Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. κ. Βαρθολομαίος παρευρέθηκε στην Ημερίδα «Η κοινή αειφόρος συνθήκη στο φυσικό και αστικό περιβάλλον – Εκφάνσεις του πολιτιστικού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου» που διεξήχθη σήμερα, 4 Σεπτεμβρίου 2023, στο Συνεδριακό κέντρο Π.Ε. Ηλείας.
Υπενθυμίζεται ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης είχε έρθει και πριν από 20 χρόνια στην πρωτεύουσα της Ηλείας, τον Πύργο, προτού μεταβεί στην Ζάκυνθο, αλλά επίσημα πρώτη φορά επισκέπτεται το νομό.
Επίσης, ιστορική ήταν η πρώτη Πατριαρχική Θεία Λειτουργία που τελέστηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Πύργου, χοροστατούντος του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και παρουσία του Μητροπολίτη Ηλείας και Ωλένης κ.κ. Αθανάσιου Β.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. κ. Βαρθολομαίος εκφώνησε ομιλία στην Ημερίδα «Η κοινή αειφόρος συνθήκη στο φυσικό και αστικό περιβάλλον – Εκφάνσεις του πολιτιστικού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου», λέγοντας ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο, πρώτον μεταξύ των Χριστιανικών Εκκλησιών και των Ομολογιών, ανέδειξε το οικολογικό μήνυμα του Χριστιανισμού.
“Χαιρόμεθα ιδιαιτέρως, επειδή η διάδρασις αυτή εμπνέεται από τας πολλάς πρωτοβουλίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ήδη από του έτους 1989, εις τον τομέα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, δράσεις, αι οποίαι συνδυάζονται με τον τονισμόν των κοινωνικών επιπτώσεων της οικολογικής κρίσεως και την θέσιν ότι ο αγών δια την προστασίαν του ανθρωπίνου προσώπου και του «οίκου» του, του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, είναι αδιαίρετος”, αναφέρει ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην αρχή της ομιλίας του.
Επίσης, προσθέτει ότι “η σύγχρονος οικολογική κρίσις είναι κρίσις του ιδίου του ανθρώπου, της ελευθερίας του, του πολιτισμού του, της θρησκείας και των ιδεολογιών του” και ότι “πρόκεται περί πνευματικής κρίσεως, η οποία απαιτεί αντιμετώπισιν εις το επίπεδον του πνεύματος, της νοοτροπίας, των αξιών”. Ως εκ τούτου, όπως αναφέρει, πρέπει “να μεταβώμεν από το έχειν εις το είναι, από την κτητικήν εις την μετοχικήν σχέσιν με τον κόσμον”.
Τονίζει ότι η “ιδία η ζωή της Εκκλησίας είναι νίκη εναντίον όλων των δυνάμεων” που “συμβάλλουν ιδεολογικώς” και εμπράκτως στην καταστροφή της φύσης και την διατάραξη των ανθρωπίνων σχέσεων, δυνάμεων, “όπως ο ατομοκεντρισμός, η πλεονεξία, ο καταναλωτισμός, η αδιαφορία δια τον πλησίον, η αλαζονία της γνώσεως”.
“Η πρότασις της Μεγάλης Εκκλησίας είναι να συνειδητοποιήσωμεν ότι δεν είμεθα εξουσιασταί και κυρίαρχοι, αλλά «ιερείς» και «φύλακες» της δημιουργίας, ότι οφείλομεν να εκφράζωμεν απέναντι εις την δημιουργίαν το ευχαριστιακόν και το ασκητικόν ήθος της Ορθοδοξίας”, αναφέρει χαρακτηριστικά.
“Είμεθα υπερήφανοι δια το γεγονός ότι το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, πρώτον μεταξύ των Χριστιανικών Εκκλησιών και των Ομολογιών, ανέδειξε το οικολογικόν μήνυμα του Χριστιανισμού και παρουσίασε την εκκλησιαστικήν ζωήν ως «εφηρμοσμένην οικολογίαν»”, προσθέτει.
