Με λόγο συγκινητικό, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος μίλησε την Τετάρτη 21 Μαΐου 2025, κατά την τελετή για τη συμπλήρωση 150 ετών από την ίδρυση του Ζαππείου Παρθεναγωγείου, απευθύνοντας ύμνο ελπίδας και τιμής για την προσφορά του ιστορικού σχολείου.
Ο Πατριάρχης άνοιξε την ομιλία του με το αναστάσιμο μήνυμα: «Χριστός Ανέστη!» και αναφέρθηκε στη Θεία Λειτουργία που προηγήθηκε στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος Σταυροδρομίου, στην οποία τελέστηκε αρχιερατικό μνημόσυνο για τους ιδρυτές και μεγάλους ευεργέτες του Ζαππείου, Κωνσταντίνο και Ευάγγελο Ζάππα. «Ο Θεός της αγάπης να αναπαύει τις ψυχές τους εν Χώρα Ζώντων και εν σκηναίς δικαίων», είπε χαρακτηριστικά.
Μιλώντας για την ιστορική και παιδαγωγική σημασία του Ζαππείου, τόνισε: «Είμαστε υπερήφανοι για το ιστορικό σχολείο μας, ένα πρότυπο εκπαιδευτήριο της Πόλης… “έθρεψε χιλιάδες παιδιά με το πνευματικό μάννα, που τα προίκισε με γνώσεις και με ανθρωπιά”». Ο Πατριάρχης αναφέρθηκε αναλυτικά στην πορεία του σχολείου: «Από το 1875 μέχρι το 1980, 28.713 μαθήτριες φοίτησαν στο Ζάππειο… Το Διδασκαλείο της σχολής χάρισε στην παιδεία 420 εκπαιδευτικούς… Οι Ζαππίδες εκπροσωπούν το σθένος και το υψηλό ήθος που απαιτεί ο ρόλος της γυναίκας στη χριστιανική οικογένεια».
Σε βαθύτερο στοχασμό για την παιδεία και τον ρόλο της, υπογράμμισε: «Η ποιότης των οραμάτων μιας κοινωνίας και ο ανθρωπιστικός της προσανατολισμός κρίνονται από τον τρόπο με τον οποίο οργανώνει την εκπαίδευση της νέας γενιάς… Έχουμε ανάγκη σκοπού και νοήματος πέραν του εαυτού μας… Η παιδεία οφείλει να στηρίζει την πνευματική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης».
Σημείωσε επίσης: «Η αληθινή ελευθερία θέλει χρόνο και έμπονη προσπάθεια για να αναπτυχθεί. Το σχολείο πρέπει να είναι χώρος αντίστασης στις συρρικνώσεις του ανθρώπου και καλλιέργειας των πνευματικών αξιών».
Κλείνοντας, ο Πατριάρχης υπενθύμισε ότι «η ζωή της Εκκλησίας είναι καθ’ εαυτήν νίκη ενάντια σε όλες τις δυνάμεις που απειλούν την ιερότητα του προσώπου» και σημείωσε: «Αναπέμποντες ύμνον ευχαριστίας προς τον αγαθοδότη Θεόν… επικαλούμεθα επί πάντας υμάς… την χάριν και το έλεος του Αναστάντος Χριστού».
Ο Πατριάρχης καλωσόρισε ιδιαιτέρως τους τελειόφοιτους της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού Βοστώνης, λέγοντας πως και στην Αμερική «ισχύουν τα ίδια κριτήρια και οι αρχές για την αλήθεια του ανθρώπου, για τον επίγειο και τον αιώνιο προορισμό του».
Παρατίθεται ολόκληρη η ομιλία παρακάτω:
Χριστός Ἀνέστη!
