Ο Μητροπολίτης Ναϊρόμπης Μακάριος μιλά στην «Ο.Α» για την ίδρυση της Αρχιεπισκοπής. Πως την οραματίστηκε ο τότε Πατριάρχης Μελέτιος Μεταξάκης, πως συνέταξε τους νόμους που διοικείτο
Από τον ΓΙΑΝΝΗ ΖΑΝΝΗ
Στη συνέχεια της συνομιλίας μας με τον Μητροπολίτη Γέροντα Ναϊρόμπης κ. Μακάριο, η συζήτηση στράφηκε στην άλλη εκατονταετή επέτειο, της ιδρύσεως της Ελληνικής Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αμερικής.
Ο Σεβασμιώτατος μοιράζεται μαζί μας σκέψεις που αφορούν την ίδρυσή της πριν από 100 χρόνια:
Η επέτειος της εκατονταετούς πορείας της Ελληνικής, Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αμερικής, της μεγαλύτερης που υπάγεται στον Οικουμενικό Θρόνο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, μας δίνει την ευκαιρία να κάνουμε μερικές σκέψεις για το γεγονός και να τονίσουμε τη σπουδαιότητα της παρουσίας της Ελληνικής Ορθοδοξίας στην Αμερικανική Ήπειρο.
Μέσα από τα κείμενα και τους αγώνες του ιδρυτή και εμπνευστή Πατριάρχη Μελετίου Μεταξάκη φαίνεται ξεκάθαρα η σημασία της υπαγωγής στον Οικουμενικό Θρόνο όλων των Ορθοδόξων της διασποράς, ανεξαρτήτως καταγωγής, γλώσσας, εθίμων και χρώματος.
Σε τι απέβλεπε ο Μελέτιος Μεταξάκης με την ίδρυση της Αρχιεπισκοπής Αμερικής;
Ήθελε να εξυψώσει την Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής ώστε να συμβαδίζει με τις άλλες τοπικές που ανέπτυσσαν πλούσια ποιμαντική και φιλανθρωπική δραστηριότητα. Έπιασε από κοντά τα νοήματα της καθημερινής ζωής των Ελλήνων μεταναστών που ζούσαν και σύρονταν μέσα στα ρεύματα της Αμερικανικής νοοτροπίας, αλλά και των προσωπικών και εγωιστικών προκλήσεων. Ήθελε την Εκκλησία της Αμερικής να αναλάβει τα ηνία για να ηγείται και να πείθει και μόνο έτσι να συμμετέχει στα κοινά πράγματα της προοδευτικής κοινωνίας. Πίστεψε στη μεγάλη αποστολή του Κλήρου, γι’ αυτό τον ήθελε μορφωμένο, τονίζοντας ότι η Εκκλησία θα εξυψωθεί αν ο Κλήρος είναι πολυμερώς μορφωμένος, συγχρονισμένος, πιάνει τον παλμό των ομογενών, αλλά και των Αμερικανών που έχαναν τον προσανατολισμό τους και θα έβρισκαν την απαραίτητη θαλπωρή και φροντίδα μόνο στους κόλπους της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σχολεία οργανωμένα, κοινότητες με τη σωστή έννοια της λέξης (ενοριακή ζωή), επιτροπές με διάφορες αρμοδιότητες με πάντα κεντρικό φορέα τον ιερέα και την Εκκλησία, ομάδες νέων, φιλανθρωπικοί και πολιτιστικοί σύλλογοι, για να υπάρχει ζωντανή και ενδεδειγμένη δύναμη της Εκκλησίας στον Νέο Κόσμο! Σε μια εποχή τότε που τα ελληνικά πράγματα δεν πήγαιναν καλά λόγω του εθνικού διχασμού, του Τούρκικου επεκτατισμού και της ξένης αδιαλλαξίας, η ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής χρειαζόταν μια πλήρη αναγέννηση και αναδιοργάνωση για να επιτελέσει την υψηλή αποστολή της: ενωμένη, αδιάσπαστη, ισχυρή και ενιαία. Η προσπάθειά του, να δει μια ζωντανή παρουσία της Ελληνικής Ορθοδοξίας στην Αμερικανική Ήπειρο βρήκε ανταπόκριση από τους τότε εκκλησιαστικούς και ομογενειακούς παράγοντες γιατί πίστεψαν ότι μόνο έτσι θα μπορούσε να λάμψει η παρουσία μιας θρησκευτικής και εθνικής δύναμης: η ιερά Κιβωτός των Πατέρων και των Μαρτύρων δύο χιλιάδων χρόνων.
