Ο Αρχιμανδρίτης Κύριλλος Γοβορούν μίλησε στο orthodoxtimes.gr και στον δημοσιογράφο Κώστα Ονισένκο σχετικά με την κατάσταση μέσα στη Ρωσική Εκκλησία, την εκκλησιαστική κατάσταση εντός της Ουκρανίας αλλά και με την δική του καθαίρεση από τον Πατριάρχη Μόσχας κ. Κύριλλο.
Ο Αρχιμανδρίτης Κύριλλος Γοβορούν είναι ιδιαίτερα γνωστός στον Ορθόδοξο κόσμο στην Ουκρανία αλλά και αλλού, καθώς έχει εργαστεί για χρόνια στην κατεύθυνση της προσέγγισης των Εκκλησιών στην Ουκρανία, ενώ έχει πλούσια αρθρογραφία πάνω σε εκκλησιαστικά θέματα. Είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας και ως Καθηγητής συνεργάζεται με διάφορα πανεπιστήμια, μεταξύ των οποίων το Γέιλ.
Ο π. Κύριλλος είναι Ουκρανός που ανήκε στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (Πατριαρχείου Μόσχας) μέχρι το 2009, όταν με απόφαση του τότε προκαθημένου, Μητροπολίτου Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Βλαδιμήρου, πέρασε στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας, όπου και παρέμενε μέχρι πριν από λίγες ημέρες, όταν καθαιρέθηκε από την ιεροσύνη με απόφαση του Πατριάρχη Μόσχας.
Αφορμή για την καθαίρεσή του στάθηκε το συλλείτουργο με τον Έξαρχο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία, Επίσκοπο Κομάνων Μιχαήλ. Ωστόσο είναι σαφές ότι οι βαθύτεροι λόγοι έχουν να κάνουν με την δημόσια τοποθέτησή του κατά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Παράλληλα, η αποπομπή του είναι ίσως ένα “μήνυμα” που στέλνει ο Ρώσος Πατριάρχης στην εν Ουκρανία Ρωσική Εκκλησία για το ποια θα πρέπει να είναι η μοίρα εκείνων των Ιεραρχών που διαφοροποιούνται από τη γραμμή του Πατριάρχη Κυρίλλου σε αυτό τον πόλεμο.
Διαβάστε τη συνέντευξη που παραχώρησε ο π. Κύριλλος στο orthodoxtimes.gr και τον δημοσιογράφο Κώστα Ονισένκο
➩ Πώς έχουν αλλάξει οι απόψεις σας όσον αφορά στο Πατριαρχείο Μόσχας μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία;
Η εισβολή αυτή έγινε το 2014 και όχι το 2022. Από τότε νιώθω μια απογοήτευση. Έκτοτε μάλιστα πολύ σπάνια λειτουργούσα στις ενορίες του Πατριαρχείου Μόσχας. Λειτουργούσα κυρίως στις ενορίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αυτές οι λειτουργίες έγιναν η μόνη κατηγορία εναντίον μου από το Πατριαρχείο Μόσχας. Γι’ αυτές ακριβώς με καθαίρεσαν. Φανταστείτε: να καθαιρεθεί ένας κληρικός για μια λειτουργία σε συλλείτουργο με μια κανονική εκκλησία, και μάλιστα το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
➩ Τι σημαίνει για σας η καθαίρεση από τον Πατριάρχη Κύριλλο;
Πιστεύω η καθαίρεση αυτή δεν μπορεί να δικαιολογηθεί, ούτε κανονικά ούτε θεολογικά. Η διαδικασία ξεκίνησε μετά το συλλείτουργό μου με τον Έξαρχο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Κίεβο. Ο Πατριάρχης Κύριλλος με έβαλε σε αργία και παρέπεμψε την υπόθεση στο Εκκλησιαστικό Δικαστήριο της Μόσχας. Όμως το δικαστήριο παραβίασε το κανονικό μας δίκαιο σε αρκετά σημεία. Π.χ. δεν έλαβα επίσημη πρόσκληση, μα και δεν μπορούσα να μεταβώ στη Μόσχα για λόγους ασφάλειας. Το ήξεραν οι δικαστές και δεν έκαναν τίποτε για να εξασφαλίσουν την συμμετοχή μου. Φαίνεται πως δεν την χρειάζονταν. Επίσης μόνο εκ των υστέρων έμαθα τις κατηγορίες εναντίον μου και γι’ αυτό δεν μπορούσα να απαντήσω σε αυτές. Έτσι έμαθα ότι η μόνη βάση ήταν ο 25ος αποστολικός κανόνας, ο οποίος προβλέπει το αδίκημα της επιορκίας για ένα κληρικό. Στη Μόσχα τον κανόνα αυτόν τον ερμηνεύουν ως παραβίαση του όρκου που κάθε κληρικός της Ρωσικής Εκκλησίας δίνει κατά τη χειροτονία του. Όμως ο κανών 25 δεν εννοεί αυτήν την παράξενη πρακτική της Ρωσικής Εκκλησίας. Εννοεί τους κληρικούς που κατά τον 4ο αιώνα έδιναν ψεύτικες μαρτυρίες στα δικαστήρια. Παραδόξως, οι κληρικοί που αποτελούν το δικαστήριο του Πατριαρχείου Μόσχας, οι ίδιοι πρέπει να δικαστούν με βάση αυτόν τον κανόνα. Ένας από αυτούς τους κληρικούς, ο π. Βλαντισλάβ Τσύπιν, δημόσια υποστηρίζει τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, που σημαίνει ότι είναι μεροληπτικός. Όμως ο 1ος κανόνας του Αγ. Κυρίλλου Αλεξανδρείας αυστηρά απαγορεύει κάθε μεροληψία από τους δικαστές.