Μέ πολλή χαρά καί συγκίνηση συμμετείχαμε στή σημερινή Θεία Λειτουργία τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγίων Ἰσαποστόλων Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου καί Ἑλένης τῆς Μητρός αὐτοῦ, κατά τήν ὁποία ἐτελεῖτο στόν Ἱερό Ναό Ἁγίας Τριάδος Σταυροδρομίου κατ᾿ ἔτος ἀρχιερατικό μνημόσυνο ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν τῶν ἀειμνήστων ἱδρυτῶν καί μεγάλων εὐεργετῶν τοῦ Ζαππείου, Κωνσταντίνου καί Εὐαγγέλου Ζάππα. Σήμερα, ἐπ᾿ εὐκαιρίᾳ τῶν ἑορτασμῶν τῆς συμπληρώσεως 150 ἐτῶν ζωῆς τοῦ Ζαππείου Παρθεναγωγείου, τιμοῦμε ἐπίσης τήν μνήμη ὅλων τῶν μακαρίᾳ τῇ λήξει γενομένων εὐεργετῶν, διδασκάλων καί μαθητριῶν τοῦ Σχολείου στήν μακρά διαδρομή του. Ὁ Θεός τῆς ἀγάπης νά ἀναπαύῃ τίς ψυχές τους ἐν Χώρᾳ Ζώντων καί ἐν σκηναῖς δικαίων.
Εἴμαστε ὑπερήφανοι γιά τό ἱστορικό σχολεῖο μας, ἕνα πρότυπο ἐκπαιδευτήριο τῆς Πόλης, τό ὁποῖο, ὅπως ἔχει γραφῆ, «ἔθρεψε χιλιάδες παιδιά μέ τό πνευματικό μάννα, πού τά προίκισε μέ γνώσεις καί μέ ἀνθρωπιά, ἐφόδια πολύτιμα γιά τήν ἐπίπονη ζωή, ἀλλά καί γιά τό καλλίτερο μέλλον» (Τά Ἑλληνικά Σχολεῖα τῆς Πόλης, ἔκδ, Συνδέσμου τῶν ἐν Ἀθήναις Μεγαλοσχολιτῶν, Ἀθήνα 1995, σ. 111). Εἶναι ἀξιομνημόνευτο τό γεγονός ὅτι τό 1879, μόλις τέσσαρα ἔτη μετά τήν ἵδρυσή του, τό Ζάππειο ἀναγνωρίσθηκε ἀπό τό Ὑπουργικό Συμβούλιο τῆς Ἑλλάδος ὡς ἱσότιμο μέ τό Ἀρσάκειο. Στό Νηπιαγωγεῖο, τό Δημοτικό καί στό Γυμνάσιο/Λύκειο τοῦ Ζαππείου ἐφοίτησαν ἀπό τό 1875 μέχρι τό 1980, 28.713 μαθήτριες. Τό σχολικό ἔτος 1961-62 εἶχε τό Ζάππειο 835 μαθήτριες. Τό δέ Διδασκαλεῖο τῆς σχολῆς, τό ὁποῖον ἐλειτούργησε ἀπό τό ἔτος 1885/86 ἕως τό 1923/24 ἐχάρισε στήν παιδεία 420 ἐκπαιδευτικούς. Πολλές ἀπόφοιτοι τοῦ Ζαππείου διηκόνησαν ἐν συνεχείᾳ εὐδοκίμως στίς τρεῖς βαθμίδες τῆς ἐκπαίδευσης. Σέ ὅλους τούς ἐπαγγελματικούς τομεῖς, στόν χῶρο τῆς ἐπιστήμης, τῆς τέχνης, τῶν γραμμάτων, τῆς δημόσιας ζωῆς, ὑπῆρξαν, ὑπάρχουν καί διαπρέπουν ἀπόφοιτοι τοῦ Ζαππείου. Ὀρθῶς τονίζεται ἐπίσης, ὅτι οἱ Ζαππῖδες ἐκπροσωποῦν τό σθένος καί τό ὑψηλό ἦθος πού ἀπαιτεῖ ὁ ρόλος τῆς γυναίκας στή χριστιανική οἰκογένεια.
