Ο νεαρός τότε Αναστάσιος Κεφαλάς μετέβη το 1867 στο νησί όπου έμεινε για 10 χρόνια και υπηρέτησε ως δημοδιδάσκαλος στο χωριό Λιθί. Η σημαντική συμβολή της διαπρεπούς οικογένειας Χωρέμη στην σταδιοδρομία του
Το νησί της Χίου είχε τη μεγάλη ευλογία να φιλοξενήσει επί δέκα έτη τον Άγιο Νεκτάριο, ως λαϊκό αρχικά και στη συνέχεια ως μοναχό και κληρικό. Όπως είναι γνωστό, μετά τη διαμονή του στην Κωνσταντινούπολη για περίπου έξι χρόνια, ο νεαρός τότε Αναστάσιος Κεφαλάς μεταβαίνει το 1867 στη Χίο, όπου θα υπηρετήσει ως δημοδιδάσκαλος στο χωριό Λιθί.
Ο νεαρός δάσκαλος αγάπησε τους ανθρώπους του Λιθίου, τους οποίους, όπως αναφέρει ο Χρ. Μονιάδης στο βιβλίο του «Ο Ληθής», ο Άγιος τους αποκαλούσε «οι καλοί μου ψαράδες» (το Λιθί ήταν ψαροχώρι). Και διατήρησε στενό δεσμό μαζί τους, ακόμη κι όταν, ως ιερομόναχος ήδη, αναχώρησε από το νησί.
Την εποχή που ο Άγιος εγκαταστάθηκε στο νησί, ο μοναχισμός στη Χίο βρισκόταν σε ακμή μεγάλη. Εχοντας την παράδοση των Κολλυβάδων πατέρων που είχαν ζήσει εκεί μέχρι τη σφαγή (Άγιος Μακάριος Νοταράς, Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος, Άγιος Νικηφόρος ο Χίος), ο λαός της Χίου ήταν ιδιαίτερα ευλαβής, η Νέα Μονή μολονότι δεν είχε πια την παλιά της αίγλη, συνέχιζε να είναι ένα μεγάλο μοναστικό κέντρο, ενώ παράλληλα νέες οσιακές μορφές εμφανίζονταν στη σκηνή, αναδεικνυόμενοι σε μεγάλους πνευματικούς οδηγούς και στηρίγματα για τον λαό του Θεού: Ο Όσιος Παρθένιος, ο μεγάλος ασκητής του Προβατείου όρους, ο κτίτορας της Μονής του Αγίου Μάρκου και Όσιος Παχώμιος στην σκήτη των Αγίων Πατέρων, οι οποίοι είχαν λάβει το μοναχικό σχήμα στη Νέα Μονή.
Ο νεαρός δάσκαλος, που η καρδιά του ήταν προσανατολισμένη στον μοναχισμό, είχε γνωρίσει τους δύο μεγάλους Γέροντες και ο Παχώμιος επρόκειτο να γίνει ο πνευματικός πατέρας και οδηγός του. Ο πολύ στενός πνευματικός και φιλικός τους δεσμός, διατηρήθηκε μέχρι το οσιακό τέλος του Γέροντα.
ΔΟΚΙΜΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ
Έχοντας πάρει τις αποφάσεις του, με την ευχή του Γέροντά του, ο Αναστάσιος Κεφαλάς το 1873 εισέρχεται ως δόκιμος μοναχός στην Ιερά Βασιλική Νέα Μονή της Χίου. Τρία χρόνια αργότερα, στις 7 Νοεμβρίου του 1876, κείρεται μοναχός και παίρνει το όνομα Λάζαρος. Η κλίση του Αγίου ήταν στον μοναχισμό. Δεν επιθυμούσε τον κοσμικό βίο, ακόμη και ως κληρικός. Δέχθηκε όμως πολλές πιέσεις, λόγω της βαθύτατης και ευρύτατης θεολογικής και θύραθεν παιδείας του, που τον ανάγκασαν να στραφεί στον κοσμικό κλήρο. Λίγους μήνες μετά την κουρά του ο μοναχός Λάζαρος θα χειροτονηθεί εις Διάκονον από τον τότε Μητροπολίτη Χίου Γρηγόριο και θα λάβει το όνομα Νεκτάριος.
Το Γυμνάσιο της Χίου ήταν το εκπαιδευτικό καθίδρυμα που διαδέχθηκε την περίφημη πριν την Σφαγή Σχολή του νησιού, με τεράστια ακτινοβολία σε όλη την καθ’ ημάς Ανατολή, αφού, εκτός των άλλων, είχε την τύχει να έχει σαν σχολάρχη της ως το 1807 περίπου τον Αγιο Αθανάσιο τον Πάριο.
ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ
Την εποχή που ζούσε στο νησί ο Άγιος Νεκτάριος, το γυμνάσιο της Χίου συνέχιζε να διατηρεί την πλούσια εκπαιδευτική του παράδοση. Ο Άγιος, που ήταν πάντοτε φιλομαθής, παρακολούθησε εκεί γυμνασιακά μαθήματα με γυμνασιάρχη τον Γεώργιο Σουρία, έναν σπουδαίας φήμης εκπαιδευτικό, που διηύθυνε το Γυμνάσιο από το 1862 ως τον θάνατό του το 1862.
Το ανέδειξε σε εκπαιδευτικό ίδρυμα υψηλών προδιαγραφών, ώστε να είναι το μόνο ελληνικό σχολείο του εξωτερικού του οποίου τους αποφοίτους το Πανεπιστήμιο Αθηνών τους δεχόταν ως φοιτητές χωρίς εξετάσεις.