Όλοι καταλαβαίνουν ότι και ο 25ος αποστολικός κανόνας και το συλλείτουργο ήταν μόνο οι αφορμές για την καταδίκη μου. Η πραγματική αιτία ήταν οι δημόσιες τοποθετήσεις μου κατά του πολέμου και κατά αυτού του είδους τη συμφωνία που αναπτύχθηκε μεταξύ του Πατριαρχείου Μόσχας και του Κρεμλίνου. Γι’ αυτό οι κατηγορίες αυτές δεν στέκονται ούτε θεολογικά. Εάν ήταν αλλιώς, τότε και ο Αγ. Μάξιμος ο Ομολογητής και ο Αγ. Θεόδωρος ο Στουδίτης και ο Αγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός, που καταδίκαζαν τις παρεμβάσεις της πολιτείας στα εκκλησιαστικά πράγματα, είχαν κατηγορηθεί σωστά.
➩ Ξέρετε αρκετά καλά τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο. Θεωρείτε ότι η υποστήριξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία είναι κάτι που πραγματικά πιστεύει ή πρόκειται για μια τακτική που χρησιμοποιεί προκειμένου να γίνει αρεστός στο Κρεμλίνο;
Νομίζω πως για τον Πατριάρχη Κύριλλο και τα δύο ισχύουν. Αφ’ ενός μεν κάνει κάθε προσπάθεια να αρέσει στο Κρεμλίνο. Γι’ αυτό σε κάθε τι προσαρμόζεται στις πολιτικές του Πούτιν και μάλιστα πολλές φορές κάνει παραπάνω απ’ ό,τι αναμένεται απ’ αυτόν. Αφ’ ετέρου πιστεύει απόλυτα αυτό που κάνει και λέει σε σχέση με τον πόλεμο. Οι ιδέες που έχουν εμπνεύσει τον πόλεμο είναι δικές του. Ο ίδιος τις είχε αρθρώσει πριν το Κρεμλίνο τις υιοθετήσει. Ο Πατριάρχης επί της ουσίας είναι ο κύριος δημιουργός της ιδεολογίας την οποίαν ονομάζω πουτινισμό, αλλά η οποία μπορεί να ονομαστεί και κυριλλισμός.
➩ Περιμένατε κάτι διαφορετικό από τον Κύριλλο αλλά και γενικότερα από τον ρωσικό κλήρο κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία;
Είναι αυτονόητο να περιμένει κανείς από έναν θρησκευτικό ηγέτη και από Ορθόδοξους ποιμένες να σκέφτονται και να δρουν σύμφωνα με το Ευαγγέλιο και τη Χριστιανική μας πίστη. Σε μια ομιλία που έκανα στην Οξφόρδη πέρυσι, επέδειξα ότι ο ρωσικός στρατός στην Ουκρανία έχει παραβιάσει κάθε μια από τις δέκα εντολές του Θεού. Και όμως η Ρωσική Εκκλησία συνεχίζει να τον υποστηρίζει και είναι εναντίον της ειρήνης. Δεν ήταν πάντοτε έτσι όμως. Ο ίδιος ο Κύριλλος, όταν ήταν νεότερος επίσκοπος, συχνά συμμετείχε σε διάφορα διεθνή φόρουμ και μιλούσε εκεί για την ειρήνη. Πιο πρόσφατα, το 2000, η Σύνοδος των Αρχιερέων της Ρωσικής Εκκλησίας θέσπισε τις Βάσεις της κοινωνικής διδασκαλίας οι οποίες ξεκάθαρα καταδικάζουν βία, εισβολές και πόλεμο. Ο τότε Μητροπολίτης Κύριλλος ήταν ο κύριος εμπνευστής αυτής της διδασκαλίας. Και τώρα ο ίδιος και όσοι θέσπισαν τότε τη διδασκαλία αυτή την παραβιάζουν. Θα έλεγα ότι παραπάνω από το 90% της ιεραρχίας, του κλήρου και του λαού της Ρωσικής Εκκλησίας είναι υπέρ του πολέμου και υποστηρίζουν το Κρεμλίνο.
