13 Μαΐου 1898. 127 χρόνια από τη δραματική αυτή ημέρα, όταν οι 700 κάτοικοι της ηρωικής περιοχής της Πατριαρχικής Εξαρχίας Μετσόβου, ξεσηκώθηκαν για να προασπίσουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και το μεγαλείο του Έθνους μας
«Η ηρωϊκή πράξη των 700 βλαχοφώνων πρέπει να τονώσει το εθνικό μας φρόνημα και να παραμερίσει την εθνική μας μειονεξία και ηττοπάθεια. Σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να απεμπολούμε τα εθνικά μας δίκαια.
Είναι εθνική ντροπή και μεγάλο ιστορικό λάθος να ονομάζουμε τη Βόρειο Ηπειρο Νότια Αλβανία και τους βορειοηπειρώτες μειονοτικούς του νότου»
Aπό τον Μιχαήλ. Γ. Τρίτο*
Εσύ, διαβάτη που κυττάς με βουρκομένο μάτι τά έρμα τά χαλάσματα, πονετικέ διαβάτη, σύρε να ειπης στους δυνατούς, διαλάλησε στη σφαίρα πώς κάηκε η Κουτσούφλιανη μονάχη πέρα – πέρα!» (Πολυβίου Δημητρακοπούλου, ποίημα «Κουτσούφλιανη», Εφημ. «ΕΜΠΡΟΣ» Αθηνών 16-5-1898)
Συμπληρώνονται φέτος 127 χρόνια από τη δραματική ημέρα της 13ης Μαΐου 1898, όταν οι 700 κάτοικοι της ηρωικής Κουτσούφλιανης της Πατριαρχικής Εξαρχίας Μετσόβου, ξεσηκώθηκαν για να προασπίσουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και το μεγαλείο του Εθνους μας. Πρόκειται για ένα σπάνιο φαινόμενο πατριωτισμού και εθελοθυσίας, που ανεπτέρωσε το ηθικό των ταπεινωμένων Ελλήνων μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, έδωσε ηχηρό ράπισμα στην άδικη ευρωπαϊκή διπλωματία, την τουρκική αδιαλλαξία και την ανέντιμη ρουμανική προπαγάνδα και διεκήρυξε για άλλη μια φορά την ελληνικότητα των Βλάχων και τη μεγάλη τους προσφορά στον Ελληνισμό.
Με τη συνθήκη του Βερολίνου (1897) τα σύνορα της Ελλάδος διαρρυθμίσθηκαν ανατολικά κατά μήκος του Πηνειού και βόρεια του Θύαμι (Καλαμά).
Το 1881 η Τουρκία, ύστερα από τη μεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων, παρεχώρησε με τη συνθήκη της Κων/λεως στην Ελλάδα τη Θεσσαλία, πλην του διαμερίσματος της Ελασσόνας, και την νοτιοανατολική Ήπειρο μέχρι τον ποταμό Άραχθο και την Άρτα. Με τη συνθήκη αυτή και ύστερα από την επιμονή της Ελλάδος η Κουτσούφλιανη προσαρτήθηκε στο ελληνικό κράτος.
Όμως, δυστυχώς, μετά τον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και την επακολουθήσασα συνθήκη της Κων/λεως (22 Νοεμβρίου 1897) τα σύνορα διαρρυθμίστηκαν ελαφρώς υπέρ της Τουρκίας. Με τη διαρρύθμιση αυτή η Κουτσούφλιανη παραχωρήθηκε στην Τουρκία.
Οι λόγοι που επέβαλαν τη λήψη αυτής της απόφασης ήταν:
1) Η στρατηγική της θέση. Ο σουλτάνος ήθελε οπωσδήποτε να έχει οπτική επαφή προς την Καλαμπάκα για να αποκλείσει τυχόν νέες επιθέσεις ανταρτικών σωμάτων.
