Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος μαζί με τον Πάπα Φραγκίσκο συμμετείχαν την Τρίτη, 5 Οκτωβρίου, στη συνεδρίαση στρογγυλής τράπεζας στην Αίθουσα Clementine του Βατικανού, με θέμα τον ρόλο της Θρησκείας στην Παιδεία, με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Εκπαιδευτικών.
Ο Πατριάρχης και ο Πάπας απηύθυναν χαιρετισμό, όπως και οι εκπρόσωποι όλων των Εκκλησιών και Θρησκευτικών Κοινοτήτων που είχαν προσκληθεί, μαζί με την αρμόδια εκπρόσωπο της UNESCO.
Το βράδυ της ίδιας ημέρας, ο Παναγιώτατος παρακάθισε στο δείπνο που παρέθεσε προς τιμήν του ο κ. Lütfullah Göktaş, Πρέσβης της Τουρκικής Δημοκρατίας στο Βατικανό.
Ακολουθεί η εμπνευσμένη ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, όπου τονίζει πως ο αυθεντικός διδάσκαλος αποτελεί το μέγιστο κεφάλαιο της παιδείας, διαμηνύοντας, μεταξύ άλλων, ότι η ποιότητα των οραμάτων μιας κοινωνίας κρίνεται από το πως αυτή αξιολογεί και οργανώνει την εκπαίδευση της νέας γενεάς:
Αγιώτατε,
Τιμιώτατοι εκπρόσωποι των θρησκειών,
Εκλεκτή Ομήγυρις,
Η εκπαίδευσις της νέας γενεάς ανήκει εις τα δυσκολώτερα προβλήματα, τα οποία καλούνται να λύσουν αι κοινωνίαι. Εις την εποχήν μας, εις το ουσιαστικώς πολύπλοκον έργον της παιδείας προστίθενται και νέαι δυσχέρειαι, αι οποίαι συνδέονται με τα σημεία των καιρών. Η αλματώδης ανάπτυξις της επιστήμης και της τεχνολογίας, η έκρηξις των πληροφοριών και το διαδίκτυον, το φαινόμενον της παγκοσμιοποιήσεως και η παντοκρατορία των οικονομικών κριτηρίων, η εκκοσμίκευσις, αι κοινωνικοπολιτικαί εξελίξεις, η πολυπολιτισμικότης και ο πλουραλισμός, ο αγών διά τας πολιτισμικάς ταυτότητας, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός κ. α., δημιουργούν ισχυρούς κλυδωνισμούς εις τον θεμελιώδη διά την κοινωνίαν και τον πολιτισμόν αυτόν χώρον. Πολύτιμοι παραδόσεις κλονίζονται, η ελευθερία του ανθρώπου παρανοείται ως «τέχνη αποφυγής των δεσμεύσεων», διαδίδεται παγκοσμίως ο ατομοκεντρισμός και ο δικαιωματισμός. Τοιουτοτρόπως, καθίσταται λίαν δυσχερής η διατήρησις του ανθρωπιστικού προσανατολισμού της παιδείας και του παιδαγωγικού χαρακτήρος του σχολείου.
Εκ της ελληνικής αρχαιότητος προέρχεται η θεώρησις της παιδείας ως «περιαγωγής της ψυχής» προς το αγαθόν (Πλάτωνος, Πολιτεία, 518 d). Η ελληνική σοφία απεφάνθη επίσης, ότι η αληθής παιδεία δεν μας προετοιμάζει απλώς διά να επιτυγχάνωμεν ο,τι επιθυμούμεν, αλλά διά να επιθυμώμεν το «δέον», αυτό το οποίον υπηρετεί την αρετήν και την αλήθειαν. Όντως, η παιδεία αναφέρεται εις αυτό που οφείλει να είναι ο άνθρωπος και όχι εις ο,τι είναι.
