Η Κυριακή, 14 Μαΐου 2023, εορτάσθηκε από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ως Κυριακή της Σαμαρείτιδος εις το εις Νεάπολιν της Σαμαρείας Φρέαρ του Ιακώβ.
Κατά την Κυριακήν ταύτην η Εκκλησία εορτάζει το γεγονός, το οποίον παραδίδει εις αυτήν ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (Ιωάν. 4, 5-29), ότι γυνή εκ της κώμης Συχάρ της Σαμαρείας προσήλθεν εις το Φρέαρ του Ιακώβ διά να αντλήση ύδωρ και ενταύθα είχε συνομιλίαν μετά του Κυρίου, εις την οποίαν ο Κύριος απεκάλυψεν εις αυτήν τα του βίου αυτής και ότι «Πνεύμα ο Θεός και τους προσκυνούντας Αυτόν δεί προσκυνείν» και ότι «Εκείνος ο λαλών αυτή είναι ο Μεσσίας».
Η Σαμαρείτις γυνή ονόματι Φωτεινή, επίστευσεν εις Χριστόν και εμαρτύρησεν υπέρ Αυτού μεθ’ όλης της οικογενείας αυτής.
Παρά το Φρέαρ επί του ευρεθέντος Βυζαντινού Ναού ο ηγούμενος του Φρέατος Αρχιμανδρίτης π. Ιουστίνος ανήγειρε περικαλλή και μεγαλοπρεπή ναόν προς τιμήν της αγίας Φωτεινής.
Εις το ναόν αυτόν προεξήρξε της θείας Λειτουργίας ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλος, συλλειτουργούντων των Αρχιεπισκόπων Ιόππης κ. Δαμασκηνού, Κωνσταντίνης κ. Αριστάρχου και του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ελενουπόλεως κ. Ιωακείμ, Αγιοταφιτών Ιερομονάχων ως του Γέροντος Καμαράση Αρχιμανδρίτου π. Νεκταρίου και του Αρχιμανδρίτου π. Μελετίου, του Αρχιδιακόνου π. Μάρκου και του Ιεροδιακόνου π. Δοσιθέλουμ, ψάλλοντος του ηγουμένου των Ραφιδίων Αρχιμανδρίτου π. Λεοντίου δεξιά ελληνιστί και μελών της Κοινότητος Ραφιδίων αριστερά αραβιστί, τη συμμετοχή πολλών πιστών εντοπίων και προσκυνητών.
Προς τούτους ωμίλησεν ο Μακαριώτατος διά της κάτωθι προσφωνήσεως Αυτού:
«Απεκρίθη ‘Ιησούς και είπεν αυτή· ει ήδεις την δωρεάν του Θεού, και τις εστιν ο λέγων σοι, δος μοι πιείν, συ αν ήτησας αυτόν, και έδωκεν αν σοι ύδωρ ζων», (Ιωάν. 4,10).
Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί,
Ευλαβείς Χριστιανοί και προσκυνηταί,
Η χάρις του Αγίου Πνεύματος συνήγαγε πάντας ημάς εν τη ευχαριστιακή ταύτη συνάξει, ίνα πασχαλίως εορτάσωμεν εν αγαλλιάσει και ευφροσύνη παρά τω Φρέατι του Πατριάρχου Ιακώβ εν τω ιερώ τούτω τόπω.
Αυτόπται μάρτυρες του γεγονότος τούτου εγένοντο οι μαθηταί του Κυρίου, ως λέγει ο Πέτρος εν τω βιβλίω των Πράξεων: «… και ημείς εσμεν μάρτυρες πάντων ων εποίησεν… ß Ιησούν τον από Ναζαρέτ, ως έχρισεν αυτόν ο Θεός Πνεύματι Αγίω και δυνάμει, ος διήλθεν ευεργετών και ιώμενος πάντας τους καταδυναστευομένους υπό του διαβόλου, ότι ο Θεός ην μετ’ αυτού·…», (Πρβλ. Πραξ. 10, 38-39).
Όντως ο Χριστός δεν περιωρίσθη ευεργετών εις ωρισμένην πόλιν, ουδέ περιέμενεν, οι υπ’ αυτού ευεργετούμενοι να έλθουν προς Αυτόν, αλλά μετέβαινεν Αυτός προ αυτών πεζοπορών και περιοδεύων ανά πάσαν την Παλαιστίνην, ως τούτο συνέβη μετά της Σαμαρείτιδος γυναικός, εις την οποίαν ο Κύριος απεκάλυψε τον Εαυτόν Του.
