Αρχομένης της κατανυκτικής περιόδου του Τριωδίου ο Μητροπολίτης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου κ. Δαμασκηνός την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, 21 Φεβρουαρίου 2021, ιερούργησε στον Ιερό Ενοριακό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Κλεισσούς Ορεστιάδος, όπου ερμηνεύοντας το αγιογραφικό «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται, ὁ δέ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται», τόνισε· «Η ύψωση και η πτώση. Είναι δύο έννοιες που τις αντιλαμβάνονται διαφορετικά οι άνθρωποι και διαφορετικά ο Θεός. Για τους ανθρώπους που κινούνται στην άγνοια του Θεού και στην κοσμική νοοτροπία η ύψωση έχει να κάνει με την εγωιστική τιμή και την καταξίωση. Είναι κάτι επιθυμητό, διότι αφήνει στον άνθρωπο τη γλυκιά γεύση της ανωτερότητας σε σχέση με τους διπλανούς του. Οι περισσότεροι χαίρονται όταν αισθάνονται ότι είναι κάτι παραπάνω από τους άλλους σε όλα τα επίπεδα. Όταν ξέρουν πιο πολλά, όταν έχουν πιο πολλά, όταν τιμώνται πιο πολύ, όταν επηρεάζουν πιο πολλούς, όταν κατορθώνουν πιο πολλά, όταν σε σχέση με τους άλλους αυτοί βρίσκονται στο πιο πολύ, τότε ανεβαίνουν και στο πιο ψηλά.
»Η έπαρση είναι ένα πνευματικό καρκίνωμα, το οποίο ξεκινάει αθόρυβα και εξελίσσεται χωρίς όρια, σε σημείο που μπορεί να επιφέρει την πνευματική νέκρωση. Η έπαρση οδηγεί τον άνθρωπο στην ύβρη, δηλαδή στην εωσφορική αυτοθεοποίηση. Στην κατάσταση αυτή ο άνθρωπος γκρεμίζει το Θεό από μέσα του και βάζει στη θέση του Θεού τον εαυτό του. Τότε η σχέση του με το Θεό ευτελίζεται και μετατρέπεται σε θρησκεία, κατά την οποία κόβει και ράβει τον Θεό στα δικά του μέτρα και απαιτεί από Εκείνον να γίνει ένας υπηρέτης του εγωισμού και της αλαζονείας που κυρίευσε τον ίδιο. Στο σημείο όμως που κορυφώνεται ο μυστικός εγωισμός και η κενοδοξία, όταν ο άνθρωπος φθάσει να αποδίδει στον εαυτό του τα κατορθώματα και να καυχάται για τις επιδόσεις του, όταν τοποθετήσει τον εαυτό του στην κορυφή και στο κέντρο της ζωής, τότε έρχεται και η μεγάλη πτώση. Τότε γκρεμίζεται πνευματικά και αυτοκαταδικάζεται σε απομόνωση από το Θεό και από το συνάνθρωπο του. Τότε μόνον απαιτεί. Σ’ αυτή την κατάσταση δεν ακούει, δε συμμερίζεται, δε συντρέχει, δεν αγαπάει, δε θυσιάζεται. Τότε συμβαίνει το εξής ειρωνικό: ο ίδιος να νομίζει ότι είναι αετός που πετάει στον αιθέρα, ενώ στην πραγματικότητα είναι σκουλήκι που σέρνεται στη λάσπη και τη βρωμιά της αποστασίας και της θεικής απουσίας.
»Η ύψωση, όμως, για το Θεό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Σύμφωνα με το ευαγγελικό μήνυμα η αληθινή ύψωση βρίσκεται στο σημείο που ο άνθρωπος συνδέεται με το Θεό. Η σχέση με τον Κύριο και μόνον αυτή ανεβάζει τον άνθρωπο. Όσο ο άνθρωπος στέκεται ταπεινά ενώπιον του Χριστού, όσο αναγνωρίζει τις ευθύνες και τα λάθη του και δεν τα μεταθέτει κάπου αλλού, όσο εκμηδενίζει τον εαυτό του, χτίζοντας ταυτόχρονα την ελπίδα του θεικού ελέους, όσο κοιτάζει προς τα κάτω από ντροπή να αντικρίζει τα άνω, όσο η καρδιά του συντρίβεται από την αυτογνωσία και την επίγνωση της εσωτερικής βρωμιάς, όσο κατεβαίνει ως πρόσωπο στη συνειδητοποίηση της αναξιότητας, τόσο ανεβαίνει στα μάτια του Θεού. Όσο αποφεύγει ο ταπεινός άνθρωπος να δικαιώσει τον εαυτό του, τόσο δικαιώνεται από τον Πατέρα του ελέους και Οίκτήρμονα Κύριο. Ο άνθρωπος που ελεύθερα και από επίγνωση των λαθών ʺτίπτειʺ τον εαυτό του αισθάνεται συγχρόνως το χέρι του Θεού να τον σηκώνει και να τον ανεβάζει στην αληθινή δόξα με την οποία βραβεύονται οι ενάρετοι και οι αγωνιστές.
»Από την άλλη έχουμε την έννοια της πτώσης. Ο υψηλόφρων δυστυχώς αυτοκαταδικάζεται. Η πτώση του έρχεται όχι ως τιμωρία αλλά είναι ο καρπός της δικής του προδοσίας, της αυτονόμησης και της απομάκρυνσής του από το Θεό. Ο Θεός, που σέβεται την ελευθερία, αφήνει τον υψήγορο να ζήσει μόνος του, αφού μέσα του δε χωράει κανένας άλλος παρά μόνον ο εαυτός του. Αυτή η οικτρή απομόνωση αποτελεί την πτώση του εγωιστού.
»Για τον ταπεινό, όμως, η πτώση είναι κάτι που προέρχεται από τον ίδιο. Μόνος του γκρεμίζει τον εαυτό του. Κομματιάζει ακόμη και την παραμικρότερη σκέψη έπαρσης. Τη στιγμή που αυτοταπεινώνεται, ανοίγει την καρδιά του στο θεικό έλεος. Ζητάει την επίσκεψη του Θεού. Ο Κύριος βιάζεται να επισκεφθεί την ταπεινή καρδιά και να την ευλογήσει, διότι είναι γόνιμη, ανοικτή και καρποφόρα. Η επίσκεψη του Θεού στον ταπεινό αποτελεί τη δόξα και την ύψωση του ανθρώπου.
»Ο Χριστός, αγαπητοί, καθώς κλείνει την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου, μας επισημαίνει: «πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται». Εάν από μόνοι μας υψώνουμε τον εαυτό μας, θα ταπεινωθούμε. Εάν από μόνοι μας πάλι ταπεινωθούμε, θα υψωθούμε από το Θεό. Πτώση και ύψωση, είναι μεγέθη που υπερβαίνουν τα όρια της εγκόσμιας λογικής. Ας τα μελετήσουμε και προπαντός ας τα βιώσουμε όπως οι πατέρες μας, ορθόδοξα και αγιοπνευματικά. Κατά την ευλογημένη αυτή περίοδο του Τριωδίου ας ταπεινωθούμε εκούσια και αληθινά, για να υψωθούμε από το Χριστό μας στη δόξα της αγάπης, της σχέσης και της κοινωνίας μαζί Του».
