Ξεκίνησε χθες το τριήμερο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο: «Αίνος Υπάτης».
Η Υπάτη και η περιοχή της από την αρχαιότητα έως και την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους», το οποίο πραγματοποιείται στην μαρτυρική και Αγαθωνοσκέπαστη πόλη της Υπάτης, τόπο Αγίων και Ηρώων.
Το συνέδριο πραγματοποιείται στον χώρο του Γυμνασίου – Λυκείου Υπάτης και συνδιοργανώνεται από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος, τον Δήμο Λαμιέων με τη συμμετοχή και στήριξη της Ιεράς Μητροπόλεως Φθιώτιδος και άλλων φορέων του τόπου.
Το Συνέδριο περιλαμβάνει τρεις θεματικές ενότητες:
Α) ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Β) ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ/ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Γ) ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Χθες το απόγευμα πραγματοποιήθηκε η επίσημη έναρξη του Συνεδρίου παρουσία του Μητροπολίτου Φθιώτιδος κ. Συμεών, ο οποίος και πραγματοποίησε τον κεντρικό χαιρετισμό και ομιλία με θέμα: «Αίνος Υπάτης. Αίνος Αγίων».
Στην ομιλία του του ο κ. Συμεών ανέφερε:
«Ορθώς η πόλις της Υπάτης καυχάται ως έχουσα ιδρυτήν της Εκκλησίας αυτής τον Άγιον Ηρωδίωνα, ένα εκ των εβδομήκοντα Αποστόλων. Εκ της πόλεως ταύτης το Ευαγγέλιον της σωτηρίας εξηπλώθη και έφθασεν έως των δυσπροσίτων ορέων της κύκλω της πόλεως περιοχής.
Η πόλις αύτη εμεγαλύνθη και επληθύνθη άλλοτε ως Υπάτη, άλλοτε ως Ύπατα (κατά τον Συνέκδημον του Ιεροκλέους του 6ου αιώνος), άλλοτε ως Νέαι Πάτραι, άλλοτε ως Patria, επί αιώνας ως Πατρατζίκ και αύθις ως Υπάτη, πάντοτε οικουμένη και πάντοτε εις το κέντρον πολεμικών περιπετειών ευρισκομένη. Κατακτηθείσα διά μέσου των αιώνων υπό πολλών, ουδέποτε απώλεσε την στρατηγικήν αυτής σημασίαν. Μάλιστα ο Επίσκοπος αυτής έλαβε παρά της Μεγάλης Εκκλησίας τον τίτλον του Μητροπολίτου, όπερ τονίζει την αξίαν αυτής.
Σειρά ολόκληρος ιεραρχών από του Αγίου Ηρωδίωνος έως και Γερμανού του Νέων Πατρών Μητροπολίτου (†1683) του μουσικωτάτου, του τονίσαντος τον επιτάφιον ύμνον «τον ήλιον κρύψαντα τας ιδίας ακτίνας», του και διδασκάλου χρηματίσαντος του επίσης Μουσικολογιωτάτου Βαλάση του νομοφύλακος, εκόσμησε τον αρχιερατικόν τούτον Θρόνον.
Αλλά και της μοναχικής πολιτείας ην τροφοδότις η πόλις αύτη. Μιμνησκόμεθα πανευλαβώς Αθανασίου του κτίτορος του μεγάλου Μετεώρου (†1383), του και θεμελιωτού γενομένου του μετεωρητικού μοναχισμού, ως και της εγγύς που περιπύστου Ιεράς του Αγάθωνος Μονής.
Δείγματα αψευδή της πνευματικής πορείας της πόλεως ταύτης εισί τα τε ανευρεθέντα κατά χώραν ψηφιδωτά, το ιερόν βαπτιστήριον, αλλά και πολλά άλλα τα την αρχαιολογικήν σκαπάνην αναμένοντα».
«Αίνος Υπάτης. Αίνος Αγίων» είναι πραγματικά το παραπάνω απόσπασμα, το οποίο ανέγνωσα στην αγάπη σας.