Υπήρξαν αντιδράσεις στην προσπάθεια αυτή;
Ναι, όπως ήταν φυσικό. Υπήρξαν αντιδράσεις που έπληξαν ιδιαίτερα την κίνηση και τη ζωή των ενοριών στην Ήπειρο της Αμερικής. Έπρεπε να εξετάσει καλύτερα εκ του πλησίον την όλη κατάσταση. Ακολούθησαν προστριβές και δίκες ακόμα σε πολιτικά δικαστήρια για το ποιος έχει δικαίωμα να επέμβει για να λύσει τα σοβαρά αυτά προβλήματα. Η απόφασή του ήταν καθοριστική και δεν περίμενε για πολύ ώστε να δώσει την τελική λύση. Σαν Μητροπολίτης Αθηνών ακόμα, όταν οι Εκκλησίες της Διασποράς υπήγοντο στη δικαιοδοσία της Ελλαδικής Εκκλησίας, ο Μελέτιος κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες, επισκέφθηκε όλα τα μεγάλα κέντρα της Αμερικής, ήλθε σε επαφή με τον κλήρο και το λαό. Στήριξε τους κληρικούς και τους πιστούς και τους έδωσε το μήνυμα ότι μόνον μια οργανωμένη Εκκλησία θα μπορέσει να δώσει πλούσιους καρπούς, με σωστή συνεργασία και συνεννόηση με το Κέντρο. Έγραφε στην πρώτη του εγκύκλιο προς «πᾶσι τοῖς ἐν Ἀμερικῇ Ἕλλησιν Ὀρθοδόξοις Χριστιανοῖς» ανάμεσα στ΄ άλλα και τα εξής: «… ἰδοὺ διατί ἐλθὼν πρὸς ὑμᾶς αὐτοπροσώπως ὅπως ὀργανώσω ὑμᾶς ὡς σύνολον ἑνιαίας ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως ὑπὸ τὴν ποιμαντορίαν Ἀρχιερέως καὶ ἐν γένει ὅπως τακτοποιήσω τὰ καθ΄ ὑμᾶς ἐκκλησιαστικὰ πράγματα, ἔχω τὴν πατρικὴν ἀξίωσιν νὰ δείξητε πάντες ὡς καλοὶ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ καὶ ὡς γνήσιοι πατριῶται Ἕλληνες ὅτι γνωρίζετε καὶ δύνασθε ἐπὶ τοῦ φιλελευθέρου ἐδάφους τῶν Πολιτειῶν τῆς Ἀμερικῆς, νὰ τηρῆτε μετ΄ εὐλαβείας τὰς διατάξεις τῆς Ἐκκλησίας ὑμῶν …» (Α. Τηλλυρίδη, «Μελέτιος Μεταξάκης (1871-1935)», Εκκλησία και Θεολογία, τομ. IV (1983), 687).