Σήμερον αποκαλύπτεται εκ νέου η ζωτική σημασία της λειτουργίας της αγωγής ως «παιδείας αξιών», η οποία στρέφει τον άνθρωπον προς τα ουσιώδη του βίου. Επειδή δε η μετάδοσις των αξιών διέρχεται διά της ορθής σχέσεως διδασκάλου και μαθητού, τονίζεται εκ νέου ο παιδαγωγικός ρόλος του διδασκάλου και η σπουδαιότης της μαθητείας.
Ο γνήσιος διδάσκαλος και ο μαθητής αποτελούν πολυτίμους κατακτήσεις, αι οποίαι δεν απεμπολούνται, αλλά φυλάσσονται ως κόρη οφθαλμού. Ο διδάσκαλος, ο οποίος διαχειρίζεται την παιδικήν και την εφηβικήν ηλικίαν, κατά την οποίαν τίθενται αι βάσεις διά τον αξιολογικόν προσανατολισμόν και την διαμόρφωσιν του χαρακτήρος του ανθρώπου, δεν είναι εις ανώνυμος παράγων της εκπαιδεύσεως, ο οποίος μεταδίδει χρηστικάς γνώσεις, αλλά ο παιδαγωγός που βοηθεί τον μαθητήν να αποκτήση αισθητήριον διά το βάθος των πραγμάτων, να ιεραρχήση τας επιθυμίας και τους στόχους του, να κατανοήση την αξίαν της κοινωνικής ευθύνης. Απευθύνεται πάντοτε εις την ελευθερίαν του νέου ανθρώπου και αποβλέπει εις την στήριξίν του εις τον αγώνα διά την ορθήν χρήσιν της. Δεν επιβάλλει, αλλά προτρέπει, προσκαλεί, συμπορεύεται, εν επιγνώσει ότι η ελευθερία και η υπευθυνότης θέλουν χρόνον και προσπάθειαν διά να ριζώσουν και να αναπτυχθούν. Ο διδάσκαλος διδάσκει με αυτό που είναι, με την προσωπικότητα, με την ακτινοβολίαν της ψυχής του, με το παράδειγμά του, με την απροϋπόθετον ταύτισίν του με την «αγίαν αποστολήν» του.
Με όλα αυτά μετατρέπει τα παιδιά εις πραγματικούς «μαθητάς», οι οποίοι αναγνωρίζουν τον μόχθον και το ενδιαφέρον του διδασκάλου δι’ αυτούς, και η ιδέα της «μαθητείας» εγγράφεται εις την συνείδησίν των ως τιμαλφεστάτη παρακαταθήκη δι’ ολόκληρον την ζωήν των. Είναι βέβαιον, ότι ο εκπαιδευτικός χωρίς αυτό το «ήθος του δασκάλου» δεν δύναται να ασκήση αποτελεσματικώς το έργον παιδείας. «Μόνον η ιδέα που ‘γίνεται σάρκα’ μπορεί να επιδράσει στον άνθρωπο. Η ιδέα που παραμένει λόγος, μπορεί να αλλάξει μόνον λόγια». Όντως, ο αυθεντικός διδάσκαλος αποτελεί και σήμερον το μέγιστον κεφάλαιον της παιδείας.
Είναι αυτονόητον, ότι μόνον γνήσιοι διδάσκαλοι δύνανται να συμβάλουν εις την θετικήν αντιπετώπισιν των συγχρόνων μεγάλων προκλήσεων εις τον χώρον της παιδείας. Αυτοί θα διαδραματίσουν σημαντικόν ρόλον εις την υπέρβασιν των δυσκολιών εις την εκπαίδευσιν, τας οποίας έχει προκαλέσει και συνεχίζει να δημιουργή η πανδημία του κορωνοιού Covid – 19. Αυτοί θα αναδεικνύουν την σημασίαν της σχολικής θρησκευτικής αγωγής διά την πνευματικήν και κοινωνικήν ανάπτυξιν των νέων, και θα διδάξουν εις την νέαν γενεάν την λειτουργίαν του διαλόγου, το πνεύμα της διαπολιτισμικότητος και την αξίαν της ειρηνικής συμβιώσεως με τον άλλον, τον διαφορετικόν.