2) Η εκδικητική μανία της Τουρκίας λόγω του ότι η Κουτσούφλιανη απετέλεσε ορμητήριο ανταρτικών ομάδων και κυρίως της Εθνικής Εταιρείας, που εισέβαλε στη Μακεδονία τον Μάρτιο με Απρίλιο του 1897.
3) Οι έντονες πιέσεις της ρουμανικής προπαγάνδας, την οποία συνέφερε το σημαντικό αυτό ελληνοβλαχικό κέντρο να βρίσκεται υπό τουρκικό ζυγό για να μπορεί καλύτερα και ανετότερα να πραγματοποιεί τους δικούς της στόχους.
Οργανα της ρουμανικής προπαγάνδας επισκέφθηκαν την Κουτσούφλιανη και με απατηλό τρόπο απέσπασαν ελάχιστες υπογραφές ανυποψίαστων κατοίκων. Στο κείμενο, που γράφτηκε στα τούρκικα στις αρχές Ιουνίου του 1897, παρακαλείται ο Σουλτάνος να τους πάρει υπό την προστασία του, γιατί δήθεν δεν αντέχουν άλλο την ελληνική κυριαρχία στο χωριό. Το ψέμα ήταν τόσο προκλητικό, ώστε αντέδρασε και αυτός ο Ιταλός Υπουργός εξωτερικών Βισκόντι Βενόστα.
ΑΝΥΠΟΣΤΑΤΑ ΨΕΥΔΗ
Οι κάτοικοι της Κουτσούφλιανης, μέσω του Σταθμάρχη Μαλακασίου, Ανθυπολοχαγού Γεωργίου Βλαχογιάννη, ενημερώνουν το Υπουργείο εξωτερικών ότι «ουδέν τούτου ψευδέστατον και ανυπόστατον και νυν εκ του νεωστί γεγονότος εδείχθη ηλίου φαεινότερον, διότι μόνοι εγκαταλειφθέντες παρά του στρατού μας εις την τύχην, άπαντες εν μεγάλη συμπνοία, ην έχομεν προ οφθαλμού και ένα σκοπόν επιδιώκομεν πώς να διατηρήσωμεν την ιδιαιτέραν μας πατρίδα αμόλυντον τουρκικών ατιμώσεων και ύβρεων εναντίον των διηνεκώς απειλούντων ημάς εκ βορρά τουρκικών εκείθεν ορίων, και τούτο επετύχομεν, αποκρούσαντες πολλάκις δια των όπλων τον εχθρόν».
Στη συνέχεια παρακαλούν τον υπουργό να δώσει στη δημοσιότητα το κείμενο διαμαρτυρίας για να μάθει η Ευρώπη ότι οι ομιλούντες το βλαχικό ιδίωμα δεν είναι ούτε Ρωμούνοι ούτε τουρκόφρονες, αλλά οι γνησιότεροι των Ελλήνων. Παράλληλα οι Κουτσουλφιανίτες υπέβαλαν αναφορά και στους Ευρωπαίους εκπροσώπους της επιτροπής διακανονισμού των συνόρων, ζητώντας με θέρμη την παραμονή του χωριού τους στην Ελλάδα και γνωστοποιώντας την απόφασή τους για πυρπόλησή του σε περίπτωση παραχωρήσεώς του στην Τουρκία.
Παρόλες τις κινητοποιήσεις των κατοίκων και την έντονη διπλωματική κινητικότητα των Ελλήνων πρέσβεων στη Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία, Ρωσία και Αυστρία για αποδυνάμωση των επιχειρημάτων των Τούρκων, έγινε και επίσημα δεκτή η αρχική αξίωση του Σουλτάνου να δοθεί η Κουτσούφλιανη στην Τουρκία, με την υπογραφή του τελικού κειμένου ειρήνης, που έγινε στην Κων/λη την 22 Νοεμβρίου 1897.