Διαβάστε την ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη:
Ιερώτατε Μητροπολίτα Ηλείας και Ωλένης κ. Αθανάσιε,
Τιμιώτατοι αδελφοί Ιεράρχαι,
Εξοχώτατε κύριε Περιφερειάρχα,
Εντιμότατοι κύριοι Δήμαρχοι Πύργου και Ανδραβίδας,
Ευλαβέστατοι κληρικοί,
Εντιμολογιώτατοι Άρχοντες οφφικιάλιοι,
Ελλογιμώτατοι συνδιοργανωταί της Ημερίδος,
Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά,
Μετά πολλής χαράς συμμετέχομεν εις την παρούσαν Ημερίδα, με θέμα «η κοινή αειφόρος συνθήκη στο φυσικό και αστικό περιβάλλον Εκφάνσεις του πολιτιστικού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου», η οποία αντανακλά την γόνιμον συνεργασίαν του καθ ημάς Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών και του Νομού Ηλείας εις θέματα παιδείας και κοινωνίας ευρύτερα.
Χαιρόμεθα ιδιαιτέρως, επειδή η διάδρασις αυτή εμπνέεται από τας πολλάς πρωτοβουλίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ήδη από του έτους 1989, εις τον τομέα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, δράσεις, αι οποίαι συνδυάζονται με τον τονισμόν των κοινωνικών επιπτώσεων της οικολογικής κρίσεως και την θέσιν ότι ο αγών δια την προστασίαν του ανθρωπίνου προσώπου και του «οίκου» του, του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, είναι αδιαίρετος. Αυτό το τονίζομεν πάντοτε εις τας Πατριαρχικάς Εγκυκλίους επί τη εορτή της Ινδίκτου, Ημέρα προσευχών δια το Περιβάλλον.
Όπως υπεστηρίχθη εκ μέρους φιλοσόφων του πολιτισμού, εις τας απαρχάς των Νεωτέρων Χρόνων η «οργανολογική» θεώρησις του κόσμου αντικατεστάθη από μίαν μηχανιστικήν προσέγγισιν, η οποία κατέστη κυρίαρχος κοσμοθεωρία. Αυτή η καθοριστική δια την πορείαν των ανθρωπίνων πραγμάτων ανατροπή εδημιούργησε μίαν «πρωτόγνωρον πνευματικήν απόστασιν» μεταξύ ανθρώπου και φύσεως. Όπως ο άνθρωπος κατανοεί τον εαυτόν του ως αυτόνομον ον εν αναφορά προς τον Θεόν, τοιουτοτρόπως βλέπει την ύπαρξίν του αποκεκομμένην από την φύσιν και τα υπόλοιπά έμβια όντα. Αποτέλεσμα αυτής της αλλοτριώσεως από τον Θεόν ως δημιουργόν και από την κτίσιν ήτο να βλέπη ο άνθρωπος εις την φύσιν ένα αντικείμενον κυριαρχίας και εκμεταλλεύσεως (βλ. Max Scheler, Wesen und Formen de Sympathie, Άπαντα VII, σ. 92 93). η αλματώδης ανάπτυξις της επιστήμης και της τεχνολογίας που ηκολούθησε, παρά τα μοναδικά ευεργετήματά της δια την ανθρωπίνην ζωήν, είναι βέβαιον ότι ετροφοδότησε την έπαρσιν του ανθρώπου έναντι της φύσεως και τάσεις αντικειμενοποιήσεως και χειραγωγήσεώς της.
Έχει λεχθή ότι η σύγχρονος οικολογική κρίσις είναι κρίσις του ιδίου του ανθρώπου, της ελευθερίας του, του πολιτισμού του, της θρησκείας και των ιδεολογιών του. Πρόκεται περί πνευματικής κρίσεως, η οποία απαιτεί αντιμετώπισιν εις το επίπεδον του πνεύματος, της νοοτροπίας, των αξιών. Πρέπει να υπερβαθή η στάσις του έχειν ως καθοριστικού τρόπου υπάρξεως, να μεταβώμεν από το έχειν εις το είναι, από την κτητικήν εις την μετοχικήν σχέσιν με τον κόσμον.
