190 χρόνια από τα άγνωστα γεγονότα του μεγάλου ξεσηκωμού που κορυφώθηκε στα τέλη καλοκαιριού του 1833.
Πολύτιμες πληροφορίες από το ημερολόγιο του Γάλλου πολιτικού Αλφόνς Λουί Ντε Λαμαρτίν
Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ
Συμπληρώνονται φέτος 190 χρόνια από την άδοξη κατάληξη που είχαν οι τρεις εξεγέρσεις, οι οποίες ξέσπασαν τότε στην Κύπρο εναντίον των Τούρκων κατακτητών. Τα γεγονότα που συνδέονται με εκείνο τον ξεσηκωμό -η δραματική κορύφωση των οποίων σημειώθηκε στα τέλη καλοκαιριού του 1833- ακόμη και σήμερα δεν είναι γνωστά στον βαθμό που θα έπρεπε στην ελληνική κοινωνία.
Οι προετοιμασίες για την όσο το δυνατόν καλύτερη οργάνωση της επανάστασης κατά των Τούρκων είχαν ήδη ξεκινήσει από το 1832. Πολύτιμες πληροφορίες για το τι συνέβαινε την περίοδο εκείνη στη Μεγαλόνησο κατέγραψε στο προσωπικό του ημερολόγιο ο Γάλλος πολιτικός και λογοτέχνης Αλφόνς Λουί Ντε Λαμαρτίν. Ο ίδιος είχε βρεθεί στη Λάρνακα τον Αύγουστο του 1832, όπου εκεί πληροφορήθηκε για τις επαφές και την συνεργασία που είχε η ηγετική ομάδα των κυπρίων επαναστατών με γάλλους διπλωμάτες ως προς τον εφοδιασμό των κυπρίων αγωνιστών με οπλισμό προερχόμενο από την Γαλλία. Ο Λαμαρτίν είχε εγκαίρως εκφράσει τις αντιρρήσεις του για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος, παρόλο ότι οι συνθήκες ήταν σχετικά ευνοικές δεδομένου ότι η Υψηλή Πύλη είχε εμπλακεί σε πόλεμο με τον Μωχάμετ Άλυ της Αιγύπτου, που επεδίωκε να απαλλαγεί από την υποτέλεια στον Σουλτάνο.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΘΗΣΕΑΣ
Κομβικής σημασίας ρόλο στη διαμόρφωση του προεπαναστατικού κλίματος στην Κύπρο έπαιξε ο Νικόλαος Θησέας, ο οποίος γνωριζόταν με τον Λαμαρτίν και είχε κερδίσει την εκτίμησή του προς το πρόσωπό του. Ο Θησέας ήταν γόνος επιφανούς οικογένειας από την Κύπρο και ανιψιός του εθνομάρτυρα αρχιεπισκόπου Κυπριανού, ενώ είχε διατελέσει υπασπιστής του Δημήτριου Υψηλάντη και υπεύθυνος της Φιλικής Εταιρείας στη Γαλλία για την επιστράτευση ξένων εθελοντών οι οποίοι κατόπιν στέλνονταν στην Ελλάδα. Το 1832 εγκαταστάθηκε στη Λάρνακα μαζί με τον αδελφό του Θεοφύλακτο και τέθηκαν αμέσως και οι δύο υπό την προστασία του Γάλλου πρόξενου Μποτού. Με το πρόσχημα ότι η άφιξή τους στο νησί συνδεόταν με τη διεκδίκηση της κατασχεθείσας από τους Τούρκους οικογενειακής τους περιουσία, οι αδελφοί Θησέα επιδόθηκαν μεθοδικά και με κάθε μυστικότητα στην οργάνωση της επαναστατικής δράσης.
ΔΕΣΜΗ ΦΟΡΩΝ
Τον Μάρτιο του 1833 ο Σαήτ Μεχμέτ, νέος κυβερνήτης της Κύπρου, ανακοίνωσε μια νέα δέσμη φόρων και απαίτησε την άμεση καταβολή τους. Το γεγονός αυτό πυροδότησε τις έντονες αντιδράσεις του ελληνικού πληθυσμού -όπως και πολλών Τούρκων- οι οποίοι βγήκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για το επαίσχυντο αυτό μέτρο, ενώ συγχρόνως αποδοκίμαζαν και τον αρχιεπίσκοπο Πανάρετο που υποστήριζε την φορολογική πολιτική των Τούρκων. Υποκινητές ήταν οι αδελφοί Θησέα αλλά και ο καλόγηρος Ιωαννίκιος από το Καρπάσι. Χάρη στη δυναμική κινητοποίηση του απλού κόσμου οι τουρκικές αρχές αναγκάστηκαν να πάρουν πίσω τα μέτρα για την φορολογία. Εν τω μεταξύ η όλη εξέλιξη προβλημάτισε τον Γάλλο πρόξενο Μποτού, επειδή ο ίδιος θεωρούσε ότι θα έπρεπε η γαλλική κυβέρνηση να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο.
