Άγιος Παίσιος: Να δοξάσετε το όνομα του Θεού διά της επιστήμης

Του Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Ο λόγος αυτός που έθεσα στην επικεφαλίδα του άρθρου αυτού είναι λόγος του αγίου Παισίου του Αγιορείτου από μια επιστολή, που μάλιστα είναι χειρόγραφη.

Το λέγω αυτό, γιατί μερικοί μεταφέρουν λόγια που είπε ο άγιος Παίσιος προφορικά σε αυτούς, που ενδεχομένως δεν σώζονται στην αυθεντική τους έκφραση. Αν από έναν λόγο αλλά­ξει κανείς μία λέξη μπορεί να εξαχθεί ένα διαφορετικό νόημα.

Διαβάζοντας το βιβλίο του Ιερομονάχου Παισίου, υποτα­κτικού του αγίου Παισίου, με τίτλο «Μύρον εκκενωθέν» (εκδ. Ι Μ. Αγίου Ιλαρίωνος, Πρόμαχοι Αριδαίας), είδα ότι διασώζει πολλά περιστατικά από την πολυχρόνια επικοινωνία μαζί του, για διά­φορα θέματα, καθώς επίσης διάβασα ότι στο τέλος δημοσιεύει και δύο επιστολές του αγίου Παισίου σε αυτόν.

Η πρώτη επιστολή του αγίου Παισίου είναι απάντηση σε δική του επιστολή, τότε που ήταν φοιτητής που τον ρώτησε, όπως εξηγεί, «πως να μοιράζω τον χρόνο μου ανάμεσα στην επιστήμη μου και στην πνευματική μελέτη, που εξ ίσου αγα­πούσα».

Στο βιβλίο που προανέφερα δημοσιεύεται σε φωτοτυπία η πρωτότυπη χειρόγραφη απάντηση του αγίου Παισίου και στην συνέχεια δημοσιεύεται και με τυπογραφικά στοιχεία. Παραθέτω το μεγα­λύτερο μέρος της που μας ενδιαφέρει:

«Τίμιος Σταυρός,

τῇ 4-3-1972

Ἀδελφέ Ἰωάννη, “χαῖρε ἐν Κυρίῳ”.

… Διά τό θέμα (“πῶς μποροῦμε νά συνδυάζουμε τήν προσευχή καί τά διαβάσματα, ὥστε καί στήν καρδιά μας θερ­μή…”).

Τώρα πού ἔχετε μπροστά τήν ἐπιστήμη, θά πρέπει κατ’ ἀρχάς νά κάνετε προσευχή νά σᾶς φωτίζη ὁ καλός Θεός, γιά νά μάθετε καλά τήν ἐπιστήμη σας καί νά δοξασθῆ ὁ Θεός διά αὐτῆς.

Ἐδῶ ὅμως χρειάζεται νά ἐξετάση ὁ κάθε φοιτητής τήν πίστη του, καί ἀνάλογα νά κινῆται στήν ποσότητα τῆς προσευχῆς καί τῆς μελέτης.

Ἐάν πιστεύη ὅτι μέ τό νά προσευχηθῆ πολύ καί νά δια­βάση λιγώτερο, θά τόν βοηθήση ὁ Θεός μέ τόν θεῖο φωτισμό Του (νά τά μάθη τά μαθήματά του), ἄς τό κάνη.

Διά νά μήν πολυλογῶ, ἄς ἐξετάζη τήν πίστη του, ποῦ βρίσκεται, καί ἀνάλογα νά ρυθμίζη τήν προσευχή μέ τήν μελέτη του.

Ἄν ἡ πίστη του εἶναι λίγη, ἄς διαβάζη περισσότερο, καί νά ζητάη στήν ἀρχή τόν θεῖο φωτισμό.

Πάντως τό κουμπί εἶναι ἡ ταπείνωση, διότι στούς ταπει­νούς δίδεται ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ (ὑποχρεωτικά).

Καί τό νά γνωρίση τόν ἑαυτό του καί νά ἰδῆ ὅτι ἡ πίστη του εἶναι ἀδύνατη πολύ, καί δι’ αὐτόν τόν λόγον θά πρέπη νά διαβάση περισσότερο καί αὐτό ἔχει σημεῖα ταπεινοφροσύνης καί πολύ θά ἐπισκιάση ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ.

