Εισήγηση έκανε ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου στο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Αγρίνιο για τον Προσκυνηματικό και Εναλλακτικό τουρισμό κι έλαβε χώρα στο “σκηνικό” του Κτήματος Πιθάρι στη Λίμνη Τριχωνίδα που διοργάνωσε η Ένωση Ξενοδόχων Αιτωλοακαρνανίας.
Διαβάστε την εισήγηση του Μητροπολίτη:
Επειδή ο σοφός Αντισθένης γράφει «αρχή σοφίας ονομάτων έπίσκεψις» θα αρχίσω με τον ορισμό τι σημαίνει «τουρισμός». Η αγγλική λέξη tourism δηλώνει το να μετακινείται κανείς από τόπο σε τόπο κυρίως για ψυχαγωγικούς λόγους. Από την κίνηση αυτή δημιουργήθηκε ο όρο τουρισμός.
Ο όρος αυτός δόθηκε και στην μετακίνηση ανθρώπων και ομάδων για θρησκευτικούς λόγους και έτσι ως τουρίστες ονομάσθηκαν οι περιηγητές. Η έκφραση θρησκευτικός τουρισμός «χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1937 από την Κοινωνία των Εθνών, την προκάτοχο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) προκειμένου όπως χαρακτηρισθούν εκείνοι που αποδημούσαν προς ξένους τόπους για ένα διάστημα περισσότερο των 24 ωρών»
Οι πρώτοι περιηγητές-τουρίστες ήταν οι Χριστιανοί, οι οποίοι περιφέρονταν σε διάφορους εκκλησιαστικούς χώρους, κυρίως όμως στους Αγίους Τόπους, για να προσκυνήσουν τα μέρη εκείνα όπου έζησε, σταυρώθηκε, τάφηκε, αναστήθηκε και αναλήφθηκε ο Χριστός και όπου έζησε και η πρώτη Χριστιανική Εκκλησία, καθώς επίσης και με μοναστικά κέντρα στα οποία ζούσαν Άγιοι, για να τους ρωτήσουν διάφορα θέματα που τους απασχολούσαν. Διάφορα κείμενα τα οποία έχουν διασωθή, όπως το Γεροντικό, ο Ευεργετινός κ.α. είναι χαρακτηριστικά αυτής της νοοτροπίας.
Οι μετακινούμενοι χαρακτηρίζονταν και ως απόδημοι, διότι έβγαιναν από τους δήμους καθώς επίσης και οδοιπόροι, διότι οδοιπορούσαν με τις δύσκολες τότε συνθήκες. Είναι γνωστό το λεγόμενο Οδοιπορικό της Αιθερίας από την Δύση, που ήταν μια μοναχή του 5ου αιώνος, η οποία επισκέφθηκε τους Αγίους Τόπους και έγραφε τις εντυπώσεις της από τις περιηγήσεις στην Γερόντισσά της.
Αυτές τις μετακινήσεις συναντούμε και σε άλλα θρησκεύματα για ανάλογους σκοπούς.
Σήμερα έχουν προταθή άλλοι καλύτεροι ορισμοί, που αποδίδουν περισσότερο την πραγματικότητα. Θεωρείται ότι αντί του θρησκευτικού τουρισμού καλύτερος ορισμός είναι η έκφραση «προσκυνηματική περιήγηση», που δηλώνει μια μετακίνηση και περιήγηση από τόπο σε τόπο, όχι χάριν ψυχαγωγίας, αλλά χάριν προσκυνήσεως. Επίσης χρησιμοποιείται κυρίως για τα Ιεροσόλυμα ο όρος «προσκυνηματική θεωρία».
Σήμερα όπως έχει παρατηρηθή ο γενικός τουρισμός «αποτελεί μια πολυεθνική και πολυδιάστατη βιομηχανία, ένα σημαντικό στοιχείο κοινωνικής, πολιτισμικής, πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητος της εποχής μας». Πρόκειται για μια βιομηχανία τουριστική που απασχολεί έναν στους κάθε εννέα κατοίκους της γης και αποφέρει πολλά κέρδη, πάνω από τρία τρισεκατομμύρια ευρώ. Μέσα σε αυτή την πολυεθνική και πολυδιάστατη βιομηχανία εντάσσεται και ο θρησκευτικός τουρισμός που γίνεται αφορμή για πλουτισμό πολλών παραγόντων. Διαπιστώνεται ότι διακινούνται περίπου 200 εκατομμύρια άνθρωποι για θρησκευτικούς λόγους και ο παγκόσμιος τζίρος ανέρχεται στα 15 δις ευρώ.
Είναι ευνόητον ότι η προσκυνηματική περιήγηση δεν είναι εύκολη πράξη, γιατί εγκυμονεί και πολλούς κινδύνους, όταν δεν διοργανώνεται κατάλληλα. Μπορεί να ωφελήση και να βλάψη τους προσκυνητές. Κάνοντας λόγο για προσκυνηματική περιήγηση, εννοούμε κυρίως τρία πράγματα. Πρώτον, αυτούς που διοργανώνουν τέτοιες εκδρομές-περιηγήσεις, δεύτερον, το πρόγραμμα των περιηγήσεων και τρίτον, τους χώρους που φιλοξενούν τους προσκυνητές.