Χαρά και συγκίνηση στην Εκκλησία της διασποράς. Ο πρώτος Αρχιεπίσκοπος και η πορεία μέχρι την ηγεσία του Ελπιδοφόρου
Εντέλει το όνειρό του πραγματοποιήθηκε;
Ναι. Τα είχε όλα προετοιμάσει όταν βρέθηκε εκεί αυτοπροσώπως. Γνώριζε πρόσωπα και καταστάσεις. Άγγιζε τους παλμούς των καρδιών των τέκνων της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας στο χώρο της διασποράς. Εκεί ο ίδιος είχε τις ανάγκες και αισθάνθηκε την ταχεία ρύθμιση των πολλών προβλημάτων που απασχολούσαν τους Έλληνες της Αμερικής, αλλά και τους λοιπούς ορθοδόξους χριστιανούς άλλων εθνικοτήτων. Οι τότε ιεράρχες των άλλων ορθοδόξων Εκκλησιών έτρεφαν βαθιά εκτίμηση προς το πρόσωπό του γι΄ αυτό και πρώτοι δέχθηκαν τις προτάσεις του όταν ανήλθε στο Θρόνο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του πολύ εκλεκτού και διακεκριμένου Μητροπολίτη Πλάτωνα της Ρωσικής Εκκλησίας της Αμερικής: «… Από καιρού έχω σχηματίσει την γνώμην, ότι ένεκα ελλείψεως στενωτέρου και ενωτικού πνεύματος συνεργασίας μεταξύ των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών πρέπει το Οικουμενικόν Πατριαρχείον να περιβληθή διά τοιούτων δικαιωμάτων, ώστε να αποβή το Βατικανόν της Ορθοδοξίας». Ιδιαίτερα μάλιστα για τη συμβολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου εις την ανά την οικουμένην Ορθοδοξία ένας άλλος Ρώσος επίσης διακεκριμένος Ιεράρχης ο πρ. Κιέβου Αντώνιος δήλωσε χαρακτηριστικά: «Η Κωνσταντινούπολις δεν είναι συνδεδεμένη μετά της Επαρχίας Κωνσταντινουπόλεως μόνον, αλλά και προς άπασαν την ανά την Οικουμένην Ορθόδοξον Εκκλησίαν. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανεγνωρίσθη υπό των Οικουμενικών Συνόδων ίσος τη τιμή και τη εξουσία προς τον της Παλαιάς Ρώμης Επίσκοπον, όπερ δε και το σπουδαιότερον, εις αυτόν μόνον εδόθη το δικαίωμα να δέχεται εκκλήσεις από δυσαρεστημένους επισκόπους διά τας αποφάσεις των τοπικών Συνόδων».
Έτσι ανερχόμενος ο Μελέτιος στον Οικουμενικό Θρόνο, πρώτη του μέριμνα ήταν η αποκατάσταση της κανονικής τάξης στις Ορθόδοξες Εκκλησίες της Διασποράς αρχής γενομένης από την Αμερική. Καθ΄ οδόν προς την Κωνσταντινούπολη, σταθμεύοντας στο Παρίσι έστειλε τηλεγράφημα στον Επίσκοπο Ροδοστόλου Αλέξανδρο – τον μετέπειτα πρώτον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής – στις 22 Μαρτίου 1922, όπου του ανακοίνωνε την κανονική εξάρτηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής υπό το Οικουμενικό Πατριαρχείο διορίζοντάς τον ταυτοχρόνως Πατριαρχικόν Έξαρχον μέχρι νεωτέρας αποφάσεως. Τούτο δείχνει πόσον τον απασχολούσε το πρόβλημα της Αμερικής, αλλά και ιδιαίτερα της Διασποράς καταργώντας τον τόμο του 1908 προτού ακόμα φθάσει στην Κωνσταντινούπολη. Γνώστης των πραγμάτων όπως ήταν, αλλά και άριστος κανονολόγος μπόρεσε να συντάξει με ακρίβεια τους νόμους που διοικείτο η Αρχιεπισκοπή Αμερικής.
Η χαρά και η συγκίνηση εκείνων που αγαπούσαν την Εκκλησία στη Διασπορά ήταν απερίγραπτη γιατί επιτέλους διευθετείτο η κανονική τάξη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο σαν στοργική Μητέρα θα αναλάμβανε τη διαποίμανση των Ορθοδόξων της Διασποράς. Εμπνευστής και οραματιστής ο Μελέτιος είχε διορατικότητα και έβλεπε μακριά όχι τα πρόσφατα, αλλά και τα μέλλοντα εκείνα που επρόκειτο να έλθουν για την κάθε εποχή.