Οι Κουτσουφλιανιώτες, αφού ξέθαψαν τους νεκρούς τους, έκαψαν το χωριό τους, πήραν τα υπάρχοντά τους και τα ιερά σκεύη και μεταφέρθηκαν στο ελεύθερο ελληνικό έδαφος, όπου ίδρυσαν τη σημερινή Παναγία Καλαμπάκας
Ετσι φθάνουμε στη μεγάλη απόφαση των κατοίκων, που προκάλεσε συγκίνηση, θαυμασμό και υπερηφάνεια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι γενναίοι Κουτσουφλιανιώτες, αφού ξέθαψαν τους νεκρούς τους, έκαψαν το χωριό τους, πήραν τα υπάρχοντά τους και τα ιερά σκεύη και μεταφέρθηκαν στο ελεύθερο ελληνικό έδαφος, όπου ίδρυσαν τη Νέα Κουτσούφλιανη, τη σημερινή Παναγία Καλαμπάκας.
Στο σημείο αυτό θα αφήσω να περιγράψουν το γεγονός οι συγγραφείς του λαμπρού βιβλίου για την Κουτσούφλιανη κύριοι Σάρρος και Στρατής: «Ο πρώτος που άκουσε την απόφαση ήταν ο Δημήτρης Κούλιας, ο οποίος γύρισε και φώναξε προς τους υπόλοιπους χωριανούς: «Άϊντε μωρέ! Στην Τουρκία μας δίνουν οι Φράγκοι». Το τι επακολούθησε είναι δύσκολο να περιγραφεί. Επτακόσιοι Κουτσουφλανιώτες (147 οικογένειες) έτρεχαν αλλόφρονες προς το χωριό. Ό,τι είχαν να πάρουν οι γυναίκες το είχαν ήδη έτοιμο το πήραν, πήραν και τα παιδιά και τράβηξαν γρήγορα από την Ορμάν-βρύση κάτω στην κακοπλαγιά. Οι άνδρες έσκαψαν το νεκροταφείο του χωριού και ανέσυραν από τους τάφους, τους πρόσφατα ταφέντες, συγκέντρωσαν ξύλα και φρύγανα και κατέκαυσαν τις σωρούς για να μην τις βεβηλώσουν οι τύραννοι. Πήραν τα οστά των προγόνων, τις εικόνες και τα ιερά κειμήλια, παρέλαβαν όλη την ξυλεία, τα παράθυρα και τις πόρτες των σπιτιών και πήραν το δρόμο της φυγής, της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας.
ΔΑΚΡΥΣΑΝ ΑΠΟ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ
Τις δραματικές αυτές σκηνές παρακολουθούσαν απαθείς ο Γερμανός και ο Αυστριακός αντιπρόσωπος. Οι υπόλοιποι έβλεπαν με συγκίνηση το δράμα των Κουτσοφλιανιτών. Ο Γάλλος αντιπρόσωπος συγκινημένος δάκρυσε. Ακόμη και ο Τούρκος αντιπρόσωπος (Σουφάτ Πασσάς) φάνηκε να δακρύζει με το ύψος της θυσίας των ηρωικών κατοίκων της Κουτσούφλιανης. Η επιτροπή άρχισε να αποχωρεί από την Κουτσούφλιανη και να κατεβαίνει κατά το ρέμα. Έμειναν τελευταία καμιά δεκαριά παληκάρια Κουτσουφλιανιώτες μεταξύ των οποίων ο Γερο-Μήτρος και ο Τσανάκας, που πρώτος έβαλε φωτιά στο σπίτι του κι έπειτα στις καλύβες. Μαύροι καπνοί έβγαιναν από την έρημη Κουτσούφλιανη και η πομπή των Κουτσοφλιανιτών προσφύγων, αφού πέρασε από την Στριμουάρα -Ορμάν βρύση (Κουλούρη) -πάνω από τον λάκκο με τις σφήκες- πάνω από τη σκάλα της νύφης – πρόβαλε απέναντι από τον Ανεμόμυλο προς την ανοιχτοσιά από το Πάρτσι έχοντας προστάρη τον Παπά-Χρήστο Τότη …».