➩ Σε ποιον βαθμό οι κινήσεις του Πατριαρχείου Μόσχας σήμερα εκτιμάται ότι επιβάλλονται από το Κρεμλίνο;
Όλες οι κινήσεις του Πατριαρχείου είναι εκούσιες και όχι ακούσιες. Είναι η δική του πρόθεση και θέληση να συντρέχει με το Κρεμλίνο. Μιλάμε για μια κάλλιστη συνέργεια και όχι μια απρόθυμη υποταγή της εκκλησίας στις πολιτικές αρχές. Γι’ αυτό το Πατριαρχείο φέρνει απόλυτη συν-ευθύνη για τον πόλεμο και τα εγκλήματά του.
➩ Υπάρχει μια άποψη ότι το Τμήμα Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Υποθέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας λειτουργεί ως “μακρύ χέρι” των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών. Θεωρείτε ότι μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο;
Όχι μόνο θεωρώ, αλλά το ξέρω σίγουρα. Όταν ο Κύριλλος, ως Μητροπολίτης ακόμα, ήταν πρόεδρος του Τμήματος αυτού, ξέρω πως προσπαθούσε να το “καθαρίσει” από τους πράκτορες των άλλοτε Σοβιετικών υπηρεσιών. Όμως, όταν εξελέγη Πατριάρχης, άφησε το κράτος να φυτέψει την νέα γενιά των πρακτόρων μέσα στην Εκκλησία και κατεξοχήν μέσα στο Τμήμα.
➩ Στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (του Μητροπολίτη Ονουφρίου), υποστηρίζουν ότι έχουν διακόψει κάθε δεσμό με το Πατριαρχείο Μόσχας και λειτουργούν αυτόνομα. Συμφωνείτε με αυτό;
Έχουν κάνει μια ειλικρινή προσπάθεια να αποστασιοποιηθούν από τη Μόσχα, αλλά δεν το κατάφεραν εντελώς. Φρονώ πως, από καθαρά κανονική άποψη, η εκκλησία αυτή συνεχίζει να αποτελείται από επισκοπές του Πατριαρχείου Μόσχας.
➩ Πιστεύετε ότι θα μπορούσαν να συμβιώσουν οι δύο Εκκλησίες (Ονουφρίου και Επιφανίου) στην Ουκρανία ως ξεχωριστές δομές; Είναι ο κόσμος έτοιμος για μια πιθανή ένωση αυτών των δύο Εκκλησιών;
Ιδανικά οι δύο εκκλησίες πρέπει να ενωθούν σε μία. Αλλά ρεαλιστικά αυτό δεν πρόκειται να γίνει στο άμεσο μέλλον. Μάλιστα οι εκκλησίες αυτές βρίσκονται πολύ πιο μακρυά η μία από την άλλη ακόμα και από το 2018, όταν ιδρύθηκε η Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Ουκρανίας. Δυστυχώς και οι δύο εκκλησίες συνέβαλαν σ’ αυτήν την απομάκρυνση. Η Εκκλησία του Ονουφρίου κατηγορεί την Εκκλησία του Επιφανίου ότι παραμένει σχισματική, ενώ η Εκκλησία του Επιφανίου κατηγορεί την εκκλησία του Ονουφρίου ότι είναι προβολέας της πολιτικής του Κρεμλίνου. Και οι δύο κατηγορίες είναι λανθασμένες και δεν βοηθούν καθόλου τη συμφιλίωση των Ουκρανών Ορθοδόξων. Η Εκκλησία του Επιφανίου θα ήθελε να καταπνίξει την άλλη εκκλησία, αλλά αυτό δεν πρόκειται να γίνει. Πρώτον, επειδή η δεύτερη παραμένει μεγαλύτερη από την πρώτη. Και δεύτερον, η βία που η πρώτη έχει εξασκήσει κατά της δεύτερης έχει δημιουργήσει μια εχθρότητα η οποία είναι δύσκολο να ξεπεραστεί. Εντούτοις, προβλέπω μια συμφιλίωση των δύο εκκλησιών στο μακρινό μέλλον. Για να γίνει αυτό, όμως, η καθεμία από αυτές θα πρέπει πρώτα να αναγνωρίζει την ύπαρξη της άλλης, μετά να μάθουν να συζούν ειρηνικά, και ύστερα να βρουν ένα μοντέλο ένωσης.