Η πρότασις της Μεγάλης Εκκλησίας είναι να συνειδητοποιήσωμεν ότι δεν είμεθα εξουσιασταί και κυρίαρχοι, αλλά «ιερείς» και «φύλακες» της δημιουργίας, ότι οφείλομεν να εκφράζωμεν απέναντι εις την δημιουργίαν το ευχαριστιακόν και το ασκητικόν ήθος της Ορθοδοξίας. Πρέπει να διδασκώμεθα από τον ευλογημένον τρόπον του βίου των πιστών, οι οποίοι επί μακρούς αιώνας προσεκόμιζον εις τους ναούς μας «τον σίτον, τον οίνον και το έλαιον», δια να τα αγιάση ο ιερεύς και να αγιασθή η ζωή και οι κόποι των. Οφείλομεν να εμπνεώμεθα από το θυσιαστικόν φρόνημα και το δοξολογικόν ήθος εκείνων, οι οποίοι, όπως έχει γραφή, «δεν θεωρούσαν τίποτε δικό τους κατόρθωμα, τίποτε αυτονόητο, ούτε την υγεία, ούτε το ψωμί, ούτε το νερό, και δοξολογούσαν τον Θεό καθημερινά για το δώρο της ζωής, βίωναν την ιερότητα της κτίσης και έβλεπαν παντού την σφραγίδα και την χάρη του Θεού». το επιχείρημα, ότι αυτό το ευχαριστιακόν, δοξολογικόν και ασκητικόν ήθος δεν είναι δυνατόν να βιωθή εις το σύγχρονον κοινωνικόν, οικονομικόν και πολιτισμικόν περιβάλλον είναι τελείως σαθρόν.
Η ιδία η ζωή της Εκκλησίας είναι νίκη εναντίον όλων των δυνάμεων, αι οποίαι συμβάλλουν ιδεολογικώς και εν τη πράξει εις την καταστροφήν της φύσεως και την διατάραξιν των ανθρωπίνων σχέσεων, δυνάμεων όπως ο ατομοκεντρισμός, η πλεονεξία, ο καταναλωτισμός, η αδιαφορία δια τον πλησίον, η αλαζονία της γνώσεως κ.α. δεν συμβιβάζεται με την ζωήν και την θεολογίαν της Εκκλησίας να βλέπωμεν και να χρησιμοποιώμεν τον συνάνθρωπον ως αντικείμενον και την κτίσιν ως χρήσιμον υλικόν.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, παρά τας πρωτοφανείς προόδους εις τους τομείς της επιστήμης και του πολιτισμού, δεν ημπορεί να αισθάνεται υπερήφανος δια την στάσιν του απέναντι εις το φυσικόν περιβάλλον. το σύγχρονον παγκόσμιον οικολογικόν πρόβλημα έχει σαφή ανθρωπογενή αίτια. Μάλιστα, ενώ γνωρίζομεν το μέγεθος της απειλής, δεν αλλάζομεν συμπεριφοράν. δεν μας συνετίζουν η κλιματική αλλαγή, η ραγδαία μείωσις της βιοποικιλότητας, αι καταστροφικαί πυρκαϊαί, η ρύπανσις της ατμοσφαίρας και των θαλασσών, αι κοινωνικαί επιπτώσεις της οικολογικής κρίσεως. Δυστυχώς, πολλοί πιστεύουν, αφελώς, ότι το πλανητικόν οικοσύστημα έχει την δύναμιν να ανανεώνεται και να αποκαθίσταται αφ εαυτού.
