Σε κλίμα συγκίνησης και με αναφορές στην ιστορική σπουδαιότητα των Κρητολογικών Συνεδρίων, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 5 Οκτωβρίου η έναρξη των εργασιών του ΙΓ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνέδριου, στον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου, το οποίο και θα διαρκέσει έως τις 9 Οκτωβρίου με την οργανωτική ευθύνη της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών και του Δήμου Αγίου Νικολάου.
Την έναρξη των εργασιών του Κρητολογικού Συνεδρίου κήρυξε ο Περιφερειάρχης Κρήτης κ. Σταύρος Αρναουτάκης, ενώ σύντομο χαιρετισμό απηύθυναν ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Αντώνιος Ζερβός, ο Πρόεδρος του ΙΤΕ κ. Νεκτάριος Ταβερναράκης, η πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Όλγα Γκράτζιου, καθώς και ο Γενικός Γραμματέας της Οργανωτικής Επιτροπής, Πρόεδρος της ΕΚΙΜ καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αλέξης Καλοκαιρινός, τονίζοντας τη σπουδαιότητα των Κρητολογικών Συνεδρίων διαχρονικά και τη συμβολή τους στον Πολιτισμό και την Ακαδημαϊκή έρευνα.
Το παρών έδωσαν μεταξύ άλλων, ο Αρχιμανδρίτης Τίτος Ταμπακάκης, Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Πέτρας και Χερρονήσου, ως εκπρόσωπος του απουσιάζοντος στο Φανάρι, Μητροπολίτου Πέτρας και Χεροννήσου κ. Γερασίμου, ο βουλευτής Λασιθίου κ. Μανώλης Θραψανιώτης, ο Αντιπεριφερειάρχης Λασιθίου κ. Γιάννης Ανδρουλάκης, η Συντονίστρια της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης κ. Μαρία Κοζυράκη, οι δήμαρχοι Σητείας κ. Γιώργος Ζερβάκης και Χερσονήσου κ. Γιάννης Σέγκος, ο αντιδήμαρχος Αγίου Νικολάου Χάρης Αλεξάκης, ο αντιδήμαρχος Οροπεδίου Λασιθίου κ. Δημήτρης Τζιράκης κ.ά.
Αρχαιολόγοι, ιστορικοί, εθνολόγοι, φιλόλογοι, ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό κατέκλισαν τον χώρο του Συνεδρίου κατά την εναρκτήρια εκδήλωση, στην οποία ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ευγένιος, στην σύντομη προσφώνησή του χαρακτήρισε ως «το σημαντικότερο πνευματικό γεγονός που διοργανώνει η Κρήτη» μνημονεύοντας με συγκίνηση τους πρωτεργάτες των Κρητολογικών Συνεδρίων και επαινώντας τη σημερινή προσπάθεια που ακολουθεί το παράδειγμα εκείνων:
«Σκέφτομαι αυτή την ώρα, εκείνη τη μεγάλη μέρα της 22ας Σεπτεμβρίου του 1961, στην αίθουσα της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου, που είχε μόλις αποκατασταθεί, όταν, με τη φροντίδα της Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών, άρχιζαν οι εργασίες του Α’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου. Η ιδέα είχε από καιρό ζυμωθεί σε ένα κύκλο ανθρώπων που άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στην πνευματική προκοπή της Κρήτης, ο Νικόλαος Πλάτων, ο Κώστας Λασιθιωτάκης, ο Νίκος Γιανναδάκης, ο Νίκος Παναγιωτάκης, ο ίδιος ο Ανδρέας Καλοκαιρινός. Η πρώτη αυτή διοργάνωση ήταν το τρίτο επίτευγμα μιάς ομάδας νεαρών διανοουμένων, που είχε συγκροτηθεί στο Ηράκλειο από τα τέλη του Πολέμου, γύρω από τον Ανδρέα Γ. Καλοκαιρινό, τον Πλάτωνα, τον Καθηγητή Τωμαδάκη. Το πρώτο ήταν η έκδοση (το 1947) του επιστημονικού περιοδικού «Κρητικά Χρονικά». Το δεύτερο, η ίδρυση της Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών (1951), από την οποία συστήθηκε, δύο χρόνια αργότερα, το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, ένα από τα σημαντικώτερα Ελληνικά Μουσεία σήμερα.