Ένας αίνος, ένας ύμνος προερχόμενος από την ιδιαίτερης βαρύτητας γραφίδα μίας κορυφαίας προσωπικότητας της νεότερης εκκλησιαστικής μας ιστορίας, της ορθοδοξίας του σήμερα, από την θεόπνευστη και θεοκίνητη χείρα της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητος, του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικού μας Πατριάρχου κυρίου κυρίου Βαρθολομαίου.
Ένας ύμνος που φανερώνει και αποκαλύπτει ή μάλλον επιβεβαιώνει και πιστοποιεί ότι ο πλούτος μίας πόλης και μίας περιοχής είναι οι άνθρωποί του. Οι προσωπικότητες, με τα χαρίσματά τους, τις ικανότητές τους, τις επιλογές τους, την πολιτεία τους, αναδεικνύουν και την σημασία ενός τόπου και μίας περιοχής.
Από μόνη της η γεωγραφική ή η γεωπολιτική στρατηγική θέση μιας περιοχής, από μόνος του ο φυσικός πλούτος και το κάλλος ενός τόπου, από μόνα τους τα όποια πλεονεκτήματα, που μπορεί να έχει μία εδαφική έκταση, δεν σημαίνουν τίποτα εάν δεν υπάρξουν οι άνθρωποι, οι οποίοι θα τα αναδείξουν, θα τα αξιοποιήσουν, θα τα καλλιεργήσουν, θα τα ανυψώσουν και θα τα καταστήσουν άξια αίνου, ύμνου και τιμής.
Άλλωστε οι άνθρωποι είναι αυτοί που συγκροτούν και τις συλλογικότητες, τις κοινότητες των προσώπων, τους αρμούς και τους θεσμούς του κοινωνικώς υπάρχειν. Και όπως πολύ χαρακτηριστικά είχε αναφέρει στην πρώτη του επίσημη ομιλία ως Αρχιεπίσκοπος, ο σοφός Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος, Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κύριος κύριος Ιερώνυμος, «όταν υγιαίνουν τα πρόσωπα, υγιαίνουν και οι θεσμοί, τους οποίους εκπροσωπούν. Όταν αρρωσταίνουν τα πρόσωπα, αρρωσταίνουν και νοσούν και οι αντίστοιχοι θεσμοί».
Χαιρετίζοντας με πολλή τιμή αυτό το σπουδαίο Συνέδριο, το οποίο συνδιοργανώνουν το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος και ο Δήμος Λαμιέων, με την ενεργό στήριξη πολλών φορέων, μεταξύ των οποίων και η καθ᾽ ημάς Ιερά Μητροπόλη Φθιώτιδος, θα ήθελα να αναφερθώ επιγραμματικά σε κάποια εμβληματικά εκκλησιαστικά πρόσωπα του χώρου της Υπάτης, τα οποία ανήκουν ακριβώς σε αυτές τις προσωπικότητες, οι οποίες ξεχωρίζουν στην ιστορία όχι μόνο λόγω των χαρισμάτων τους και των αρετών τους, αλλά κυρίως διότι ηγήθηκαν συλλογικών και κοινοτικών δημουργημάτων η κατακτήσεων και κατέλιπαν στον τόπο τους θεσμούς πνευματικής ανάπτυξης και κοινοτικής προόδου.
Πρόσωπα τα οποία σφράγισαν θεσμούς και κινήματα και αγώνες, σφράγισαν την ιστορία της Υπάτης από τον 1ο αιώνα μετά Χριστόν μέχρι και την ίδρυση του νέου ελληνικού Κράτους, και θα μου επιτρέψετε, να το επεκτείνω μέχρι και σήμερα.
Δεν θα σταθώ σε βιογραφικά στοιχεία αυτών των Αγίων της Υπάτης, όπως θα ταίριαζε σε ένα αγιολογικό θεολογικό συνέδριο. Θα αναφέρω όμως μόνο επτά ξεχωριστές σφραγίδες σπουδαίων εκκλησιαστικών προσωπικοτήτων. Σφραγίδες ανεξίτηλες στο πέρασμα των αιώνων, σφραγίδες ανεξίτηλες στο σήμερα, σφραγίδες ολοζώντανες στο παρόν και στο μέλλον της Υπάτης.