Η έκδοση του Πατριαρχικού και Συνοδικού Τόμου του 1922 αποτελεί εγγύηση για τις Ορθόδοξες Εκκλησίες της Διασποράς και κατοχυρώνει τα δικαιώματα που απορρέουν από τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων στον Οικουμενικό Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως. Αγάπησε με πάθος την Μεγάλη Εκκλησία και τη μοναδική αποστολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που για δύο χιλιάδες χρόνια συνεχίζει να διακονεί τον πιστό λαό του Θεού που, μέσα από τραγικές συνθήκες, διωγμούς και ταπεινώσεις, κρατά αναμμένη τη δάδα του μεγάλου φωτός και από το λόφο της ελπίδας, το Φανάρι το ιστορικό, φωτίζει τους μακράν και τους εγγύς. Η αποστολή του δεν είναι μια απλή υπόθεση τοπικιστικών συμφερόντων. Φέρει την ευθύνη για τους ανά την Οικουμένη Ορθοδόξους Χριστιανούς και δίνει σήμερα όσον ποτέ άλλοτε τη σωστή μαρτυρία μέσα στο σύγχρονο κόσμο. Ο Οικουμενικός Θρόνος αποτελεί το γόητρο της καθ΄ όλου Ορθοδοξίας και το καύχημα των απανταχού Ελλήνων. Όλων τα βλέμματα είναι στραμμένα προς το ιστορικό Κέντρο και όλοι αναμένουν από εκεί τη σοφία και τον πλούτο που απορρέουν από τη μακραίωνη ιστορική πορεία του για να οδηγηθούν σε λιμένες σωτηρίας και να απολαύσουν τη γαλήνη και τη συμφιλίωση ανάμεσά τους. Οπωσδήποτε εμπόδια και διάφορες καταστάσεις ανώμαλες – προς στιγμή φάνηκε να ανακόπτει την πορεία του – αλλά σήμερα εκπληρώνει αυτή την ιστορική αλήθεια της ιερής αποστολής του. Μέσα και έξω από το χώρο το δικό του το Οικουμενικό Πατριαρχείο σήμερα βρίσκει διεθνή αναγνώριση από τις λοιπές Ορθόδοξες Εκκλησίες, αλλά και από τη διεθνή Κοινότητα των υπολοίπων, ανεξάρτητα από δογματικές ή ακόμα φυλετικές ή πολιτικές διαφορές. Στέλνει μηνύματα τα οποία βρίσκουν παγκόσμια ανταπόκριση και χρησιμοποιούνται για την επίλυση Οικουμενικών προβλημάτων
Πόσο σημαντικη είναι η συνέχιση της πορείας της;
Σήμερα που γίνεται αναφορά ειδική στην ίδρυση της Ελληνικής Αρχιεπισκοπής Αμερικής επιβάλλεται όσον ποτέ άλλοτε η συνέχιση αυτής της πορείας. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην εκπλήρωση αυτή της αποστολής του στην Ήπειρο της Αμερικής πρέπει να βρίσκει όλους, Ιεραρχία, κλήρο και λαό έτοιμους για συνεργασία στενή, αμοιβαία κατανόηση και προ παντός τήρηση των κανόνων. «Η Αρχιεπισκοπή δε Αύτη, μία ούσα των Μητροπόλεων του Αγιωτάτου Αποστολικού και Πατριαρχικού Θρόνου Κωνσταντινουπόλεως, … θεμελιούται μεν επί των δογμάτων και των ιερών Αποστολικών και Συνοδικών κανόνων της Μιας, Αγίας, Ορθοδόξου, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, διακρατεί δε στενόν τον μετά του Οικουμενικού Θρόνου, ως και αι λοιπαί αυτού Μητροπόλεις, σύνδεσμον, ηρμοσμένη προς αυτόν ως μέλος ζων προς κεφαλήν σώματος ζώντος», σημειώνει χαρακτηριστικά στον ιδρυτικό τόμο της 17ηςΜαΐου 1922 η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
ΕΓΓΥΑΤΑΙ ΟΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΕΣΕΙ ΝΑ ΕΚΠΛΗΡΩΣΕΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ
Να κλείσουμε με μια ματιά στο σήμερα;
Η Ελληνική Ορθόδοξος Αρχιεπισκοπή Νοτίου και Βορείου Αμερικής, σήμερα ιδιαίτερα, κάτω από την εμπνευσμένη ηγεσία του νυν Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου κάτω από τις νέες διαμορφούμενες καταστάσεις εγγυάται ότι θα μπορέσει να εκπληρώσει τις προσδοκίες και τους πόθους όλων εκείνων που αγωνιούν και αγαπούν την Εκκλησία.
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”