Πάντως νά ἔχετε καί αὐτό ὑπόψη σας, ὅτι στό πανεπιστή­μιο δέν πηγαίνετε, γιά νά κοινοβιάσετε, ἀλλά διά νά τελειώσετε ὅσο τό δυνατόν τό γρηγορότερο, καί νά δοξάσετε τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ διά τῆς ἐπιστήμης. Ἑπομένως; Καί λίγα πνευματικά κι ἄν κάνετε τώρα, ὅταν ἀξιοποιῆτε τόν χρόνο στήν μελέτη τῆς ἐπιστή­μης κι αὐτό ἔχει νόημα καί σχέση μέ τήν πνευματική ζωή.

Τώρα πού ἔχετε μαθήματα καί δέν σᾶς περισσεύει ὥρα καί γιά μελέτη ἀπό τά πατερικά βιβλία, πολύ θά σᾶς βοηθοῦσε πέντε λεπτά, ἔστω ἀπό ἕνα κομμάτι τοῦ Γεροντικοῦ ἤ πέντε σειρές ἀπό τόν ἅγιο Ἰσαάκ τόν Σύρο, πού μέσα σέ πέντε σειρές ἔχει ὅλες τίς βιβλιοθῆκες, καί ὅλες τίς πνευματικές βιταμίνες, παρά μέ βιβλία πού θά πρέπη νά λιχνίσης ὧρες ἕνα σωρό ἄχυρα, γιά νά βρῆς ἕνα σπυρί σιτάρι. Μή χάνης τόν κόπο σου καί μήν κουράζεσαι ἄδικα μέ τέτοια. (Ἐννοῶ τά περισσότερα βιβλία πού κυκλοφοροῦν στήν ἐποχή μας)».

Ο παραλήπτης της επιστολής σημειώνει: «Όπως θα δει ο αναγνώστης και αυτό το κείμενο ευωδιάζει από το άρωμα του π. Παισίου». Θα πρόσθετα ότι ευωδιάζει από το χάρισμα της διακρί­σεως και γενικά το χάρισμα του Αγίου Πνεύματος που είχε ο άγιος Παίσιος.

Ο άγιος Παίσιος δεν ήταν άνθρωπος των άκρων, πάντοτε ομιλούσε διακριτικά, ταπεινά, δεν δημιουργούσε ένταση και φανατισμό, αλλά βοηθούσε τον κάθε άνθρωπο να αποβάλει με φιλότιμο όλες τις αρρω­στημένες καταστάσεις και να πορευθεί ελεύθερα στον Θεό.

Στην επιστολή αυτή, μεταξύ των άλλων, κάνει ιδιαίτερη εντύπωση ότι ο άγιος Παίσιος θεωρεί ότι ο φοιτητής δεν πηγαίνει στο Πανεπιστήμιο για να «κοινοβιάσει», για να γίνει μοναχός, αλλά για να μάθει την επιστήμη του και να δοξάσει τον Θεό διά της επιστήμης. Τι καταπληκτικός διακριτικός λόγος είναι αυτός! Ας φαντασθούμε έναν φοιτητή ιατρικής να επιδίδεται περισσότερο στα «καλογερικά» και λιγότερο στην εκμάθηση της επιστήμης του, και όταν γίνει γιατρός να υστερεί σε γνώσεις, με αρνητικές συνέπειες στην υγεία των ασθενών του.

Γι’ αυτό πρέπει κανείς να εξετάζει την πίστη του για να «ρυθμίζει την προσευχή με την μελέτη του». Έτσι, όταν η πίστη του είναι αδύνατη, τότε «πρέπει να διαβάσει περισσότερο». Γράφει: «Και λίγα πνευματικά κι αν κάνετε τώρα, όταν αξιοποιείτε τον χρόνο στην μελέτη της επιστήμης κι αυτό έχει νόημα και σχέση με την πνευματική ζωή». Δηλαδή, δεν απο­συνδέει την πνευματική ζωή από την μελέτη των πανεπιστημιακών βιβλίων, αλλά την ενοποιεί.