Ας ακούσωμεν, εν προκειμένω, τι λέγει ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας: «Ου ταίς απαιδεύτοις ψυχαίς· ή και αμαθέσι παντελώς εαυτόν ανακαλύπτει Χριστός, αλλ’ εκείναις μάλλον επιλάμπει και φαίνεται, αίπερ αν είεν ήδη προς το βούλεσθαι μαθείν ετοιμότεραι και της πίστεως την αρχήν εν απλοίς ωδίνουσαι λόγοις προς την των τελειοτέρων επείγονται γνώσιν· και αναλυτικώτερον: Ο Χριστός δεν αποκαλύπτεται απλώς και μόνον σε ψυχές που είναι απαίδευτες και τελείως αμαθείς (σαν την Σαμαρείτιδα), αλλά σε εκείνες τις ψυχές επιλάμπει και φαίνεται, που έχουν προετοιμάσει τον εαυτόν τους, διά να μάθουν κάτι και μέσα τους έχουν γεννήσει την πίστιν και «προς την των τελειοτέρων επείγονται γνώσιν», δηλαδή βιάζονται να μάθουν τα τελειότερα μυστήρια.
Εις τον λόγον του Χριστού «συ αν ήτησας αυτόν και έδωκεν αν σοι ύδωρ ζων», η Σαμαρείτις γυνή αποκρίνεται εις τον Χριστόν ερωτώσα Αυτόν· «πόθεν ούν έχεις το ύδωρ το ζων», (Ιωάν. 4,11); Ερμηνεύων τους λόγους τούτους ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας λέγει: «Ύδωρ δε ζων ως προς τον οικείον ονομάζει σκοπόν (η Σαμαρείτις) το νεωστί των πηγαίων ανομβρήσαν μαστών» και απλούστερον, η Σαμαρείτις με το ύδωρ το ζων εννοεί τον ιδικόν της προσδιορισμόν του ύδατος: αυτό το οποίον αναβλύζει κατ’ ευθείαν από τους μαστούς της πηγής, δηλαδή το φυσικόν ύδωρ».
Το ερώτημα της Σαμαρείτιδος είναι και ερώτημα πολλών ανθρώπων, των οποίων η πίστις δεν είναι σταθερά. Και τούτο, διότι δεν ακούουν εις τα ρήματα Κυρίου, τα οποία είναι ρήματα ζωής αιωνίου, (Ιωάν. 6,68), ως τούτο διδάσκει ο ίδιος ο Χριστός λέγων: «το Πνεύμα εστί το ζωοποιούν, η σαρξ ουκ ωφελεί ουδέν· τα ρήματα, α εγώ λαλών υμίν, πνεύμα εστι και ζωή εστιν», (Ιωάν. 6,63).
Ο Χριστός, αγαπητοί μου αδελφοί, είναι η αστείρευτη πηγή της ζωής και της θείας Χάριτος. Τούτο εξ άλλου είπεν εις την Σαμαρείτιδα: « ος δι’ αν πίη εκ του ύδατος ου εγώ δώσω αυτώ, ου μη διψήση εις τον αιώνα», (Ιωάν 4,14). Ο Χριστός είναι η πηγή της ζωαρχίας, Ιησούς ο Σωτήρ ημών, αναφωνεί ο υμνωδός της Εκκλησίας παραγγέλλων: «Δεύτε ίδετε των κρυπτών γνώστην και Θεόν, παραγενόμενον σαρκί διά το σώσαι τον άνθρωπον», ακούων εις την φωνήν της Σαμαρείτιδος, η οποία εδέχθη τας θαυμαστάς αλλοιώσεις της Χάριτος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
«Ιδού γαρ αλήθειαν ηγάπησας, τα άδηλα και τα κρύφια της σοφίας σου εδήλωσάς μοι», (Ψαλμ. 50, 8), ψάλλει ο προφητάναξ Δαυΐδ. Αυτά ακριβώς τα άδηλα και κρύφια της σοφίας Αυτού απεκάλυψεν ο Χριστός εις την Σαμαρείτιδα λέγων: «Πνεύμα ο Θεός και τους προσκυνούντας Αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δεί προσκυνείν», (Ιωάν. 4,24).