Μνημονεύω μαζί Σας εκείνους τους υπέροχους ανθρώπους του πρώτου Κρητολογικού Συνεδρίου με βαθειά συγκίνηση, τον τότε Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής, αοίδιμο Πρωθιεράρχη της Εκκλησίας Κρήτης Ευγένιο και τους συν αυτώ, και, πραγματικά, αισθάνομαι ευεργετημένος από το Θεό για αυτό που ζω σήμερα μαζί Σας. Επιθυμώ να προτείνω στην αγάπη Σας, και παρακαλώ πολύ να αποδεχθείτε την ταπεινή μου πρόταση, να τελούμε ένα μνημόσυνο για όλους τους αοιδίμους Κρητολόγους κατ’ έτος, στην Αρχιεπισκοπή μας και στον ιερό Ναό του Αγίου Μηνά, συνδυάζοντάς το με μία ομιλία, από μέρους της ΕΚΙΜ, για την προσφορά τους στα Κρητολογικά γράμματα. Είναι, ίσως, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτούς, έκφραση τιμής και μνήμης της ευεργεσίας τους.
Αντί χαιρετισμού σας παρακαλώ πολύ να μου επιτρέψετε, λοιπόν, μία ταπεινή εξομολόγηση, μία έκφραση μνημοσύνης, μια λησμοσύνη της λήθης, που δεν μπορεί παρά να αποδίδει σεβασμό και ευγνωμοσύνη και να γίνεται ευλαβικό προσκύνημα σε εκείνους που προπορεύθηκαν και άνοιξαν δρόμους.
Σας εξομολογούμαι την αδυναμία μου να ευρίσκομαι ενώπιόν σας, να ίσταμαι στη θέση όπου προκάτοχοί μας, σε ανάλογες στιγμές, με το πύρωμα της καρδιάς τους προσφωνούσαν Συνέδρους των προηγούμενων 12 Συνεδρίων αγαπητικής επιστημονικής προσφοράς. Φέρνω στη μνήμη όλων Σας πρόσωπα ιερά, Οργανωτικές Επιτροπές, τιμητικές Επιτροπές, μεγάλους Κρητολόγους, στους οποίους οφείλουμε αιώνια τιμή και σεβασμό».
Στην προσφώνησή του, ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ευγένιος, φανέρωσε για άλλη μία φορά την αγάπη του για τα γράμματα, το έντονο ενδιαφέρον του για την ιστορική έρευνα, καθώς και τη σπουδή του για τη διάσωση αρχείων και σπανίων εκδόσεων:
«Εξηνταένα χρόνια μετά την πραγματοποίηση του πρώτου Κρητολογικού Συνεδρίου στο Ηράκλειο, είμαστε στην ευχάριστη θέση, όλοι εμείς οι Κρηταγενείς και Κρητολάτρες, να γινόμαστε αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες του γεγονότος της σύγκλησης του 13ου Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, που λαμβάνει χώρα στην πανέμορφη και ευφήμως ανά τον κόσμο γνωστή πόλη που φέρει το όνομα του Αγίου Νικολάου, και φιλοξενείται από τους ανοιχτόκαρδους κατοίκους της, τους ευγενείς άρχοντές της και φυσικά από την Τοπική Εκκλησία, την Ιστορική Ιερά Μητρόπολη Πέτρας και Χερρονήσου, της οποίας ο καλός Επίσκοπος δεν είναι μαζί μας αυτή την ώρα, αφού ως Συνοδικός Πάρεδρος μετέχει στην Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη.
Μας ζητήθηκε από την κ. Γκράτζιου, Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, και από τον καλό φίλο και υπέροχο πρωτεργάτη έργων αγαθών και μεγάλων, τον Πρόεδρο της ΕΚΙΜ κ. Αλέξη Καλοκαιρινό, να απευθύνουμε ένα χαιρετισμό στην έναρξη του Συνεδρίου αυτού, που είναι αναμφίβολα το σημαντικώτερο πνευματικό γεγονός που διοργανώνει σήμερα η Κρήτη, και ιδιαίτερα ο τόπος αυτός, και που, όπως διαφαίνεται από το πρόγραμμά του, συγκεντρώνει το πανελλήνιο και παγκόσμιο ενδιαφέρον, αφού οι εισηγήσεις των Συνέδρων του αποτελούν πρωτότυπες επιστημονικές συνεισφορές που καταγράφουν πτυχές της ιδιοπροσωπείας του τόπου που μας γέννησε και αγαπάμε, της Κρητικής καλλιελαίου με τις βαθειές ρίζες στο παρελθόν και τον ελπιδοφόρο καρπογόνο προσανατολισμό των κλάδων της στο μέλλον. Ανάδειξη σε κάθε τέτοιο Συνέδριο, και ταυτόχρονα αξιοποίηση για το σήμερα και το αύριο, όλων εκείνων των στοιχείων που μαρτυρούν αδιάψευστα για ένα λαό που ξέρει να αγωνίζεται, να δημιουργεί πολιτισμό, να μεταμορφώνει την καθημερινότητά του, να ζει μόνο με πνευματική ελευθερία και να πεθαίνει γι’ αυτήν.