Η Εκκλησία ενδιαφέρεται ιδιαίτερα και για τους τρεις αυτούς παράγοντες, έχουμε και Συνοδικόν Γραφείον προσκυνηματικών περιηγήσεων, γιατί δεν πρέπει να βλέπη τον άνθρωπο ως μια ατομική μονάδα, ούτε ως αντικείμενο εκμεταλλεύσιμο, αλλά ως άνθρωπο που ενδιαφέρεται να αντιμετωπίση την μοναξιά ή να ικανοποιήση άλλες εσωτερικές αναζητήσεις.
Η Ναυπακτία, όπως είναι γνωστόν, είναι ένας χώρος που συνδυάζει ομορφιά και παράδοση, πολιτισμό και σύγχρονη ζωή. Επειδή έχω επισκεφθή τα Ζαγοροχώρια και το Πήλιο, αισθάνομαι ότι η Ορεινή Ναυπακτία είναι κάτι μεταξύ αυτών των δύο, γι’ αυτό και είναι μια περιοχή με μεγάλο φυσικό πλούτο και ομορφιά.
Συγχρόνως, έχει και πολύ μεγάλη πολιτιστική και εκκλησιαστική παράδοση. Άλλωστε η Εκκλησία, όπως και η θρησκεία, είναι το κέντρο του πολιτισμού, κατά τον Max Weber. Θεωρώ ότι ο θρησκευτικός τουρισμός στην Ναυπακτία θα πρέπει να συνδυάζη τρία στοιχεία, τα μνημεία, την σύγχρονη εκκλησιαστική ζωή και την διαχρονική παράδοση.
Διασώζονται μέχρι σήμερα πολλά και θαυμαστά μνημεία τέχνης, όπως είναι η Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας, που ιδρύθηκε τον 15ο αιώνα, η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου της Βομβοκούς που ανοικοδομήθηκε τον 17ο αιώνα, η Παναγία η Παναξιώτισσα στην Γαυρολίμνη, η οποία είναι έργον τέχνης του 11ου αιώνος και πολλά άλλα διασωθέντα ή ερειπωμένα μοναστικά κέντρα, όπως ο Άγιος Δημήτριος Κρυονερίων, η Παναγία η Καβαδιώτισσα, η Αγία Σωτήρα στο Χρύσοβο, η Παναγία Φιλοθέου Νεοκάστρου κλπ. Σημαντικό μοναστικό κέντρο είναι το σπήλαιο του Αγίου Νικολάου Βαράσοβας, που είναι σπάνιας μορφής Εγκλείστρα που διασώζει στοιχεία ζωής από τον 9ο μέχρι τον 18ο αιώνα και όλο το μοναστικό και ασκητικό συγκρότημα της Βαράσοβας.
Πέρα από αυτό, πρέπει η προσκυνηματική περιήγηση να έχη επαφή με τις εκκλησιαστικές τελετές που γίνονται στα μνημεία αυτά, ήτοι θείες Λειτουργίες στις πανηγύρεις τους, ιερές Παρακλήσεις στα θαυμαστά προσκυνήματα που διατηρούνται, αγρυπνίες κλπ. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα στην Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας. Επίσης, τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο γίνεται μια κατανυκτική θεία Λειτουργία στο σπήλαιο του Αγίου Νικολάου Βαράσοβας με πολύ κόσμο. Χαίρομαι κάθε χρόνο που ανέρχομαι στο σπήλαιο και πατώ σε χώρους που ποτίσθηκαν με ασκητικούς αγώνες και ιδρώτες. Βέβαια πρέπει να δοθή ιδιαίτερη προσοχή στον χώρο αυτό, να γίνη προσβάσιμος και να αρχίσουν αναστηλωτικές εργασίες.
Ακόμη ο λεγόμενος θρησκευτικός τουρισμός περιλαμβάνει και την συμμετοχή σε πολιτιστικές δραστηριότητες τις οποίες διοργανώνουν οι πολιτιστικοί Σύλλογοι τους καλοκαιρινούς μήνες κατά τις πανηγύρεις των Ιερών Ναών. Μόνο που θα πρέπει να προσέχουν να μην αλλοιώνουν τον χαρακτήρα των θρησκευτικών αυτών εκδηλώσεων και να μην δημιουργούν ρύπανση του περιβάλλοντος χώρου, ακόμη και ηχορύπανση.
Πάντως, θα πρέπει όλοι να δραστηριοποιηθούν περισσότερο για την αξιοποίηση και ενεργοποίηση αυτού του νέου φαινομένου, της λεγόμενης προσκυνηματικής περιήγησης ή θρησκευτικού τουρισμού. Θα πρέπει να αναβαθμισθή εκκλησιαστικά και πολιτιστικά και για αυτό συγχαίρω το παρόν Συνέδριο.