Το ηρωικό παράδειγμα που συγκλόνισε την ελληνική και παγκόσμια κοινή γνώμη
Το ηρωϊκό παράδειγμα των κατοίκων της Κουτσούφλιανης συγκλόνισε την ελληνική και παγκόσμια κοινή γνώμη. Πλουσιότατη υπήρξε η αρθρογραφία στον ελληνικό και ξένο τύπο. Ενδεικτικά παραθέτουμε τρία αντιπροσωπευτικά κείμενα. Στη γαλλική εφημερίδα Journal des Voyag’es της 23ης Οκτωβρίου 1898 στην πρώτη σελίδα ο Γάλλος δημοσιογράφος Ε.Α. Spoll με τίτλο “Le Patriotisme Thessalien” παραθέτει συγκλονιστικό σκίτσο από τον εκπατρισμό των κατοίκων, κάτω από το οποίο γράφει: «Ακολουθούμενοι από τον Παπά, πήραν μαζί τους, ό,τι πιο πολύτιμο είχαν τα οστά, δύο φορές ιερά, των προγόνων τους».
Η εφημερίδα ΤΟ ΑΣΤΥ της 15ης Μαίου 1898 γράφει: «Από προχθές το κακόηχον όνομα της μικράς θεσσαλικής κωμοπόλεως εισήλθεν εις την αθανασίαν, παραπλεύρως της Πάργας, της πωληθείσης και της Μόσχας της πυρποληθείσης … το ηρωϊκόν διάβημα των κατοίκων της Κουτσούφλιανης δεν θα συγκινήση βεβαίως την διπλωματίαν, διότι η διπλωματία δεν έχει καρδίαν. Αι φλόγες όμως αι οποίαι ανεδύθησαν επάνω από τας εγκαταλειφθείσας οικίας και αι οποίαι κατέφαγαν τους τάφους των πατέρων των, θα φωτίσωσι με δύναμιν μυριάδων αστέρων την νεωτέραν μας ιστορίαν με δύναμιν ικανήν να καταυγάση μέχρι των εσχάτων και τα σκοτεινότερα αυτής σημεία. Η σπαρακτικής μεγαλοπρεπείας πράξις των κατοίκων της Κουτσούφλιανης αποτελεί δι’ ημας τον κρίκον, δια του οποίου συνδέεται περίδοξον παρελθόν, αν ουχί με το άσημόν μας παρόν, αλλά τουλάχιστον με το εύελπι μέλλον».
«ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ»
Τέλος η εφημερίδα «Φωνή της Ηπείρου» της 15ης Μαϊου 1898 γράφει σε κύριο άρθρο μεταξύ άλλων τα εξής: «… Αλλ’ ενώ αποδίδεται η ελευθερία εις την Θεσσαλίαν και ο αντίλαλος της χαράς των ελευθερουμένων τμημάτων φθάνει και εις τας θεσσαλικάς επαρχίας τας κατεχομένας εισέτι υπό του κατακτητού καπνός απαίσιος πληροί τον ορίζοντα της Κουτσούφλιανης και θρήνοι αντηχούσι. Γέροντες και νέοι αποχαιρετώσι την πάτριον γην και απέρχονται αλλαχού να αναζητήσωσι άσυλον και ως πλάνητες δεν έχουν που να κατοικήσωσιν. Αληθώς οδυνηρά είναι η θέσις των ατυχών τούτων. και αφού επί τόσα έτη έζησαν ως ελεύθεροι Έλληνες κατεδικάστηκαν νυν να επανέλθωσιν υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν και υπαχθώσιν εις το καϊκαμλήκι Μετσόβου και την Διοίκησιν Ιωανίνων αφ’ ης απεσπάσθησαν κατά το 1881 … Η καταδίκη αυτή είναι συνέπεια της αποφάσεως, ην είχον λάβει οι πρεσβευταί εν Κων/λει κατά την σύμβασι της προκαταρκτικής ειρήνης και κατ’ απαίτησιν της Πύλης, ήτις την παραχώρησιν της Κουτσούφλιανης απήτησεν επιμόνως, διότι αύτη κατέχει στρατηγικήν θέσιν και κατά το παρελθόν έτος εξ αυτής εισήλθον εις Μακεδονίαν τα ανταρκτικά σώματα … Ίσως παραχωρείται απλώς προς παραμυθίαν δια την απώλειαν της Κρήτης. Η Κουτσούφλιανη πιθανώς αντισταθμίζει την Κρήτην».