Επαινούμεν κάθε προσπάθειαν, η οποία συμβάλλει εις την ευαισθητοποίησιν δια το σύγχρονον οικολογικόν πρόβλημα, εις την κινητοποίησιν και συνεργασίαν δια την προστασίαν της απειλουμένης δημιουργίας. η κλιματική αλλαγή είναι μία σκληρά πραγματικότης με πλανητικάς επιπτώσεις. και είναι βέβαιον, ότι το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται με την ενασχόλησιν με τας επιπτώσεις της κρίσεως.
Είναι προφανές ότι η πορεία προς ένα βιώσιμον μέλλον οικολογικής ισορροπίας και αειφορίας έχει τους όρους του : την οικολογικήν οικονομίαν, αλλαγήν εις την αγροτικήν και την βιομηχανικήν παραγωγήν, εις την παραγωγήν και την χρήσιν της ενεργείας, εις τας μεταφοράς και τας μετακινήσεις, νέα καταναλωτικά πρότυπα, προστασίαν των θαλασσών, των δασών, της ατμοσφαίρας, μίαν ριζικήν στροφήν εις την πολεοδομίαν και την οργάνωσιν της ζωής εις τας συγχρόνους μεγαλουπόλεις, μίαν νέαν ισορροπίαν δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος.
Στοιχείον αυτού του οικοφιλικού πολιτισμού είναι και η ειρήνη μεταξύ των λαών, των θρησκειών και των πολιτισμών. εις την πρόσφατον Εγκύκλιον της Ινδίκτου ανεφέρθημεν εις τας περιβαλλοντικάς καταστροφάς, τας οποίας προεκάλεσεν η επίθεσις της Ρωσσικής Ομοσπονδίας κατά της Ουκρανίας, πέραν των ανθρωπίνων απωλειών. Ετονίσαμεν ότι κάθε πολεμική ενέργεια είναι και πόλεμος κατά της φύσεως. ο κίνδυνος πυρηνικού ολοκαυτώματος, η ρύπανσις του εδάφους, των υδάτων και της ατμοσφαίρας από τους βομβαρδισμούς, η αχρήστευσις καλλιεργησίμων εκτάσεων και η καταστροφή του δασικού πλούτου, αυτά και πολλά άλλα δεινά του πολέμου αποκαλύπτουν την σημασίαν της ειρήνης ως όρου δια την προστασίαν της κτίσεως. ο αγών δια την ειρήνην είναι συμβολή εις την διάσωσιν του φυσικού περιβάλλοντος.
Επιθυμούμεν επίσης να τονίσωμεν ότι το σύγχρονον κυρίαρχον πρότυπον οικονομικής αναπτύξεως επιτείνει την οικολογικήν κρίσιν και λειτουργεί κατά του αληθούς συμφέροντος του ανθρώπου. δεν συμφωνούμεν με εκείνους, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή απέναντι εις την προσανατολισμένην αποκλειστικώς εις την μεγιστοποίησιν του κέρδους οικονομικήν δραστηριότητα, η οποία εκτυλίσσεται χωρίς να υπολογίζωνται αι οικολογικαί επιπτώσεις της. Πιστεύομεν εις την προτεραιότητα της «οικολογικής οικονομίας» και εις την δύναμιν της αλληλεγγύης. η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη 2016), υπεγράμμισεν ότι «η οικονομία οφείλει να ερείδεται επί ηθικών αρχών» και «να συνδυάζη την αποτελεσματικότητα μετά δικαιοσύνης και κοινωνικής αλληλεγγύης» (η αποστολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας εις τον σύγχρονον κόσμον, ΣΤ, § 3 και 4).
Είμεθα υπερήφανοι δια το γεγονός ότι το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, πρώτον μεταξύ των ΧριστιανικώνΕκκλησιών και των Ομολογιών, ανέδειξε το οικολογικόν μήνυμα του Χριστιανισμού και παρουσίασε την εκκλησιαστικήν ζωήν ως «εφηρμοσμένην οικολογίαν». Δεν είναι δυνατόν να ομολογώμεν πίστιν εις τον Θεόν και να καταστρέφωμεν την «καλήν λίαν» δημιουργίαν του. Η καταστροφή της κτίσεως είναι αμάρτημα. αι οικολογικαί δράσεις της Μεγάλης Εκκλησίας συνεχίζονται με νέας πρωτοβουλίας, με έμφασιν εις την ευρυτέραν κινητοποίησιν ενώπιον της κλιματικής αλλαγής, καθώς και με την ένταξιν της οικολογικής θεματικής εις τον διαχριστιανικόν διάλογον και την διαθρησκειακήν συνεργασίαν.