1η σφραγίδα: η σφραγίδα του Αγίου Ενδόξου Αποστόλου Ηρωδίωνος. Ίδρυση της εν Φθιώτιδι Εκκλησίας.
Ιδρύει την Εκκλησία της Υπάτης. Συγκροτεί κοινότητα εκκλησιαστική. Βαπτίζει την Υπάτη στην Αγία Κολυμβήθρα του Χριστού και την καθιστά κέντρο αποστολικό και εκκλησιαστικό. Μία πρώτη δημοκρατική α-ταξική κοινότητα αγάπης, στις προδιαγραφές της κοινοκτημοσύνης των Πράξεων των Αγίων Αποστόλων συγκροτείται στην Υπάτη, η οποία εξελίσσεται σε Επισκοπή και κατόπιν σε Μητρόπολη με περίοπτη θέση στο Συνταγμάτιο των επαρχιών του Οικουμενικού Θρόνου. Ο Άγιος Ηρωδίων, πρώτος Επίσκοπος της Εκκλησίας μας, του οποίου τυγχάνω ο τελευταίος διάδοχός του, σφραγίζει την επισκοπική του καθέδρα με την σφραγίδα του μαρτυρίου του.
2η σφραγίδα: η σφραγίδα της εκκλησιαστικής λογιωσύνης.
Οι Μητροπολίτες Νέων Πατρών Βασίλειος, που έδρασε κατά τον Ι´ αιώνα, ο Νέων Πατρών Ευθύμιος Μαλάκης, που έδρασε τον ΙΒ´ αιώνα, και ο Νέων Πατρών Γερμανός ο Μελωδός, που έδρασε τον ΙΖ´ αιώνα, με τα γραπτά ερμηνευτικά συγγράμματά του ο πρώτος, τα οποία κοσμούν τις περίφημες βιβλιοθήκες της Πάτμου και του Βατικανού, με την απαράμιλλη ρητορική του δεινότητα και τέχνη ο δεύτερος, ώστε ο Νικήτας ο Χωνιάτης να τον χαρακτηρίσει «μέγαν εν λόγοις», και με την ιδιαίτερη μουσική του παιδεία και ποιητική παραγωγή ο τρίτος, τους καθιστούν εμβληματικές προσωπικότητες, που σφραγίζουν με το πέρασμά τους το υψηλό πνευματικό και θεολογικό κύρος της Μητροπόλεως Νέων Πατρών και την πολιτιστική αύρα της Υπάτης.
3η σφραγίδα: η σφραγίδα του Οσίου Αθανασίου του Μετεωρίτου. Ίδρυση του μετεωρίτικου μοναχισμού.
Γέννημα και θρέμμα των Νέων Πατρών, δρα τον ΙΔ´ αιώνα, άνθρωπος ανήσυχος, αναζητητής, ταξιδευτής, αναζητεί νόημα ζωής κοντά στον Γρηγόριο τον Βυζάντιο, διδάσκαλο του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Ιδρύει και οργανώνει τον κοινοβιακό μοναχισμό στα Άγια Μετέωρα, συντάσσει το σχετικό Τυπικό της μοναστικής του Πολιτείας και εισάγει τον ησυχασμό στον Ιερό Βράχο.
4η σφραγίδα: η σφραγίδα του Οσίου Αγάθωνος. Ίδρυση του αγαθωνίτικου μοναχισμού.
Συνασκητής και συμπατριώτης του Οσίου Αθανασίου, δρα τον ΙΔ´ αιώνα και αυτός, ιδρύει και οργανώνει τον κοινοβιακό μοναχισμό στην Υπάτη. Κτίζει και επανδρώνει και συστήνει την Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου, η οποία ελαβε εξ αυτού ως κτίτορος, την επωνυμία Αγάθωνος. Την καθιστά κορυφαίο θεομητορικό προσκύνημα της Ρούμελης. Με τους ασκητικούς του καμάτους, τους ιδρώτες του και την ασκητική του βιοτή ο Όσιος Αγάθων θεμελιώνει τον κοινοβιακό και ησυχαστικό μοναχισμό στην φθιωτική γη.