Τό Ζάππειο προσέφερε, ὄντως, πάμπολλα καί πολύτιμα στήν παιδεία καί τήν πρόοδο τοῦ Γένους. Οἱ ἀριθμοί εἶναι σήμερα διαφορετικοί, ἀλλά τό «πνεῦμα τοῦ Ζαππείου» παραμένει ἀναλλοίωτο. Ἡ Ὁμογένεια ξέρει νά διασώζει τήν ταυτότητα καί τόν πνευματικό πολιτισμό της καί σέ δύσκολους καιρούς. Τό κτισμένο στό πλευρό τοῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Τριάδος Ζάππειο, ὅπως καί τά ἄλλα ἐκπαιδευτικά ἱδρύματα τῆς Ὁμογενείας, ἔδιδαν στούς μαθητές καί τίς μαθήτριες, πέρα ἀπό τίς γνώσεις, καί ἐκεῖνες τίς ζωτικές ἀξίες, οἱ ὁποῖες ἀνήκουν στόν πυρῆνα τῆς ἰδιοπροσωπίας τοῦ Γένους, συνδέονται μέ τήν πορεία του στήν ἱστορία καί παραμένουν καθοριστικές γιά τό παρόν καί τό μέλλον του.
Ἡ ποιότης τῶν ὁραμάτων μιᾶς κοινωνίας καί ὁ ἀνθρωπιστικός της προσανατολισμός κρίνονται ἀπό τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο ἀξιολογεῖ καί ὀργανώνει τήν ἐκπαίδευση τῆς νέας γενιᾶς, ἀπό τό πῶς λειτουργοῦν τά σχολεῖα της, ἀπό τό πῶς κατανοεῖ τήν ἀποστολή τοῦ δασκάλου καί τόν ρόλο τοῦ μαθητή. Προφανῶς, μία ἐκπαίδευση, ἡ ὁποία στρέφει τούς νέους μονομερῶς στήν ἐνασχόληση μέ τόν ἑαυτό τους, στή διεκδίκηση τῶν «ἀτομικῶν δικαιωμάτων» τους καί στήν αὐτοπραγμάτωση, δέν δίδει σέ αὐτούς γνήσιο ὅραμα καί προσανατολισμό. Ἡ θετική προοπτική γιά τόν ἄνθρωπο δέν εἶναι δυνατόν νά ἀποσυνδεθῇ ἀπό τή διακονία καί τήν προσφορά στό κοινωνικό σύνολο, ἀπό τήν ἀλληλεγγύη καί τό ἐνδιαφέρον γιά τό κοινό καλό. Ἔχουμε ἀνάγκη σκοποῦ καί νοήματος πέραν τοῦ ἑαυτοῦ μας, ἐπιθυμοῦμε νά πραγματώσουμε ὑπερατομικές ἀξίες, νά μοιραζόμαστε τή ζωή. Ἔχει λεχθῆ ὅτι ἡ ἐνασχόληση μέ τό «ἀγαπημένο ἐγώ» μοιάζει μέ τό ἁλμυρό νερό τῆς θάλασσας: ὅσο περισσότερο πίνουμε, τόσο ἐντονώτερα διψοῦμε. Ἡ παιδεία ὀφείλει νά στηρίζῃ τήν πνευματική διάσταση τῆς ἀνθρωπίνης ὕπαρξης. Ἡ περιθωριοποίησή της καί ἡ ἀδιαφορία γι᾽ αὐτήν ὑποσκάπτει τήν πορεία τοῦ νέου πρός τήν ὑπεύθυνη ἐλευθερία.
Στόν δρόμο αὐτόν δέν ὑπάρχουν εὔκολες λύσεις. Ἡ ἀληθινή ἐλευθερία θέλει χρόνο καί ἔμπονη προσπάθεια γιά νά ἀναπτυχθῇ. Τό σχολεῖο πρέπει νά εἶναι χῶρος ἀντίστασης στίς συρρικνώσεις τοῦ ἀνθρώπου καί καλλιέργειας τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν, «περιαγωγῆς τῆς ψυχῆς πρός τό ἀγαθόν».