Εκλεκτοί παρόντες,
Ενώπιόν σας, ενώπιον διακεκριμένων μελών της κοινωνίας και της εκπαιδευτικής κοινότητος, εντεύθεν και εκ Βορείου Ελλάδος, επιθυμούμεν να εξάρωμεν την αξίαν της περιβαλλοντικής παιδείας δια την πορείαν των ανθρωπίνων πραγμάτων και δια την προστασίαν της φύσεως. Η περιβαλλοντική αγωγή οφείλει να αποτελή κεντρικήν διάστασιν της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Εμπιστευόμεθα εις τους εκπαιδευτικούς και εις τον ενθουσιασμόν και την υπευθυνότητα της νέας γενεάς, η οποία κατανοεί την σοβαρότητα του προβλήματος και την αξίαν της ιδικής της ευθύνης δια το μέλλον, απέναντι εις την μεγαλυτέραν ίσως κρίσιν εις την ιστορίαν της ανθρωπότητος, με τεραστίας κοινωνικάς προεκτάσεις. δια την αντιμετώπισιν αυτής της απειλής δεν αρκούν αι πολιτικαί αποφάσεις, η επιστημονική γνώσις και η τεχνολογία, τα οικολογικά κινήματα και τα συνέδρια, αλλά απαιτείται εν νέον ήθος, μία νέα αξιολογία, ώστε να θεραπεύσωμεν όχι μόνον τα συμπτώματα, αλλά το πνεύμα που εδημιούργησε και τροφοδοτεί αυτήν την κρίσιν.
Πάμπολλα δια το μέλλον της ανθρωπότητος, και εις το σημείον αυτό, εξαρτώνται από το εάν και κατά πόσον η εκπαίδευσις θα επιτύχη να μεταδώση εις την νέαν γενεάν τας αρχάς του οικολογικού ήθους, τον σεβασμόν της ανθρωπίνης αξιοπρεπείας και των πνευματικών αξιών. Επαναλαμβάνομεν, ότι μία παιδεία χωρίς οικολογικόν, ανθρωπιστικόν και πνευματικόν προσανατολισμόν είναι παρωδία παιδείας. η ανθρωπότης δεν πρέπει να λησμονήση ότι αι μεγάλαι προκλήσεις, ενώπιον των οποίων ευρίσκεται, είναι αδύνατον να αντιμετωπισθούν επί τη βάσει πραγματιστικών επιλογών, οικονομοκεντρικών και τεχνοκρατικών διαχειριστικών μέτρων, άνευ προσανατολισμού εις τας πνευματικάς αξίας.
Κατακλείοντες, εκφράζομεν και πάλιν την ικανοποίησίν μας δια την συνεργασίαν της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας και Ωλένης και της τοπικής κοινωνίας του Νομού Ηλείας με το Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, το οποίον εκφράζει το πνεύμα της Μεγάλης Εκκλησίας, πνεύμα πιστότητος εις την Παράδοσιν των Αποστόλων και των Πατέρων, ανοικτοσύνης και μερίμνης δια τον άνθρωπο και τον κόσμον. Συγχαίρομεν επίσης όλους τους συνδιοργανωτάς και συντονιστάς της Ημερίδος, τους Ελλογιμωτάτους ομιλητάς, και πάντας υμάς τους συμμετέχοντας εις αυτήν. ο Θεός της αγάπης να χαρίζη εις όλους σας πάντα τα σωτηριώδη δωρήματα Αυτού.
Ευχαριστούμεν δια την προσοχήν σας!