5η σφραγίδα: η σφραγίδα του Αγίου Ιερομάρτυρος Γρηγορίου, Μητροπολίτου Νέων Πατρών. Στον αιματοβαμμένο δρόμο προς την εθνική παλιγγενεσία.
Ο Μητροπολίτης Νέων Πατρών Γρηγόριος ο Θηβαίος σφραγίζει με το αίμα του μαρτυρίου την προεπαναστατική προετοιμασία των υποδούλων συμπατριωτών του, υπογράφει με το αίμα του μαρτυρίου του και ανοίγει τον δρόμο προς την εθνική παλιγγενεσία. Το 1711, κατά την αγρυπνία του Ακαθίστου Ύμνου, σφαγιάζεται ιερουργών πάνω στην Αγία Τράπεζα του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Νικολάου. Ποτίζει με το αίμα του φρικτού μαρτυρίου του το δέντρο της ελευθερίας. Έχει αποδείξει η τραγικότητα της ανθρώπινης ιστορίας ότι για καμία επανάσταση και για κανένα μεγάλο και σπουδαίο αγώνα δεν αρκούν μονάχα οι ιδέες, τα κείμενα, οι σκέψεις, τα συναισθήματα. Χωρίς θυσίες και κυρίως χωρίς αυτοθυσία δεν μπορεί να γεννηθεί αυτό το καινούργιο, το οποίο κομίζει μία επανάσταση και μία αναγκαιότητα αλλαγής. Η θυσία του πνευματικού πατέρα της εκκλησίας των Νέων Πατρών δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό η ένα ατυχές συμβάν, όπως θα ισχυρίζονταν ενδεχομένως ίσως κάποιοι του ιστορικού αναθεωρητισμού, αλλά ήταν ένας δυνατός κρίκος αυτοθυσίας ανάμεσα στις θυσίες που προηγήθηκαν και σε αυτές που ακολούθησαν, και όχι μόνο μέσα στην περιπέτεια της οθωμανικής κυριαρχίας. Ο άγιος διαχρονικός πατριωτισμός της Υπάτης, η σκυταλοδρομία αυτή του ηρωισμού, δεν σταμάτησε άλλωστε στο 1821. Συνεχίστηκε με θυσίες και πόνο και αίμα και σε όλες τις υπόλοιπες περιπέτειες του Γένους με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα της Υπάτης κατά την ναζιστική θηριωδία.
Η Υπάτη ήταν και είναι πόλη μαρτυρική. Από τον μάρτυρα πνευματικό της γεννήτορα Απόστολο Ηρωδίωνα μέχρι τους μάρτυρες της ναζιστικής φρίκης, αλλά και τους κατοπινούς μάρτυρες των κοινωνικών και συλλογικών της αγώνων.
6η σφραγίδα: η σφραγίδα του Μεγάλου Καθηγουμένου της Μονής Αγάθωνος, του Αρχιμ. Γερμανού Δημάκου, του παπα – Ανυπόμονου.
Η σφραγίδα της εκκλησιαστικής λαικής αντίστασης και της ευχαριστιακής οικολογικής συνείδησης.