Χιώτες ήταν δύο αδελφοί που βοήθησαν και στήριξαν ιδιαίτερα τον Αγιο στις σπουδές και τη σταδιοδρομία του. Πρόκειται για τους αδελφούς Ιωάννη και Δημοσθένη Χωρέμη. Η οικογένεια Χωρέμη ήταν από τις δıαπρεπέστερες του νησιού.
Ο πατέρας τους ήταν εκ των προκρίτων της Χίου. Κατά την περίοδο της σφαγής κατόρθωσε να διαφύγει στη Σύρο, όπου γεννήθηκε ο γιος του Ιωάννης το 1827. Τα αδέλφια του Μικές και Δημοσθένης, γεννήθηκαν το 1832 και το 1838 αντίστοιχα. Λέγεται ότι ο Ιωάννης Χωρέμης είχε παρευρεθεί στη χειροτονία του Αγίου και εντυπωσιάστηκε από την προσωπικότητά του.
Απ’ όσο φαίνεται, πρέπει και οι τρεις αδελφοί να στήριξαν οικονομικά και ηθικά τον Άγιο, κυρίως όμως, όσοι αναφέρονται στον σύνδεσμό του με τον Χωρέμη, εννοούν κυρίως τον Ιωάννη.
Ο Ιωάννης Χωρέμης είχε δημιουργήσει μεγάλο εμπορικό οίκο, με δραστηριότητες σε πολλά μέρη, κυρίως όμως στην Αίγυπτο, όπου ίδρυσε μεγάλη βιομηχανία και ευρύ εμπόριο βαμβακιού. Γαμπρός του ήταν ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Έζησε στην Αίγυπτο ως το 1876, όπου κέρδισε την αμέριστη αγάπη και υπόληψη της ελληνικής παροικίας, για τα συμφέροντα της οποίας μόχθησε πρόθυμα και ακούραστα, πρωταγωνιστώντας σε κάθε πατριωτική και κοινωφελή ενέργεια, ενώ δαπάνησε αφειδώλευτα από την προσωπική του περιουσία για φιλανθρωπικά έργα.
Αλλά και μετά τη μετάβασή του στην Αθήνα, ήταν το ίδιο πρόθυμος να συνδράμει σε κάθε φιλανθρωπικό ή κοινωφελές έργο. Υπήρξε μέλος της Επιτροπής για την ανέγερση του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» και εργάστηκε με ιδιαίτερο ζήλο και για το Οφθαλμιατρείο, ενώ συνετέλεσε τα μέγιστα για την ίδρυση του Δρομοκαϊτείου.
Όπως μας πληροφορεί ο βιογράφος του, για όλα αυτά τα κοινωφελή ιδρύματα, «πλὴν τῶν φώτων καὶ τῆς πολυτίμου πνευματικῆς ἐργασίας, περέσχε γενναίαν καὶ τὴν ὑλικὴν αὐτοῦ συνδρομήν». Μπορούμε λοιπόν να πούμε με βεβαιότητα ότι συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγάλων εθνικών ευεργετών, χωρίς πουθενά σχεδόν να προβάλλεται το όνομά του.
ΕΘΝΙΚΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ ΚΑΙ ΦΛΟΓΕΡΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΗΣ
Το 1881 έγινε ο πολύνεκρος σεισμός που ισοπέδωσε τη Νότια και την Κεντρική Χίο. Ο Ιωάννης Χωρέμης έσπευσε να δαπανήσει τεράστια ποσά για την ανοικοδόμηση των ισοπεδωμένων σπιτιών, των σχολείων, των ναών. Δεν έπαψε να ευεργετεί τόσο τα δημόσια πράγματα, όσο και πολλούς ιδιώτες που είχαν περιέλθει σε δεινή οικονομική κατάσταση.
Αγαπήθηκε τόσο πολύ από τους συμπατριώτες του, ώστε ο δήμος τον ονόμασε «Ηγεμόνα της Χίου». Ηταν ο μόνος από τους επαναπατρισθέντες Χιώτες που εγκαταστάθηκε στο νησί του και έκτισε ένα επιβλητικό οικοδόμημα για κατοικία του, με σκοπό να ενθαρρύνει τους συμπατριώτες του. Εξέφρασε δε την επιθυμία να θαφτεί στο νησί του. Ήταν επίσης φλογερός πατριώτης, από κείνους που ονειροπολούσαν την ανάσταση του Γένους και την πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας.
Έτσι, η καταστροφική ήττα της Ελλάδας στον πόλεμο του 1897 υπήρξε γι αυτόν πλήγμα που δεν μπόρεσε να το αντέξει, παρά την πίστη και την αισιοδοξία που τον χαρακτήριζαν πάντα. Λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1897, ο μεγάλος ευπατρίδης Ιωάννης Χωρέμης θα άνοιγε πανιά για την αιώνια πατρίδα. Εκεί θα τον προέπεμπαν οι ευχές του πλήθους των ανθρώπων που ευεργετήθηκαν από αυτόν, και ξεχωριστά του μεγάλου Αγίου του οποίου υπήρξε προστάτης, του Αγίου Νεκταρίου. Με αυτά τα ακαταμάχητα εφόδια παρουσιάστηκε στον Θρόνο του Αδεκάστου Κριτή, «καταλιπὼν μνήμην ἄφθιτον καὶ ὄνομα εὐλογητὸν ἐπὶ γενεὰς γενεῶν».
