“Δεν είδα γύρω μου να σέβεται κανείς τον άνθρωπο, αλλά τον πλούτο, τη δύναμη, την εξουσία, τη μοχθηρία, την ατιμία….”
Ματωμένα Χώματα
Σαν σήμερα στις 23 Σεπτεμβρίου 2004 σβήνει η πιο βιωματική και αγωνιστική λογοτεχνική πένα του 20ου αιώνα που ανήκε στην Διδώ Σωτηρίου.
Στις 18 Φεβρουαρίου 1909 στο χωριό Κιρκιντζέ του Αϊδινίου της Μικράς Ασίας γεννήθηκε η Διδώ Σωτηρίου. Το πραγματικό της επώνυμο ήταν Παππά, αλλά μετά τον γάμο της με τον καθηγητή Μαθηματικών, Πλάτωνα Σωτηρίου αποφάσισε να κρατήσει το δικό του.
Το 1919, πριν την απόβαση των ελληνικών στρατευμάτων, μετακομίζει με την οικογένειά της στη Σμύρνη. Σε ηλικία μόλις δέκα ετών, με έντονο το αίσθημα καλοσύνης και φιλανθρωπίας θα δημιουργήσει έναν σύλλογο, ώστε να προσφέρει φαγητό και φροντίδα στους ζητιάνους της περιοχής!
Το 1922 ο ελληνικός στρατός ηττάται. Οι επαφές του πατέρα της με την υψηλή τάξη ενημέρωσαν έγκαιρα την οικογένεια Παππά για το γεγονός. Έτσι λίγο πριν την καταστροφή της Σμύρνης εγκατέλειψε τη Μικρά Ασία και εγκαταστάθηκε στον Πειραιά.
Στην Ελλάδα πλέον τελείωσε τις γυμνασιακές σπουδές της και συνέχισε με σπουδές γαλλικής φιλολογίας στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στη Σορβόννη.
Tο 1933 παντρεύτηκε τον φωτισμένο εκπαιδευτικό Πλάτωνα Σωτηρίου.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 εντάχθηκε στις γραμμές του Αριστερού κινήματος, του οποίου υπήρξε δραστήριο μέλος. Στην Κατοχή έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση και στα μετεμφυλιακά χρόνια, βρέθηκε στη δίνη των γεγονότων όταν η αδελφή της, Έλλη Παππά, σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο, στην ιστορική δίκη του 1951. Δεν έφτασε όμως στο εκτελεστικό απόσπασμα γιατί η κυβέρνηση Πλαστήρα δεν θέλησε να εκτελέσει μητέρα βρέφους.
H Διδώ Σωτηρίου δόθηκε με πάθος στην δημοσιογραφία. Διακρίθηκε με τη σειρά καθημερινών άρθρων για τη διεθνή επικαιρότητα, τις ζωντανές ανταποκρίσεις και τα ρεπορτάζ. Συνεργάστηκε αποκλειστικά με έντυπα της Αριστεράς – με τον «Ριζοσπάστη» ως το 1947 και την «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» και από το 1953 με την «Αυγή» και το περιοδικό «Oι δρόμοι της ειρήνης».
Mε την λογοτεχνία ασχολήθηκε σποραδικά. Tο πρώτο της μυθιστόρημα, «Oι νεκροί περιμένουν» κυκλοφόρησε το 1959, για να ακολουθήσουν «τα Ματωμένα χώματα» (1962), «η Εντολή» (1976) και το «Κατεδαφιζόμεθα» (1982).
Έχει γράψει επίσης θεατρικά μονόπρακτα, μελέτες, βιβλία για εφήβους, καθώς και ιστορικά δοκίμια: «H Μικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο» (1975) και «Tα πρώτα βήματα του Ψυχρού Πολέμου» (γραμμένο το 1948, εκδόθηκε το 2009). To 2004 εκδόθηκε σειρά διηγημάτων της με τον τίτλο «Τυχαίο συναπάντημα και άλλες ιστορίες», το 2011 το μυθιστόρημά της «Τα παιδιά του Σπάρτακου», το 2014 η μυθιστορηματική βιογραφία «Ηλέκτρα», το 2018 η συλλογή κειμένων της με τίτλο «Ανασκαφές» και το 2019 τα διηγήματά της με τίτλο «Ήρωες και Αντιήρωες». Τριάντα διηγήματα 1931-1991.
Έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Έχει βραβευτεί με το βραβείο Iπεκτσί (1985), το κρατικό Eιδικό Βραβείο Λογοτεχνίας (1989), το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο της προσφοράς της (1990) και τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος (1995).
Το 1995 πρόσφερε ως δωρεά την οικία της στο Υπουργείο Πολιτισμού. Η ίδια έζησε σε ενοικιαζόμενο σπίτι και πέθανε πλήρης ημερών σε ηλικία 95 χρόνων το 2004.
Η Διδώ Σωτηρίου αγωνίστηκε, αντιστάθηκε, πάλεψε, βίωσε όλα τα μεγάλα γεγονότα, αλλά δε δείλιασε. Όλα όσα βίωσε τα έγραψε για να παραμείνουν αξέχαστα ιστορικά ντοκουμέντα. Γιατί δε μας επιτρέπεται να ξεχάσουμε ποτέ! Άλλωστε όπως είπε και η ίδια,
«Οι μνήμες πρέπει να μετουσιώνονται σε τέχνη».
Η πένα της Διδώς Σωτηρίου μας φέρνει κοντά στους προβληματισμούς και τις τραυματικές εμπειρίες της μικρασιατικής καταστροφής, της γενιάς της κατοχής και της γενιάς του εμφυλίου, για να μας ζεστάνει τελικά με τη θέρμη της ανθρωπιάς και της ελπίδας που δε χάνεται, όσο αγωνίζεσαι με ελληνική καρδιά!!
Πηγή: Εστία Νέας Σμύρνης