ΝΑ ΜΠΕΙ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ, ΝΑ ΕΠΑΝΕΛΘΕΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΝΟΜΑ ΣΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΗΣ
Καθώς γιορτάζουμε τα 127 χρόνια του ολοκαυτώματος της Κουτσούφλιανης κρίνουμε σκόπιμο να επισημάνουμε τα εξής:
1) Να γίνουν τα αναγκαία διαβήματα στο παιδαγωγικό ινστιτούτο, ώστε στα μελλοντικά σχολικά εγχειρίδια της νεωτέρας ελληνικής ιστορίας να συμπεριληφθεί και το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός. Με λύπη μου διαπίστωσα ότι και σ’ αυτή τη λαμπρή έκδοση της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους δεν γίνεται ούτε η παραμικρή αναφορά στο συγκλονιστικό αυτό γεγονός του ολοκαυτώματος της Κουτσούφλιανης.
2) Να επανέλθει το ιστορικό όνομα της Κουτσούφλιανης στην ονομασία της κωμοπόλεως. Κανένας δεν διανοήθηκε να αλλάξει ονόματα πόλεων και χωριών που συνδέθηκαν με εθνικούς αγώνες. Γιατί αυτό το ανοσιούργημα διαπράχθηκε εκεί;
3) Η ηρωϊκή πράξη των 700 βλαχοφώνων της Κουτσούφλιανης πρέπει να τονώσει το εθνικό μας φρόνημα και να παραμερίσει την εθνική μας μειονεξία και ηττοπάθεια. Σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να απεμπολούμε τα εθνικά μας δίκαια. Είναι εθνική ντροπή και μεγάλο ιστορικό λάθος να ονομάζουμε τη Βόρειο Ήπειρο Νότια Αλβανία και τους βορειοηπειρώτες μειονοτικούς του νότου. Να μη διεκδικούμε ως μειονότητα τους 150.000 βλαχοφώνους του σημερινού κρατικού μορφώματος των Σκοπίων, τους ηρωικούς γκραικομάνους της Άνω Μακεδονίας, τους Ελληνοβλάχους του Μοναστηρίου, του Κρουσόβου, του Μεγαρόβου, του Τυρνόβου και της Μηλόβιστας. Να αδιαφορούμε για τους 400.000 βλαχοφώνους της Αλβανίας, τους απογόνους του Σίνα, του Ζάππα, του Αρσάκη, της ελληνοπρεπούς Μοσχοπόλεως. Να μη διαμαρτυρόμαστε για τις αποφάσεις του Ευρωκοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης, που κατέταξαν με τις υπογραφές και Ελλήνων Ευρωβουλευτών τους βλαχοφώνους σε καθεστώς μειονότητας μέσα στην αείποτε πατρίδα τους και το γλωσσικό τους ιδίωμα σε γλώσσα μειονοτική!
Πάνω από αυτά τα φαινόμενα περιφέρεται φωτόλουστο το ολοκαύτωμα της Κουτσούφλιανης. Φως, χαρά και καύχηση Εθνική! Δόξα και τιμή του βλαχοφώνου Ελληνισμού και της Ελλάδος!
* Καθηγητής Α.Π.Θ.
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”
