξής αλλαγές, ώστε να ενισχυθεί έτι περαιτέρω ο διεθνής και επιστημονικός χαρακτήρας της Θεολογίας: α. Επικαιροποιήθηκε ο Κανονισμός του περιοδικού· β. ετέθησαν οδηγίες υποβολής επιστημονικών εργασιών βάσει των διεθνών προτύπων και προδιαγραφών· γ. εφαρμόσθηκε, σύμφωνα με τα διεθνώς ισχύοντα για τα επιστημονικά περιοδικά, το σύστημα της ανωνύμου κρίσεως (peer review) των υποβαλλομένων στο περιοδικό άρθρων με κριτές· δ. τηρείται σειρά προτεραιότητος για τη δημοσίευση των άρθρων βάσει της ημερομηνίας υποβολής αυτών στο περιοδικό από τους συγγραφείς· ε. ετέθη ως ελάχιστη προϋπόθεση για δημοσίευση άρθρου η κατοχή από κάθε συγγραφέα διδακτορικού τίτλου σπουδών (εκτός ειδικών εξαιρέσεων)· στ. χρήση ιδίου χρώματος εξωφύλλου για όλα τα τεύχη του περιοδικού· ζ. εφαρμογή ενιαίας τυπολογίας σε όλα τα άρθρα βιβλιογραφικών αναφορών και βιβλιογραφίας για λόγους ομοιομορφίας και συνεκτικής επιμέλειας· η. σε κάθε ελληνόγλωσσο άρθρο προσετέθη ευσύνοπτη ξενόγλωσση περίληψη (στα αγγλικά η σε άλλη ξένη γλώσσα) προς χρήση και αρωγή των μελετητών, ερευνητών, επιστημόνων και αναγνωστών της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Αντιστοίχως σε κάθε ξενόγλωσσο άρθρο προσετέθη ελληνόγλωσση περίληψη· θ. στην ιστοσελίδα του περιοδικού Θεολογία δημιουργήθηκε και προστέθηκε μηχανή αναζήτησης.
Το επιστημονικό περιοδικό Θεολογία παρέχει ελεύθερη πρόσβαση στο σύνολο των εκδεδομένων τευχών του από την ίδρυσή του (1923) ως σήμερα και ήδη από το 2019 προσφέρει δυνατότητα γενικής αναζήτησης. Ολόκληρο το σύνολο των εκδεδομένων τευχών της Θεολογίας βρίσκεται στη διάθεση των ενδιαφερομένων αναγνωστών, μελετητών και καθηγητών, ώστε έκαστος ενδιαφερόμενος να δύναται να εντοπίζει οτιδήποτε έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό (επιστημονικά άρθρα, μελέτες, κριτικές εκδόσεις κειμένων, θεολογικά χρονικά, βιβλιογραφικά δελτία, βιβλιοκρισίες κ.α.) και να το χρησιμοποιεί στην έρευνά του.
Μέχρι τώρα το Περιοδικό Θεολογία απευθυνόταν κυρίως σε ελληνομαθείς και βέβαια φιλοξενούσε σε μικρότερο ποσοστό άρθρα στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και σε άλλες γλώσσες. Με απόφαση της Επιτροπής Διοικήσεως της ΕΜΥΕΕ υπό την προεδρία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου ελήφθη απόφαση όπως από του τεύχους 93, 2 (2021) και εξής κάθε τεύχος εντός τριών μηνών από την κυκλοφορία του να μεταφράζεται στα αγγλικά. Πρόκειται για μία ιστορική ενέργεια γιατί πλέον το περιεχόμενό του θα είναι προσβάσιμο σε εκατομμύρια ανθρώπων που ομιλούν την αγγλική γλώσσα, στην πλέον ομιλουμένη σήμερα γλώσσα. Είναι μία πράξη ευθύνης απέναντι σε κάθε άνθρωπο που μπορεί να ενδιαφερθεί για την ορθόδοξη θεολογία, μία απόφαση που έχει προεκτάσεις όχι μόνο θεολογικές, αλλά και πολιτιστικές. Ακόμη, βρίσκεται σε εξέλιξη διαπραγμάτευση για την σταδιακή μετάφραση όλων των τευχών που εκδόθηκαν από το 1923.