Επιθυμούμεν να εξάρωμεν την συμβολήν της θρησκευτικής αγωγής εις το ζήτημα της συνυπάρξεως των διαφορετικών εις τας συγχρόνους πολυπολιτισμικάς κοινωνίας. Εν τω πλαισίω της, τα παιδιά και οι νέοι θα κατανοούν ότι το ενδιαφέρον διά την ανάπτυξιν της ιδικής των θρησκευτικής ταυτότητος όχι μόνον δεν συνιστά εμπόδιον διά την επικοινωνίαν με τον διαφορετικόν, αλλά ότι αποτελεί βάσιν και προϋπόθεσιν διά την ανοικτοσύνην προς τον άλλον. Μόνον όσοι έχουν ταυτότητα και την εκτιμούν, δύνανται να επιδείξουν γνήσιον ενδιαφέρον και διά την ταυτότητα του άλλου, δι’ επικοινωνίαν και συνεργασίαν μετ’ αυτού.
Η παρουσία και η ορθή οργάνωσις της θρησκευτικής αγωγής εις τον χώρον της εκπαιδεύσεως είναι ζωτικής σημασίας διά το μέλλον της ανθρωπότητος. Οι νέοι πρέπει να διδάσκωνται την θρησκείαν, η οποία τονίζει την πνευματικήν ταυτότητα και τον αιώνιον προορισμόν του ανθρώπου, δίδει απαντήσεις εις τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα και εις την αναζήτησιν νοήματος ζωής, καθορίζει την ιδιοπροσωπίαν λαών και πολιτισμών, έχει διασώσει πολυτιμοτάτας πνευματικάς παραδόσεις, τον σεβασμόν προς την δημιουργίαν, αντιστέκεται εις τας τάσεις, αι οποίαι οδηγούν εις την φαλκίδευσιν της ιερότητος του ανθρωπίνου προσώπου, και δύναται να συμβάλη καθωριστικώς εις την ειρήνην και την καταλλαγήν, εις την ανάπτυξιν ενός πολιτισμού αλληλεγγύης και αδελφοσύνης.
Εν όψει του γεγονότος ότι η θρησκεία χρησιμοποιείται σήμερον συχνάκις από φονταμενταλιστικούς κύκλους ως όχημα διασπάσεων και συγκρούσεων, η ορθή θρησκευτική αγωγή, ως παιδεία ειρήνης, αποκτά ιδιαιτέραν επικαιρότητα. Προετοιμάζει τα παιδιά και τους νέους διά να συμμετάσχουν εις την οικοδομήν ενός κόσμου ειρήνης, όπου ο άνθρωπος θα βλέπη εις το πρόσωπον του συνανθρώπου του τον αδελφόν και όχι τον επίβουλον ή ακόμη και τον εχθρόν.
Αγιώτατε,
Εκλεκτοί παρόντες,
Η ποιότης των οραμάτων μιάς κοινωνίας κρίνεται από το πως αυτή αξιολογεί και οργανώνει την εκπαίδευσιν της νέας γενεάς, από το πως βλέπει το σχολείον και τους σκοπούς της παιδείας, τον ρόλον του διδασκάλου και του μαθητού. Συγχαίρομεν τους διοργανωτάς της παρούσης συναντήσεως, αφιερωμένης εις το ανεξάντλητον θέμα της παιδείας εν αναφορά προς την θρησκείαν, και ευχαριστούμεν διά την ευκαιρίαν να απευθύνωμεν την παρούσαν προσφώνησιν προς πάντας υμάς.
Ευχαριστούμεν διά την προσοχήν σας!
