Ο συντηρητής αρχαιοτήτων Π. Πρόκος μιλά για τις εργασίες αναστήλωσης των καθολικών των Μονών Παναγίας Κεχριάς και Εικονίστριας και εικόνων από την εποχή του Βυζαντίου που μεταφέρθηκαν σε ειδικά εργαστήρια της Αθήνας
Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ
Με γοργούς ρυθμούς προχωράνε οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης οι οποίες διεξάγονται στο καθολικό τόσο της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγίας Κεχριάς), αλλά και στο καθολικό της Ιεράς Μονής Εισοδίων της Θεοτόκου (Παναγίας Εικονίστριας). Στους ναούς και των δύο αυτών μοναστηριών, τα οποία βρίσκονται στη Σκιάθο, έχουν ξεκινήσει εδώ και λίγο καιρό εργασίες που αφορούν, μεταξύ άλλων, τη συντήρηση του τοιχογραφικού διάκοσμου, του τέμπλου, των εικόνων, όπως και του δαπέδου. Τα έργα αυτά έχουν ενταχθεί στο «Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Θεσσαλίας 2014 – 2020» και εκτελούνται με τη μέθοδο της αυτεπιστασίας από τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων Νεοτέρων Μνημείων και από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας.
Πριν από λίγες ημέρες βρέθηκε στη Σκιάθο ο κ. Πέτρος Πρόκος, συντηρητής αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού, με σκοπό να επιβλέψει, μεταξύ άλλων, την τοποθέτηση ικριωμάτων και στα δύο μνημεία, την παράδοση των αναλώσιμων και του σχετικού εξοπλισμού, αλλά και να επιβλέψει τη μεταφορά των εικόνων από τους δύο ναούς των προαναφερόμενων μοναστηριών στα εργαστήρια συντήρησης εικόνων της ΔΣΑΝΜ στην Αθήνα, όπου εκεί θα συντηρηθούν στο πλαίσιο των ανωτέρω έργων και υπό την επίβλεψη της συντηρήτριας κ. Μελίνας Φωτοπούλου. Ανάμεσα στις εικόνες που μεταφέρθηκαν στην Αθήνα είναι της Κοίμησης της Θεοτόκου, της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου κ.ά.
Για την κατάσταση την οποία βρίσκονται σήμερα οι εικόνες αυτές μίλησε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» ο κ. Πρόκος, όπως και για το πόσο εύκολη θα είναι η επαναφορά των εικόνων στην αρχική τους μορφή: «Η μακρά παραμονή τους στις μεταβαλλόμενες συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας των δύο ναών (καθολικά) είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση απολεπίσεων στο ζωγραφικό στρώμα, την οξείδωση του βερνικιού και την αποδυνάμωση του ξύλινου φορέα από ξυλοφάγα έντομα» τονίζει ο κ. Πρόκος και προσθέτει: «Επίσης, σε κάποιες εικόνες υπάρχουν και ακατάλληλες ανθρώπινες επεμβάσεις. Η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων είναι καθ’ όλα εφικτή από το έμπειρο και καταρτισμένο προσωπικό της υπηρεσίας μας. Κάποιες εργασίες είναι ιδιαίτερα χρονοβόρες και απαιτούν πολύ καλό προγραμματισμό, ενώ άλλες χρειάζονται πολλή προσοχή και υψηλή εξειδίκευση λόγω της ευαίσθητης φύσης των ζωγραφικών υλικών. Η κατάσταση διατήρησης της κάθε εικόνας εξετάζεται κατά περίπτωση και απαιτεί διαφορετικό χρόνο και προσοχή».