Το εκπληκτικό είναι ότι δύο φορές στην επιστολή του αυτή γράφει ότι μέσα από την επιστήμη δοξάζεται ο Θεός. Την πρώτη φορά γράφει: «Τώρα που έχετε μπροστά την επιστήμη, θα πρέπει κατ’ αρχάς να κάνετε προσευχή να σας φωτίζει ο καλός Θεός, για να μάθετε καλά την επιστήμη σας και να δοξασθεί ο Θεός διά αυτής». Την δεύτερη φορά γράφει: «Πάντως να έχετε και αυτό υπόψη σας, ότι στο πανεπιστή­μιο δεν πηγαίνετε, για να κοι­νοβιάσετε, αλλά διά να τελειώσετε όσο το δυνατόν το γρηγο­ρότερο, και να δοξάσετε το όνομα του Θεού διά της επιστή­μης».

Τι σοφές και άγιες συμβουλές ενός αγίου ανθρώπου! Και μάλιστα τονίζει ότι «το κουμπί είναι η ταπείνωση, διότι στους ταπεινούς δίδεται η Χάρις του Θεού (υποχρεωτικά)».

Αυτοί οι λόγοι ενός αγίου ανθρώπου έχουν μεγάλη σημα­σία για την εποχή μας, στην οποία πρέπει να αγωνιζόμαστε για να υπάρχουν ισορροπίες μεταξύ πίστεως και επιστήμης, η κάθε μία να κινείται στα όριά της, αφού η κάθε μία έχει διαφορετικό σκοπό. Η πίστη έχει σκοπό να συνδέσει τον άνθρωπο με τον Θεό, να ενεργοποιήσει την νοερά ενέργειά του, και η επιστήμη να βοηθήσει το σώμα και την εν γένει βιολογική ζωή του.

Εννοείται ότι όταν κάνουμε λόγο για επιστήμη, εννοούμε την επιστήμη που ελέγχεται από κανόνες που η ίδια θέτει, γιατί μερικές φορές τα όσα υποστηρίζουν μερικοί επιστήμονες ξεπερνούν «την σφαίρα της επιστήμης» και αγγίζουν «τα όρια της επιστημονικής φαντασίας», όπως διάβαζα πρόσφατα σε ένα βιβλίο που γίνεται λόγος για τα γονίδια, ότι καθορίζουν σχεδόν τα πάντα στον οργανισμό του ανθρώπου, ακόμη θεωρούν ότι υπάρχουν γονίδια «ευτυχίας» ή γονίδια «του Θεού»! Έτσι, μαζί με την γενετική, την μοριακή βιολογία, την γενετική μηχανική, την γονιδιωματική κλπ. αναπτύχθηκε και η επιστήμη της Βιοηθικής με αυστηρούς βιοηθικούς κανόνες και όχι με ατομικούς στοχασμούς.

Φυσικά εννοείται και ότι όταν ομιλούμε για την θεολογία, εννοούμε την θεολογία των Αποστόλων και των Πατέρων της Εκκλησίας και όχι την θεολογία της φαντασίας, αφού κατά τον άγιο Σωφρόνιο «νούς φανταζόμενος είναι ανίκανος για την θεολογία».

Τελικά, ο Θεός δοξάζεται δι’ όλων των έργων Του, όπως λέμε στην ακρο­τελεύτια αιτιολογία της ευχής του μεγάλου αγιασμού των Φώτων: «Ίνα και διά στοιχείων και δι’ αγγέλων και δι’ ανθρώπων και διά ορωμένων και δι’ αοράτων δοξάζηταί σου το πανάγιον όνομα συν τω Πατρί και τω Αγίω Πνεύματι».

Η επιστήμη μας βοηθά σε πολλά θέματα, μας ανακουφίζει σε αυτήν την εξορία που ζούμε, αλλά συγχρόνως αναζητούμε την κοινωνία μας με τον Θεό, την αληθινή μας πατρίδα και σε αυτό μας βοηθά η πίστη.

Επομένως, η εντολή του αγίου Παισίου είναι: «Να δοξά­σετε το όνομα του Θεού διά της επιστήμης».