Ο θρυλικός Καθηγούμενος της Μονής Αγάθωνος, ο εμβληματικός Πρόεδρος της Υπάτης και όχι μόνο, ο πνευματικός ηγέτης της εθνικής αντίστασης μακαριστός Αρχιμανδρίτης Γερμανός Δημάκος σε μία κρίσιμη καμπή της ιστορίας, σε ένα οριακό σταυροδρόμι δεν επιλέγει την οδό της ουδετερότητας ούτε την οδό της σιωπής με πρόφαση την επίκληση κάποιας άσαρκης πνευματικότητας. Ακολουθεί τον σταυρικό και δύσκολο δρόμο. Ρίχνεται ενσυνείδητα στην φωτιά της ιστορίας και σαρκώνει στο πρόσωπό του τον πατριωτικό Ιερό Κλήρο της ελληνορωμέικης παράδοσης, τον πατριωτικό μοναχισμό, γέννημα της κοινοβιακής δημοκρατίας της ησυχαστικής παρακαταθήκης του Οσίου Αγάθωνος. Μεγάλοι άνδρες είναι μόνο αυτοί, που δρούν. Κανένας μεγάλος δεν υπήρξε άπραγος η ευθυνόφοβος. Αυτοί, που αναλαμβάνουν στους ώμους τους κόστος και τίμημα, αυτοί είναι που σφραγίζουν την ιστορία. Όχι ως αλάνθαστοι και αψεγάδιαστοι, αλλά ως συνειδητοί και καλοπροαίρετοι μαχητές για αξίες και ιδανικά. Ο παπα Ανυπόμονος δεν επέλεξε την βολική φυγή, αλλά την ιερή ανυπομονησία να πράξει το χρέος του, όπως η συνείδησή του τον καλούσε. Ο Αρχιμανδρίτης Γερμανός Δημάκος έχει σφραγίσει ανεξίτηλα την δημοκρατική ταυτότητα της Μονής Αγάθωνος, την δημοκρατική ταυτότητα της Υπάτης.
Και συνάμα η αγάπη του για την κτιστή δημιουργία, για την φύση, για τα ζώα και για το οικοσύστημα, και ειδικά για τον παράδεισο της Οίτης, υπήρξε μοναδική, πρωτοποριακή και απαράμιλλη, και μάλιστα σε καιρούς και χρόνους που οι λέξεις οικολογία, πράσινο και κλίμα ήταν εκτός της δημόσιας συζήτησης.
Άξιοι συνεχιστές αυτής της παράδοσης οι σπουδαίοι διάδοχοί του: ο ευαίσθητος και λόγιος μακαριστός Αρχιμανδρίτης Δαμασκηνός Ζαχαράκης και ο σημερινός ενάρετος κατά πάντα πανάξιος Καθηγούμενος, ο φερώνυμος του παπα Ανυπόμονου, ο Αρχιμανδρίτης Γερμανός Γιαντσίδης, για τον οποίο καμαρώνω και γεραίρω ως Επίσκοπος, Μητροπολίτης του και πνευματικός του πατέρας.
Δημοκρατία και οικολογία. Δύο δυνατές σφραγίδες κοινωνικής στοχοθεσίας από μία κατά πάντα ησυχαστική μοναστική παράδοση, την παράδοση της Μονής του Αγάθωνος, την οποία ο μέγας Καθηγούμενος Γερμανός Δημάκος και οι μετά από αυτόν και οι μοναχικές γενιές του μέλλοντος συνεχίζουν και θα συνεχίσουν.
7η σφραγίδα: η σφραγίδα του Οσίου Βησσαρίωνος του Αγαθωνίτου. Η σφραγίδα της ταπείνωσης, της συγχωρητικότητας, της ελεημοσύνης, της αγάπης προς κάθε άνθρωπο αδιακρίτως.
Αυτός ο τόπος ευλογήθηκε πολύ και στα κατοπινά χρόνια, στα πρόσφατα χρόνια. Η Υπάτη των Αγίων θάλπει και τρέφει την αγιότητα. Μαγνητίζει με τον δικό της μυστικό τρόπο τους αγίους του Θεού. Ένας τέτοιος άγιος, ένας πτωχούλης του Θεού, περπάτησε τα κατοπινά χρόνια σε αυτόν τον τόπο “ευεργετών και ιώμενος”, παρηγορώντας τους θλιμμένους, στηρίζοντας τους απελπισμένους, σκεπάζοντας τους αμαρτωλούς, θρέφοντας τους πεινασμένους, συγχωρώντας τους βλάσφημους και τους αρνητές. Ο Άγιος Γέροντας Βησσαρίων, με την ήσυχη παρουσία του σφράγισε με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο την ιστορία και διαδρομή αυτού του τόπου και των ανθρώπων του, που είναι μία πορεία αγιότητας μέσα στην δίνη του εφήμερου αυτού κόσμου και των σκοτεινών του σημείων.