Ερμηνεύων τους λόγους τούτους, ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας λέγει «διά τούτο δικαίως τον πνευματικόν αποδέχεται προσκυνητήν ουκ εν μορφώσει και τύποις φορούντα της ευσεβείας την μόρφωσιν Ιουδαικώς, αλλά τοις μεν εξ αρετής κατορθώμασιν ευαγγελικώς διαλάμποντα, τη δε των θείων δογμάτων ορθότητι, την όντως αληθή πληρούντα προσκύνησιν». [Και απλούστερον: δικαίως αποδέχεται ο Θεός τον πνευματικόν προσκυνητήν, ο οποίος δεν φέρει την μορφήν της ευσεβείας κατά τρόπον Ιουδαικόν, με σχήματα και τύπους, αλλά διαλάμπει κατά τρόπον ευαγγελικόν διά των κατορθωμάτων της αρετής και εφαρμόζει /εκτελεί την αληθινήν λατρείαν διά της ορθότητος των θείων δογμάτων].
Με άλλα λόγια, αληθινός ποσκυνητής, δηλαδή Χριστιανός είναι εκείνος, ο οποίος πολιτεύεται σύμφωνα με την διδασκαλίαν του Ευαγγελίου του Χριστού. Δεν αρκεί να λατρεύωμεν τον Θεόν διανοητικώς μόνον, ή καλλίτερον ειπείν θεωρητικώς, αλλά και πρακτικώς, διά της συμμετοχής μας εις την μυστηριακήν ζωήν της Εκκλησίας, η οποία είναι το Σώμα του Χριστού, ως παραγγέλλει ο θείος Παύλος λέγων: «Υμείς δε εστε σώμα Χριστού και μέλη εκ μέρους», (Α΄ Κορ. 12, 27). « Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει καγώ εν αυτώ», (Ιωάν. 6,56), λέγει Κύριος· διά τούτο η καθαρότητα του βίου ημών και η ορθότητα των δογμάτων, της ακριβούς δηλονότι Ορθοδόξου ημών πίστεως συνιστούν την αληθινήν λατρείαν του Θεού. «Πνευματική δε λατρεία εστίν, κατά τον ερμηνευτήν Ζιγαβηνόν, η ταπεινοφροσύνη· θυσία γαρ φησί [η Γραφή] τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει» = δεν θα περιφρονήση, αναφωνεί ο ψαλμωδός, (Ψαλμ. 50,19). Όντως, ο Υιός και Λόγος του Θεού, ο Χριστός, δεν απέφυγε «γνωρίσαι τις ο πλούτος της δόξης του από των αιώνων αποκεκρυμμένου μυστηρίου αυτού» (Πρβλ. Κολ. 1, 25-26) εις την επιλήψιμον Σαμαρείτιδα γυναίκα, την οποίαν σήμερον η αγία του Χριστού Εκκλησία τιμά εορτίως εις την ιδίαν αυτής πατρίδα αφ’ ενός· και προβάλλει αυτήν ως παράδειγμα ταπεινοφροσύνης και καρδίας συντετριμμένης αφ’ ετέρου. Ημείς δε μετά του υμνωδού είπωμεν: «Τον γαρ θείον νόμον σου, Σωτήρ, δεχόμενος άνθρωπος εν αυτώ σβεννύει της πλάνης τους άνθρακας· όθεν εις αιώνας ου διψήση, ου λήξει του κόρου σου Δέσποτα, Βασιλεύ Επουράνιε· διά τούτο δοξάζομεν το κράτος Σου, Χριστέ ο Θεός, των πταισμάτων άφεσιν αιτούμενοι καταπέμψαι πλουσίως τοις δούλοις Σου». Αμήν. Χριστός Ανέστη!».
Μετά την θείαν Λειτουργίαν έλαβε χώραν λιτανεία πέριξ του Ναού, και εόρτιον κέρασμα εις το ηγουμενείον, την μεσημβρίαν δε ο ηγούμενος π. Ιουστίνος παρέθεσε τράπεζαν.
Πηγή: Πατριαρχείο Ιεροσολύμων
