Ιστορική ημέρα ήταν για τη Μονεμβασία η 23η Ιουλίου 2021, καθώς αφ’ ενός εορτάστηκε η επέτειος των 200 ετών από την απελευθέρωση της πόλης από τους Οθωμανούς, αφετέρου – ύστερα από 306 χρόνια λειτουργικής σιωπής – τελέστηκαν με μεγαλοπρέπεια τα θυρανοίξια του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου εντός της καστροπολιτείας.
Ειδικότερα, στις 9.30 το πρωί, προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης κ. Ευσταθίου και παρούσης της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνας Μενδώνη, τελέστηκαν τα θυρανοίξια του ιστορικού Ι.Ν Αγίου Νικολάου.
Αμέσως μετά, εντός του Ναού, τελέσθηκε η Δοξολογία για τον εορτασμό των 200 ετών από την απελευθέρωση της ιστορικής πόλης της Μονεμβασίας.
Τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε, με γλαφυρό τρόπο, ο κ. Δημήτριος Ανδριτσάκης, ομότιμος καθηγητής της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ακολούθως μίλησε εκ μέρους της Ιεράς Μητροπόλεώς ο εφημέριος Μονεμβασίας, Πρωτ. Κωνσταντίνος Κρυπωτός, ο οποίος αναφέρθηκε στην ιστορία του Ναού και στις προσπάθειες δεκαετιών για την επαναλειτουργία του.
Παράλληλα ευχαρίστησε την Υπουργό Πολιτισμού για την πολύτιμη βοήθεια και το αμέριστο ενδιαφέρον της για πολλά έργα εντός της καστροπολιτείας.
Η ομιλία του π. Κωνσταντίνου επισφραγίστηκε με την προσφορά από τον Μητροπολίτη προς την κα Μενδώνη ενός ιερού εκτυπώματος του Αγίου Νικολάου, ως ανάμνηση των θυρανοιξίων και ως ελάχιστο αντίδωρο για την εν γένει προσφορά της Υπουργού στη Μονεμβάσια.
Παίρνοντας τον λόγο η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού ευχαρίστησε τον Μητροπολίτη, για το συμβολικό δώρο και για την εξαιρετική συνεργασία επί σειρά ετών σε έργα θρησκευτικού η άλλου ενδιαφέροντος σε όλη την επικράτεια της Ιεράς Μητροπόλεώς Μονεμβασίας και Σπάρτης.
Παράλληλα διαβεβαίωσε ότι η μέριμνα του Υπουργείου θα συνεχίσει να είναι απόλυτα ενεργή τόσο στη Μονεμβάσια, όσο και στην υπόλοιπη Λακωνία, που βρίθει ιστορικών μνημείων.
Ο Μητροπολίτης στην προσλαλιά του αναφέρθηκε στην ιστορική επέτειο των 200 ετών από την απελευθέρωση της Μονεμβασίας, ενώ ευχαρίστησε θερμά την Υπουργό Πολιτισμού και όλους όσοι συνέβαλαν στα θυρανοίξια του Ι.Ν Αγίου Νικολάου και στα υπόλοιπα σημαντικά έργα που πραγματοποιούνται η έχουν ολοκληρωθεί στον ευλογημένο αυτό τόπο.
Αμέσως μετά έγινε μετάβαση στο χώρο της πλατείας του Ελκομένου Χριστού, όπου τελέσθηκε επιμνημόσυνη δέηση και αποδόθηκαν τιμές στους ένδοξους προγόνους.
Σημειώνεται ότι οι λαμπρές εκδηλώσεις, που κάθε χρόνο διοργανώνει ο Δήμος Μονεμβασίας, με κορύφωση την αναπαράσταση της πυρπόλησης της τουρκικής γαλέρας στο λιμάνι, φέτος δεν πραγματοποιήθηκαν, λόγω των μέτρων για τον περιορισμό διασποράς του κορωνοϊού.
Ιστορικά στοιχεία για τον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου
Ο Ι.Ν Αγίου Νικολάου, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που είναι τοποθετημένη στο τριγωνικό αέτωμα της δυτικής θύρας εισόδου, κατασκευάσθηκε το έτος 1703 με δαπάνες του ιατροφιλόσοφου Ανδρέα Λικινίου.
Από γραπτές πηγές γνωρίζουμε ότι ο Ναός του Άγιου Νικόλαου ανεγέρθηκε πλησιόχωρα της πατρογονικής εστίας των Λικινίων και μάλιστα επάνω σε παλαιότερο ναό, των βυζαντινών χρόνων, του οποίου τα ερείπια είναι μέχρι σήμερα ορατά στη νότια εξωτερική πλευρά.
Στην κτιστή Αγία Τράπεζα του Αγίου Νικολάου έλαβε χώρα για δώδεκα ολόκληρα χρόνια ελεύθερου χριστιανικού βίου (1703–1715) το αναίμακτο θυσιαστήριο, το οποίο, μετά την ατιμωτική παράδοση της πόλης στους Τούρκους, διαδέχθηκε η μαρτυρική θυσία των γηγενών κατοίκων, μεταξύ αυτών και του κτήτορος του ναού, Ανδρέα Λικινίου.
Στα νεώτερα χρόνια ο ναός του Αγίου Νικολάου λειτούργησε ως σχολείο και στο πλαίσιο αυτό υπέστη στο εσωτερικό του μια σειρά επεμβάσεων για τη λειτουργία της νέας χρήσης, όπως κατασκευή διαχωριστικού τοίχου ανάμεσα στον χώρο του Ιερού και τον κυρίως ναό και υπερύψωση του δαπέδου.
Το χρονικό διάστημα 1829–1830 στέγασε το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο Μονεμβασίας και από το 1839 μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα το Δημοτικό Σχολείο Μονεμβασίας. Έκτοτε ο Ιερός Ναός παρέμεινε κλειστός λόγω οικοδομικών προβλημάτων και λοιπών φθορών που αντιμετώπιζε.
Στο πλαίσιο του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης πραγματοποιήθηκαν εργασίες αναστηλώσεως του Ναού, που περατώθηκαν το έτος 2006.