➩ Οι αποφάσεις του Πατριαρχείου Μόσχας και οι δηλώσεις ιεραρχών, και του ίδιου του Πατριάρχη Κυρίλλου, όσον αφορά στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, (όπως για παράδειγμα η “υποχρέωση των πιστών να πεθάνουν για την πατρίδα τους”) εντάσσονται στην διδασκαλία του Χριστιανισμού ή μπορεί να θεωρηθούν ως αυθαίρετες τοποθετήσεις;
Η Ρωσική Εκκλησία κάνει κάθε προσπάθεια να δικαιολογήσει την εισβολή και τη βία του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Φέρνει και θεολογικά επιχειρήματα. Μάλιστα παρουσιάζει τον πόλεμο ως μια μάχη για την γνήσια Ορθοδοξία. Όμως, κατά την γνώμη μου, κηρύττει μια κακοδοξία και διαστρεβλώνει τις βασικές χριστιανικές αρχές. Νομίζω η Οικουμενική Ορθοδοξία χρειάζεται να τοποθετηθεί και να αξιολογήσει αυτή την καινούρια θεολογία του πολέμου και του «Ρωσικού κόσμου».
➩ Οι κινήσεις του Πατριαρχείου Μόσχας, όπως η εισπήδηση στην Αφρική με την ίδρυση “εξαρχίας”, μπορούν να οδηγήσουν σε ένα νέο σχίσμα εντός της Ορθόδοξης Εκκλησίας;
Διστάζω να χρησιμοποιώ τη λέξη σχίσμα, επειδή τα σχίσματα είναι εύκολο να γίνουν και δύσκολο να λυθούν. Πρόκειται μάλλον για αταξίες, και θεωρώ πως το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει κάθε δικαίωμα και αρμοδιότητα να προσπαθήσει να επαναφέρει την τάξη στην Ορθοδοξία μας.
➩ Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται στη Ρωσία αφενός απομάκρυνση των πιστών από τους ναούς και αφετέρου αύξηση του ενδιαφέροντος για βιβλία που ασχολούνται με παραψυχολογία και μεταφυσική. Πώς σχολιάζετε αυτές τις τάσεις και ποια η ευθύνη, κατά την άποψή σας, της ηγεσίας της Ρωσικής Εκκλησίας;
Αυτό που έκανε ο Πατριάρχης Κύριλλος ήταν να αντικαταστήσει την γνήσια Ορθόδοξη θρησκευτικότητα και πνευματικότητα με αυτό που λέμε μια πολιτική θρησκεία. Αυτή η θρησκεία μπορεί να ενθουσιάζει κόσμο για ένα χρονικό διάστημα, αλλά δεν μπορεί να γεμίσει το υπαρξιακό κενό μέσα στην ανθρώπινη ψυχή. Γι’ αυτό ο κόσμος που δεν μπορεί να βρει πνευματική τροφή σε μια εκκλησία που κηρύττει πολιτική, την ψάχνει αλλού, σε διάφορα παραθρησκευτικά ρεύματα.
➩ Πώς σχολιάζετε την ίδρυση “πανεπιστημίου για σαμάνους” στη Ρωσία;
Ο σαμανισμός και οι παραθρησκείες αρέσουν σε πολλούς στο Κρεμλίνο, συμπεριλαμβανομένου και του Πούτιν. Εκείνος, παρά το ότι προσποιείται ότι είναι Ορθόδοξος Χριστιανός, έχει ουσιαστικά μια δυαλιστική και μαγική αντίληψη περί του κόσμου. Μια αντίληψη η οποία είναι κοντά στο σαμανισμό. Η ίδρυση ενός τέτοιου πανεπιστημίου αντανακλά τη μόδα και τάσεις μέσα στην ρωσική πολιτική τάξη.