Αὐτό τό πνεῦμα ἐκπροσωπεῖ καί διακηρύττει ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία ἀνά τούς αἰῶνας. Ἐξ ἄλλου, ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας εἶναι καθ᾿ ἑαυτήν νίκη ἐναντίον ὅλων τῶν τάσεων καί τῶν δυνάμεων πού ἀπειλοῦν τήν ἱερότητα τοῦ προσώπου τοῦ «ἐλευθερίᾳ τετιμημένου» ἀνθρώπου.
Τιμιώτατοι ἀδελφοί καί προσφιλέστατα τέκνα ἐν Κυρίῳ,
Τιμᾷ σήμερα ἡ Ἐκκλησία τή μνήμη τῶν Ἁγίων καί Ἰσαποστόλων Κωνσταντίνου καί Ἑλένης. Ἡ Πόλις τῶν πόλεων πού ἐγκαινίασε ὁ ἱδρυτής της Κωνσταντῖνος ὁ Μέγας τήν 11η Μαΐου 330, εἶναι ἡ ἀμετακίνητη καθέδρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τό ὁποῖον, ὅπως σημειώνει ὁ μακαριστός σπουδαῖος θεολόγος, Μητροπολίτης Περγάμου Ἰωάννης, «σφράγισε ἀνεξίτηλα τήν ἴδια τήν Ἱστορία τῆς πολιτισμένης ἀνθρωπότητας καί ἐξακολουθεῖ νά ἀποτελῇ ἐλπίδα γιά τό παρόν καί τό μέλλον τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου» («Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Ἕνα ἱστορικό παράδοξο», στό ἔργο τοῦ ἰδίου: Κόσμου Λύτρον, Μέγαρα 2014, σ. 275).
Ἀναπέμποντες ὕμνον εὐχαριστίας πρός τόν ἀγαθοδότην Θεόν τῆς ἀγάπης διά τάς ἀπείρους εὐεργεσίας Του πρός τό Γένος, εὐχαριστοῦμε ὅλους σας γιά τήν παρουσία σας στή Θεία Λειτουργία καί στό Ζάππειο κατά τήν εὔσημο αὐτή ἡμέρα. Καλωσορίζουμε στήν Πόλη μας τούς τελειοφοίτους ἱεροσπουδαστάς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Βοστώνης, οἱ ὁποῖοι ἐκπροσωποῦν, στήν Ἀμερική, τό πνεῦμα τῆς παιδείας πού μόλις περιγράψαμε, σέ μία ξακουστή πόλη τῆς γνώσης, τῶν ἐπιστημῶν καί τῶν Βραβείων Νόμπελ. Ὅμως καί ἐκεῖ ἰσχύουν τά ἴδια κριτήρια καί οἱ ἀρχές γιά τήν ἀλήθεια τοῦ ἀνθρώπου, γιά τόν ἐπίγειο καί τόν αἰώνιο προορισμό του.
Δεόμενοι τοῦ Κυρίου τῆς δόξης ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν τῶν ἱδρυτῶν, μεγάλων εὐεργετῶν, εὐεργετῶν, διδασκάλων, μαθητριῶν, καί ὅλων τῶν ἐργασθέντων στό Ζάππειο Παρθεναγωγεῖο, ἐπικαλούμεθα ἐπί τούς ἐν ἐνεργείᾳ διδασκάλους καί μαθητές, καί ὅλους τούς συμβάλλοντας στήν καλή λειτουργία τοῦ Ζαππείου σήμερα, ἐπί τά μέλη τῶν Συνδέσμων ἀποφοίτων, καί ἐπί πάντας ὑμᾶς, πρεσβείαις τῶν Ἁγίων καί Ἰσαποστόλων Κωνσταντίνου καί Ἑλένης, τήν χάριν καί τό ἔλεος τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ.