Μετά την ολοκλήρωση του έργου αποκατάστασης των αγίων αυτών εικόνων, ένα νέο κεφάλαιο προβληματισμού ανοίγει για τους ειδικούς:
Οι εικόνες αυτές θα πρέπει να επιστρέψουν εκεί όπου ανήκουν ή το σωστότερο θα ήταν να μεταφερθούν και να φυλαχθούν σε κάποιο άλλο πιο ασφαλές σημείο; Επί του θέματος αυτού ο κ. Πρόκος απαντά: «Οι εικόνες αυτές είναι από την εποχή του Βυζαντίου και αποτελούν έργα εξαιρετικής τέχνης. Μεταφέρθηκαν στην Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου τόσο για λόγους προστασίας τους από το ακατάλληλο περιβάλλον των καθολικών της Κεχριάς και της Εικονίστριας, αλλά κυρίως όμως για λόγους ασφαλείας. Παρότι οι περιβαλλοντικές συνθήκες στο εσωτερικό των ναών θα βελτιωθούν σημαντικά από τα έργα αναστήλωσης, η προστασία τους έναντι κλοπής ή βανδαλισμού δεν μπορεί να εξασφαλισθεί εκεί» υπογραμμίζει ο κ. Πρόκος και συμπληρώνει: «Ως εκ τούτου οι εικόνες θα επιστρέψουν και πάλι στο μοναστήρι του Ευαγγελισμού το οποίο διαθέτει τον κατάλληλο εξοπλισμό ασφαλείας. Θα εκτεθούν, μάλιστα, στο μουσείο της Μονής έτσι ώστε να είναι καθημερινά προσβάσιμες στους πιστούς και στους επισκέπτες της Σκιάθου – μαζί, φυσικά, με την υπόλοιπη εκκλησιαστική συλλογή, η οποία είναι εξαιρετικού ενδιαφέροντος και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς πόλους έλξης του νησιού».
Για να παραμένουν, ωστόσο, σε μια όσο το δυνατόν ικανοποιητική κατάσταση τόσο οι εικόνες, οι τοιχογραφίες όσο και τα υπόλοιπα στοιχεία εσωτερικής διακόσμησης των μοναστηριών της Σκιάθου, θα πρέπει ασφαλώς να έχουν τεκμηριωμένη γνώση των προβλημάτων τόσο οι μοναχοί όσο και οι ιερείς. Κατά πόσο όμως οι ίδιοι είχαν επιδείξει από την πλευρά τους -τόσο κατά το παρελθόν όσο και σήμερα- τη δέουσα προσοχή προς ένα έργο τέχνης, όπως είναι οι άγιες εικόνες; Με αφορμή αυτή την ερώτηση ο κ. Πρόκος τονίζει τα εξής: «Οπως αναφέρει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο μικρό διήγημά του “Πεποικιλμένη” (1909), η Παναγία Κεχριά ήταν εγκαταλελειμμένη από τότε, δηλαδή για πάνω από έναν αιώνα. Κάποιες επεμβάσεις οι οποίες έγιναν κατά καιρούς ήταν αποσπασματικές και συνεπώς όχι ιδιαίτερα επιτυχείς».
ΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΕ ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΘΑΥΜΑ
Ο συντηρητής αρχαιοτήτων κ. Πρόκος αναφέρει πως «η Συντήρηση είναι μια επιστήμη υψηλής εξειδίκευσης, για την οποία απαιτείται, εκτός από την πολύ καλή γνώση του αντικειμένου, συνεργασία αλλά και συνολική προσέγγιση των προβλημάτων. Αυτό ακριβώς δηλαδή που θα γίνει τώρα, εφόσον βεβαίως υπάρχει και ένα ισχυρό πλαίσιο χρηματοδότησης, όπως είναι το ΕΣΠΑ. Από την άλλη πλευρά έχουμε στη Σκιάθο ένα παράδειγμα προς μίμηση: Το έργο που συντελείται στην Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας και το οποίο ευχόμαστε να συνεχιστεί. Εκεί ο πανοσιολογιότατος αρχιμανδρίτης Ιωσήφ Κατσούρας και οι μοναχοί συντελούν σε ένα μικρό θαύμα, το οποίο αδυνατώ να εκφράσω με λόγια. Πρέπει να το επισκεφθεί κάποιος για να το βιώσει. Τόσο λίγοι άνθρωποι καταφέρνουν να διατηρούν σε άψογη κατάσταση ένα ζωντανό θρησκευτικό κέντρο και ταυτόχρονα βυζαντινό μνημείο, καθώς και μια εκκλησιαστική μουσειακή συλλογή. Και μάλιστα φροντίζουν να το εμπλουτίζουν με πολιτιστικά δρώμενα, εκθέσεις, εκδηλώσεις, ακόμα και με εξαιρετικά προϊόντα τα οποία διατίθενται εντός του μοναστηριού. Συνεπώς, η διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς απαιτεί συνεργασίες, καλή διάθεση από όλες τις πλευρές, τεχνογνωσία και φυσικά την ενίσχυση του κράτους».
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”