της Έφης Ευθυμίου
Ξεχωριστό κεφάλαιο στη θρησκευτική κατάσταση που επικρατεί στην Ουκρανία, αφιερώνει η Επιτροπή των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία (USCIRF).
Στην έκθεση της για το 2025, η Επιτροπή αναφέρει ότι τον Αύγουστο ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, υπέγραψε το νομοσχέδιο για τις νέες νομικές τροποποιήσεις που σχετίζονται με τις δραστηριότητες θρησκευτικών οργανώσεων, «παρά τις εκτεταμένες ανησυχίες σχετικά με τη συμβατότητα των τροπολογιών με το διεθνές δίκαιο».
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, «η αναθεωρημένη νομοθεσία επιτρέπει στην κυβέρνηση να απαγορεύσει τις θρησκευτικές οργανώσεις στην Ουκρανία που συνδέονται με μια ξένη θρησκευτική οργάνωση της οποίας το κέντρο διαχείρισης βρίσκεται σε μια χώρα που διεξάγει πόλεμο κατά της Ουκρανίας».
Απαγορεύει επίσης τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία -η οποία λειτουργεί μόνο στις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές της Ουκρανίας- και την ιδεολογία του «Ρωσικού Κόσμου» (Russky Mir).
Η Έκθεση της USCIRF εκφράζει την άποψη ότι οι τροποποιήσεις πιθανότατα θα επηρεάσουν σημαντικά την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (UOC), «την οποία οι ουκρανικές αρχές και η κοινωνία αντιμετώπισαν με καψυποψία μετά την εισβολή της Ρωσίας το 2022, εξαιτίας των ιστορικών και εκκλησιαστικών δεσμών της UOC με το Πατριαρχείο Μόσχας».
Επιπλέον, αναφέρει η Επιτροπή, οι νέες τροποποιήσεις ρισκάρουν να επιβάλλουν συλλογική τιμωρία σε μεμονωμένα μέρη θρησκευτικών κοινοτήτων.
Τον προηγούμενο Δεκέμβριο, το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) επέκρινε τις τροπολογίες, δηλώνοντας ότι θεσπίζουν «δυσανάλογους περιορισμούς στην ελευθερία έκφρασης της θρησκείας ή των πεποιθήσεων τους».
Η USCIRF προέτρεψε την ουκρανική κυβέρνηση να διασφαλίσει ότι η επιβολή των τροποποιήσεων συμμορφώνεται με τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ποια η θέση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας
Από την πλευρά της, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό τον Μητροπολίτη Ονούφριο, δεν έχει ξεκαθαρίσει τη στάση της αναφορικά με τη σύνδεση με το Πατριαρχείο Μόσχας, μετά τον Φεβρουάριο του 2022, όταν και ξεκίνησε η ρωσική εισβολή.
Ναι μεν τον Μάιο του 2022 σε μια συνεδρίασή της αποφάσισε την «πλήρη ανεξαρτησία και αυτονόμησή» της από το Πατριαρχείο Μόσχας. Αυτό ωστόσο δεν επικυρώθηκε με βάση τους εκκλησιαστικούς κανόνες, κοινώς η η UOC δεν έχει λάβει κάποια Αυτοκεφαλία ούτε έχει προβεί στις ενέργειες εκείνες που θεωρούνται «έγκυρες» για την εκκλησιαστική πραγματικότητα.
Επίσης, την διακήρυξη αυτή «ανεξαρτησίας» από τη Μόσχα, ήρθε να απορρίψει ο ίδιος ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος. Δύο μόλις ημέρες μετά τις αποφάσεις της UOC, συνεδρίασε η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ρωσίας και τόνισε πως οι αποφάσεις της Ουκρανικής Εκκλησίας ήρθαν μετά από «άνευ προηγουμένου πίεση εκ μέρους εκπροσώπων των σχισματικών δομών, των ΜΜΕ, των εξτρεμιστικών οργανώσεων και των εθνικιστικών διαθέσεων τμήματος της κοινής γνώμης».
Υπογράμμιζε ακόμη ότι το καθεστώς «της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας», έχει καθοριστεί από το γράμμα του Πατριάρχη Μόσχας Αλεξίου, στις 27 Οκτωβρίου 1990.
Απέρριψε τις διακηρύξεις του Ονουφρίου και των μελών της Συνόδου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας περί αυτονομίας, αναφέροντας ότι οι όποιες τροποποιήσεις στο καταστατικό της, δεν έχουν καμία ισχύ εάν δεν παραπεμφθούν προς έγκριση από τον Πατριάρχη Μόσχας.
Προσέθετε δε ότι η απόφαση για μη μνημόνευση του Πατριάρχη Μόσχας από ορισμένες επαρχίες της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, παραβιάζει τον 15ο κανόνα της Πρωτοδευτέρας Συνόδου και «έχει ήδη οδηγήσει σε διχασμούς εντός της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας».
Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα πως σύμφωνα με πληροφορίες του orthodoxtimes.gr, Επίσκοποι της UOC συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να μνημονεύουν τον Πατριάρχη Κύριλλο.
Τέλος, σύμφωνα με τα νέα δίπτυχα που κυκλοφόρησε η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, ο Μητροπολίτης κ. Ονούφριος και Επίσκοποι της UOC φιγουράρουν σε αυτά ως μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας.
Σε όλα τα παραπάνω, δεν υπήρξε μέχρι σήμερα κάποια -επίσημη- αντίδραση από την UOC, που να πιστοποιεί τη διάθεση αποδέσμευσης από το Πατριαρχείο Μόσχας, με τον ίδιο τον Μητροπολίτη κ. Ονούφριο να είναι ιδιαίτερα φειδωλός και προσεκτικός στις δηλώσεις του.