ΑΝΤΙΘΕΤΟΣ
Την αντίθεσή του όμως σε αυτά τα σχέδια του Μποτού είχε εκφράσει ήδη από το 1832 ο Λαμαρτίν. Τον Απρίλιο του 1833 -και ενώ είχαν ανασταλεί τα φορολογικά μέτρα των Τούρκων- βρισκόταν και πάλι στη Λάρνακα φιλοξενούμενος του Γάλλου προξένου. Με αφορμή τα όσα διαδραματιζόντουσαν εκεί ο Λαμαρτίν σημείωνε μεταξύ άλλων στο ημερολόγιό του: «Τίποτα δεν θα ήταν ευκολότερο από το να κατακτηθεί αυτή η χώρα. Ένας τυχοδιώκτης θα μπορούσε να το πετύχει χωρίς δυσκολία με λίγους στρατιώτες (..) αλλά η Ευρώπη θα εναντιωνόταν και η ζήλια των ξένων δυνάμεων θα έδινε υποστήριξη στους Τούρκους». Παρόλο που ο Νικόλαος Θησέας θεωρείτο από την γαλλική διπλωματία άνθρωπος της δικής της επιρροής, πρυτάνευσε εν τέλει η άποψη ότι δεν συνέφερε στο Παρίσι να υποστηρίξει με ένθερμο τρόπο τις επαναστατικές ενέργειες των ελληνοκυπρίων.
Ο ΑΝΑΒΡΑΣΜΟΣ, ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ, Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΚΑΙ Η ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ
Ο επαναστατικός αναβρασμός ωστόσο συνεχιζόταν στις τάξεις τόσο του ελληνικού όσο και του τουρκικού πληθυσμού ανεξαρτήτως των εξελίξεων στο πεδίο της πολιτικής. Ο καλόγηρος Ιωαννίκιος έχοντας μαζί του μεγάλη ομάδα εθελοντών κήρυξε την δική του εξέγερση στην χερσόνησο της Καρπασίας. Ταυτόχρονα στην Πάφο ο Γκιαούρ Ιμάμ, που είχε Ελληνίδα μητέρα και διατηρούσε επαφές με τον Μωχάμετ Αλη της Αιγύπτου, ύψωσε το μπαϊράκι της δικής του εξέγερσης. Ο ίδιος απέβλεπε στο να εκφράσει τη δυσαρέσκεια της τουρκικής κοινότητας απέναντι στον Σουλτάνο επιδιώκοντας συγχρόνως την προσάρτηση της Κύπρου στην επικράτεια της Αιγύπτου.
Παράλληλα, ο Γκιαούρ Ιμάμ διατηρούσε διαύλους συνεργασίας με την ελληνική πλευρά. Και ενώ ο Θησέας και ο Ιωαννίκιος είχαν καταφέρει με συντονισμένες προσπάθειες να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των κατοίκων του νησιού, τα πράγματα δεν εξελίχθησαν όπως θα τα ήθελαν στο πεδίο της συνεργασίας με την Γαλλία. Το φορτίο με τα γαλλικά όπλα κατασχέθηκε από τους Τούρκους, ενώ παρουσιάστηκε εμπλοκή στην αποστολή γαλλικού εκστρατευτικού σώματος.
ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ
Ο Θησέας μαζί με 3000 συμπολεμιστές του -με ελλιπή ωστόσο οπλισμό- αναζήτησε καταφύγιο στο Σταυροβούνι αναμένοντας τις εξελίξεις. Η υπογραφή της συμφωνίας ειρήνης ανάμεσα σε Τουρκία και Αίγυπτο, τον Μάϊο, έλυσε τα χέρια του Σουλτάνου, που πλέον μετέφερε μέρος του στρατού του στην Κύπρο. Το γεγονός αυτό υποχρέωσε την Γαλλία να εγκαταλείψει το ενδεχόμενο της ανάμειξής της στη Μεγαλόνησο. Όλα είχαν οριστικά κριθεί: Ο Νικόλαος Θησέας κατάφερε να διαφύγει της σύλληψης και να μετακινηθεί με ασφάλεια πρώτα στη Ρόδο και από εκεί στη Γαλλία, τον Αύγουστο του 1833. Ο Ιωαννίκιος αρχικά γλύτωσε από τα χέρια των Τούρκων. Συνελήφθη εντούτοις μετά από δέκα χρόνια και θανατώθηκε μετά από φρικτά βασανιστήρια. Την ίδια τύχη είχε και ο Γκιαούρ Ιμάμ με τους συνεργάτες του.
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”