Ο Όσιος Βησσαρίων με την ισχνή και βραχνή του φωνούλα μίλησε την πιο εύλαλη και δυνατή γλώσσα του κόσμου. Την γλώσσα της αγάπης, της επιείκειας, της μακροθυμίας, της καλωσύνης, της αγαθοποιίας.
Και φυσικά ο Θεός με τις δωρεές Του δεν μας αφήνει απαράκλητους και παρατείνει το έλεός Του προς όλους μας και στο σήμερα. Εκτός από την αφθαρσία της αγάπης του Οσίου Βησσαρίωνα μας δωρήθηκε και η αφθαρσία του ταπεινού του σκηνώματος, όχι ως σημείο θρησκευτικού ναρκισσισμού η νοσηρής θρησκευτικότητας η εφαλτήριο θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, αλλά ως σημείο παρηγοριάς, ξεκούρασης στις αγωνίες και στους αγώνες μας, ως σημείο ελπίδας και αισοδοξίας στα πολλά και κλιμακούμενα δύσκολα, ως ένα ιλαρό και γλυκό φως μέσα στα πικρά σκοτάδια της ψυχής μας.
Ο “Αίνος της Υπάτης” δεν μπορεί να μην είναι “Αίνος Αγίων”, ο Αίνος των Αγίων της.
Όχι όμως μόνο των επωνύμων, των εμβληματικών, των γνωστών μέσα στην διαχρονία της αρχοντικής ιστορίας της Υπάτης.
Χαιρετίζοντας αυτό το σπουδαίο Συνέδριο, συγχαίρω μεν τους εμπνευστές και διοργανωτές, συγχαίρω επίσης τους σπουδαίους εισηγητές, μα πάνω από όλα όμως συγχαίρω, χαιρετίζω και ευλογώ τους σημερινούς αγίους της Υπάτης, αυτούς τους ανώνυμους στρατιώτες της προόδου και ανάπτυξης αυτού του τόπου, τους ανθρώπους του μόχθου, του κόπου, της βιοπάλης, των πνευματικών και κοινωνικών αγώνων, τους ευσυνείδητους πολίτες αυτής της Καστροπολιτείας, τα σημερινά δηλαδή παιδιά του Αγίου Ηρωδίωνα και του Οσίου Βησσαρίωνα, με τις πρεσβείες των οποίων και πάνω στην δική τους περπατησιά οφείλουμε όλοι να βαδίσουμε, για να φανούμε αντάξιοι της ιστορίας και της κληρονομιάς μας».
Χαιρετισμό στο Συνέδριο σύμφωνα με το πρόγραμμα απηύθυναν: ο Υπουργός των Οικονομικών, κ. Χρήστος Σταϊκούρας, ο Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος κ. Ιωάννη Οικονόμου, ο Βουλευτής Φθιώτιδος κ. Γεώργιος Κοτρωνιάς, ο Βουλευτής Φθιώτιδος κ. Θεμιστοκλής Χειμάρας, ο Βουλευτής Φθιώτιδος του ΣΥ.ΡΙΖ.Α κ. Ιωάννης Σαρακιώτης, ο Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας, κ. Φάνης Σπανός,ο Δήμαρχος Λαμιέων, κ. Ευθύμιος Καραΐσκος, καθώς και ο Πρύτανης του Ε.Κ.Π.Α, Καθηγητής κ. Μελέτιος – Αθανάσιος Δημόπουλος.
Το Συνέδριο θα συνεχίσει τις εργασίες του σύμφωνα με το πρόγραμμα που έχει οριστεί.
Φωτογραφίες: © Δημήτριος Ανάγνου