Είναι γνωστό ότι, η Κρήτη μας διέσχισε την ιστορία περνώντας μία τρικυμισμένη ζωή, όσο τρικυμισμένη είναι συχνά η θάλασσα που την περιβάλλει. Έζησε χρόνια πολλά μέσα στην χαρά ενός δικού της πολιτισμού αλλά έγινε και περιζήτητη συχνά από κατακτητές που την σκλάβωσαν. Άλλοι με τη δύναμη των όπλων, άλλοι με την ισχύ του νού και της πολιτικής μαεστρίας την υπέταξαν. Ο λαός της όμως δεν έχασε ποτέ την ελπίδα του και με ένα κληρονομικό δυναμισμό, κάνοντας τον καημό του ποίημα και τον πόνο του τραγούδι έμεινε πιστός στις παραδόσεις του και έγραψε ιστορία αίματος και ζωής, πολιτισμού και ανθρωπιάς, που μόνο φως μπορεί να προσφέρει στην αχλύ των καιρών μας και στη σύγχυση που μας κυριεύει.
Με το σκεπτικό αυτό, νομίζω ότι οι καρποί των ανθρώπων της λογιοσύνης, που παρουσιάζονται επί σειρά ετών στην Κρητολογική Συνεδριακή αυτή Τράπεζα, αποτελούν συνέχεια της πολύτιμης εκείνης παρακαταθήκης των προγόνων, που παρέδωσαν σ’ εμάς τη σκυτάλη της ζωής, το μεγάλο προνόμιο αλλά και την ιστορική ευθύνη να ζούμε πάνω σε αυτό το βράχο της Μεσογείου, με την υπόσχεση από μέρους μας να συνεχίσομε το έργο τους, προσθέτοντας τη δική μας συμβολή στο οικοδόμημα που μνημειώνει τη διαχρονική παρουσία και προσφορά της Κρήτης στον παγκόσμιο πολιτισμό.
Αγαπητοί Σύνεδροι,
Με την προηγούμενη ιδιότητά μου, ως Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, είχα την ευλογία να υποδεχθώ πολλούς από εσάς στο Κρητολογικό Συνέδριο του Ρεθύμνου το 2011, τότε που ο θεσμός των Κρητολογικών Συνεδρίων συμπλήρωνε μισό αιώνα ζωής. Έντεκα χρόνια μετά, φθάσαμε αισίως στο 13ο Κρητολογικό Συνέδριο, που και αυτό, όπως και κάθε Κρητολογικό Συνέδριο, θεωρούμε ότι ένα σκοπό υπηρετεί. Όχι απλά τη διεύρυνση της γνώσης μέσω των αποτελεσμάτων της έρευνας, αλλά, προπάντων, την αξιοποίησή της, όπως και αυτήν της ιστορικής μας μνήμης, για τον αναβαπτισμό της αυτοσυνειδησίας μας, για το σήμερα και το αύριο της Κρήτης μας, «της Κρήτης που είναι όμορφα ο ουρανός και η γη της, όμορφα και τα σπλάχνα της, ως είναι κι η ψυχή της».
Με τις σκέψεις αυτές από μέρους της Αποστολικής Εκκλησίας της Κρήτης ευχόμαστε επιτυχία στο πνευματικό αυτό Συμπόσιο και ευόδωση των εργασιών του, για την προαγωγή του σκοπού που υπηρετεί.
Φίλοι κι αδέλφια, υποκλίνομαι μαζί σας στο μεγαλείο της αθάνατης κρητικής ψυχής, που αγωνίζεται πάντα, αναπνέοντας αέρα ελεύθερο, να κάνει το αύριο της καλύτερο άπό το χθες και που αυτοπροσδιοριζόμενη με τη συνοδεία της λύρας της τραγουδά
«Πάντα ψηλά στέκει η κορφή αν είν’ και χιονισμένη,
τον βράχο δέρνει η θάλασσα, μα πάντα βράχος μένει».
